چاپ

آریا بانو - روزنامه شهروند / مهربانی با خانواده یکی از صفات و سیره‌ برجسته رفتاری امام رضا(ع) است. سیره‌ رفتاری امام ‌‌رضا(ع) امروز می‌تواند درس‌آموخته‌ای برای ما و توشه‌ای برای آخرت‌مان باشد. ما برای نیل به توسعه و رشد اجتماعی نیاز به یک نقشه راه داریم که محتوای آن را می‌توانیم در آموزه دینی و سبک زندگی اهل بیت جست‌وجو کنیم. «شهروند» به همین منظور و به مناسبت شهادت امام‌ رضا(ع) به بیان ٨ شاخص از سیره اجتماعی امام رضا(ع) پرداخته است.
١. مهربان با خانواده
مهربانی با خانواده یکی از صفات و سیره‌ برجسته رفتاری امام رضا(ع) است که می‌توان از این امام بزرگوار آموخت. امام رضا(ع) نسبت به خانواده حساسیت بالایی داشتند و خودشان به‌شدت مقید به انجام رفتارهای مثبت در خانواده بودند. یکی از سفارشات موکد این حضرت، عطوفت و مهربانی بیشتر نسبت به زن و دختر است. امام ‌رضا(ع) درضرورت رعایت این موضوع به نقل از رسول خدا(ص) فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَک وَ تَعَالَی عَلَی الْإِنَاثِ أَرَقُ مِنْهُ عَلَی الذُّکورِ وَ مَا مِنْ رَجُلٍ یدْخِلُ فَرْحَهً عَلَی امْرَأَهٍ بَینَهُ وَ بَینَهَا حُرْمَهٌ إِلَّا فَرَّحَهُ اللَّهُ یوْمَ الْقِیامَهِ.» خداوند بزرگ نسبت به زنان مهربان‌تر از مردان است و مردی نیست که زنی از محارم خویش را شاد کند مگر آنکه خداوند او را در قیامت شاد خواهد کرد.
٢. اهمیت ارتباط فامیلی
امروزه بیشتر ارتباطات حالتی مجازی به خود گرفته‌اند؛ در حالی ‌که ما نیازمند دیدار یکدیگر و بودن در کنار هم هستیم. انسان امروزه با آنکه توانسته به دیگر کشورها سفر کند، مدعی است برای دیدار بستگان و همسایگان خود وقتی ندارد. عده‌ای نیز مسائل اقتصادی را بهانه می‌کنند و گروهی دیگر ناسازگاربودن روحیه خود با دیگران را برای قطع ارتباط توجیه می‌آورند. دیدگاه امام‌ رضا(ع) در این‌باره شنیدنی است: «با خویشاوندانت هر چند به جرعه آبی باشد، ارتباط داشته باش. بهترین نوع پیوند خانوادگی آن است که از رنجاندن اقوام پرهیز بکنید.»
٣. توجه به دیگران
اگر از شما بپرسند بهترین زندگی از آنِ چه کسی است، پاسخ‌تان چیست؟ ملاک شما برای یک زندگی ایده‌آل کدام است؟ پاسخ شما هر چه باشد، خوب است با پاسخ دانای خاندان پیامبر اکرم(ص) اندکی مقایسه شود. امام رضا(ع) به دوستان خود می‌فرمود: «بهترین زندگی را کسی دارد که زندگی شخص دیگری را نیز در سایه خویش نیکو و خوش دارد و بدترین زندگی برای کسی است که تنها خود را در زندگی اداره کند. بی‌شک بدترین مردمان کسی است که کمک و یاری‌اش را دریغ دارد و به تنهایی غذا بخورد و برده و زیردستش را شلاق بزند. قدر نعمت‌هایی را که در دست دارید، بدانید و مطمئن نباشید که همیشه برای شما باقی خواهد ماند؛ اگر از دست‌تان رفت، چه بسا برنگردد.»
٤. لذت از زندگی
داشتن درآمد درست و مناسب امری پسندیده و لازم برای یک زندگی آبرومندانه است؛ ولی متأسفانه تب پولدارشدن در عده‌ای سبب شده است تا همه زندگی خود را وقف کار کنند. این گروه فراموش کرده‌اند که کار برای زندگی است، نه زندگی برای کار. زیاده‌روی در به دست‌آوردن پول، آن ‌هم به هر قیمت ممکن، سبب شده است تا بسیاری افراد از نعمت آرامش در زندگی محروم بمانند. برای در امان‌بودن از چنین آسیبی بجاست قدری در مورد سفارش امام رضا(ع) اندیشه کنیم: «هر کس به مال حلال اندک قانع باشد، زندگی بر او آسان خواهد شد و خدای تعالی مشکلات زندگی و راه‌حل‌های آن را به او نشان می‌دهد و سرانجام با ایمانی سالم از دنیا به خانه آخرت خواهد رفت.»
