چاپ

آریا بانو - دیجیاتو / طبق پژوهشی که اخیرا توسط محققان «کالج دانشگاهی لندن» (UCL) صورت گرفته، فولاد کرومیوم (Chromium Steel) نزدیک به یک هزاره زودتر از تصور قبلی متخصصان در ایران باستان برای اولین بار ساخته شده است.
این کشف که در ژورنال «Journal of Archaeological Science» به چاپ رسیده، به کمک چندین نسخه خطی قدیمی امکان‌پذیر شده که محققان را به یک مکان باستانی در «چاهک» در جنوب ایران راهنمایی کرده است.
یافته جدید محققان از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که دانشمندان علوم مواد، مورخان و باستان‌شناسان پیش از این تصور می‌کردند که فولاد کرومیوم یک نوآوری در قرن بیستم محسوب می‌شود. نویسنده اصلی این مقاله، دکتر «راحیل علی‌پور» که به عنوان باستان‌شناس در UCL مشغول به فعالیت است، اعلام کرده:
«تحقیق ما اولین شواهد از افزودن عمدی کروم به تولید فولاد را نشان می‌دهد. ما معتقدیم که این اقدام یک دستاورد ایرانی محسوب می‌شود. این پژوهش نه تنها شواهد قدیمی‌تری مبنی بر تولید فولاد کرومیوم در قرن یازدهم ارائه می‌‌دهد، بلکه یک ردیاب شیمیایی نیز در اختیار ما قرار می‌دهد که در شناسایی مصنوعات فولادی در موزه‌ها یا مجموعه‌های باستانی به ما کمک می‌کند تا به منشا آن در چاهک برگردیم.»

آریا بانو

چاهک در تعدادی از نسخه‌های خطی قرن دوازدهم تا نوزدهم به عنوان یکی از مراکز مشهور تولید فولاد معرفی شده و به عنوان تنها مکان باستانی در مرزهای ایران با شواهدی مبنی بر تولید بوته آهنگری فولادی شناخته می‌شود. در حالی چاهک به عنوان یک مکان باستانی با اهمیت ثبت شده، اما به علت وجود چندین روستا با این نام در ایران، همچنان نمی‌توان به طور دقیق محل تولید بوته آهنگری فولادی را شناسایی کرد.
یک نسخه خطی به نام «الجماهر فی معرفه الجواهر» که در قرن دهم و یازدهم (352 تا 427 خورشیدی) توسط دانشمند ایرانی به نام «ابوریحان بیرونی» نوشته شده، به عنوان تنها دستورالعمل ساخت بوته آهنگری فولادی شناخته می‌شود. در این دستورالعمل یک ماده مرموز وجود دارد که به عنوان ماده معدنی «کرومیت» برای تولید بوته آهنگری فولاد کرومیوم معرفی شده است.
محققان به این موضوع اشاره می‌کنند که نحوه ساخت این ماده در ایران نسبت به سایر بخش‌های آسیای مرکزی مانند «ازبکستان» و «ترکمنستان» متفاوت بوده است. اضافه کردن کروم به فولاد به آن خاصیت ضد زنگ می‌دهد.