٥. رفتار صحیح با فقرا
امام رضا(ع) در مورد رفتار متفاوت مردم با فقرا و ثروتمندان فرمودند: «هر کسی به فقرا طوری سلام کند که متفاوت با سلام‌کردنش به ثروتمندان باشد، در روز قیامت خدا را در حالی ملاقات می‌کند که بر او غضبناک است.» معمربن خلاد هم می‌‌گوید: «وقتی حضرت رضا(ع) می‏خواستند غذا بخورند، یک کاسه بزرگی را کنار سفره می‏‌گذاشتند و از بهترین غذاها از هر کدام مقداری در آن کاسه می‏ ریختند و می‌فرمودند که آن را به مساکین بدهند. سپس این آیه مبارکه را قرائت می‏فرمودند: «فلا اقتحم العقبه- سوره بلد آیه ١١» «پس انسان آن گردنه‏‌های سخت را نتواند پیمود» و بعد می ‌فرمودند، چون خداوند می‌‏دانست که برای هر انسانی آزادکردن بنده مقدور نیست، با اطعام راهی برای رسیدن به بهشت قرار داد.»
٦. احترام به حقوق کارگر
سلیمان جعفری می‏‌گوید: «من با حضرت رضا(ع) وارد منزل‌شان شدم، حضرت دیدند خدمتکاران مشغول گل‌کاری هستند و کارگر سیاه‌چهره‏ای هم با آنها مشغول کار است. حضرت فرمودند که این کیست با شما؟ خدمتکاران گفتند او را آورده‌‏ایم به ما کمک کند و چیزی هم به او بدهیم. حضرت فرمودند که آیا مزد او را معین کرده‌‏اید؟ گفتند نه، ما هر چه به او بدهیم، راضی است. حضرت بسیار خشمگین شدند، من پیش رفتم و گفتم، فدایتان شوم چرا ناراحت شدید؟! حضرت فرمودند که آخر من چندین‌ بار آنها را از این کار منع کرده‏‌ام که به هیچ‌کس کاری ندهند، مگر اینکه مزد و اجرت او را تعیین کنند.»
٧. اخلاقی آراسته
مهربانی با خانواده یکی از صفات و سیره‌ برجسته رفتاری امام رضا(ع) است. ایشان به اخلاق عالی و ممتاز آراسته بودند و بدین سبب دوستی عام و خاص را به خود جلب می‌کردند. از ابراهیم‌بن‌عباس صولی نقل شده است که می‌گوید: «من ابوالحسن الرضا(ع) را هرگز ندیدم در سخن‌گفتن با کسی درشتی کنند، هرگز پاهای خود را جلوی همنشین دراز نمی‌کردند، هرگز در برابر همنشین تکیه نمی‌کردند، هرگز او را ندیدم که قهقهه بزند، بلکه خنده‌اش تبسم بود.»
٨. لبخند یک صفت رضوی
ازجمله مصادیق کار خیر و نیکی به دیگران گشاده‌رویی است. فرض کنید صبح از منزل خارج شده‌اید و در کوچه یا خیابان یا محل کار فرد یا افرادی را می‌بینید که لبخند بر لب ندارند، اخم کرده‌اند، پیشانی در هم کشیده‌اند و عصبانی به نظر می‌آیند. فرض دیگر اینکه صبح از منزل بیرون رفته‌اید و در خیابان یا اداره با افرادی برخورد می‌کنید که لبخند بر لب دارند، اخم نکرده‌اند، رخساره آنها باز است و با شادی و نشاط با شما روبه‌رو می‌شوند.
سوال این است که کدام ‌یک از این وضع به شما کمک می‌کند؟ و کدام‌ یک از این دو دسته انسان‌ها «نیروی لازم» را برای فعالیت روزانه به شما «می‌بخشند»؟ پرواضح است که فرض دوم، مصداق یاری‌رسانی و نشاط‌بخشی است. ابراهیم‌بن‌عباس که از یاران باوفای حضرت رضا(ع) بود، سخنی جالب درباره آن بزرگوار می‌گوید: «هرگز امام رضا(ع) را ندیدم که تبسم نداشته باشند. تبسم مهم‌ترین مصداق گشاده‌رویی است. انسان می‌تواند با رخساره‌ای باز و چهره‌ای گشاده به دیگران پیام دوستی و محبت دهد. تبسم بی‌هزینه‌ترین رفتار مثبت اجتماعی است.»