آریا بانو - آخرین خبر / دکتر بدرالزمان قریب در سال 1308 هجری شمسی در
تهران در خانواده‌ای
فرهنگی به دنیا آمد. نیاکان وی از دهستان گرکان به
تهران مهاجرت کرده بودند.
پدر ایشان ضیاءالدین و مادرش ضیاءالملوک نواده شمس العلما قریب از عالمان و شاعران به نام عصر خویش بودند.
وی دبستان و دبیرستان را در مدرسه‌ی ژاندارک (منوچهری کنونی) گذراند. در سال 1336 هجری شمسی مدرک کارشناسی (لیسانس) زبان و ادبیات پارسی را از دانشگاه
تهران دریافت کرد و از محضر استادانی چون ابراهیم پورداوود، بدیع‌الزمان فروزانفر، دکتر محمد معین، استاد عبدالعظیم قریب، جلال‌الدین همایی، ذبیح الله صفا، و دکتر پرویز ناتل خانلری بهره برد.
وی سپس در سال 1337 هجری شمسی برای ادامه‌ی تحصیل در رشته‌ی زبان‌شناسی به دانشگاه پنسیلوانیا در آمریکا راه یافت و به مطالعه‌ی زبانهای ایرانی، در حوزه‌ی ادبیات پارسی میانه و باستان پرداخت.
وی در سال 1340 هجری شمسی در گروه زبان‌شناسی و خاورشناسی آنجا مدرک کارشناسی ارشد (فوق لیسانس) خود را گرفت و سپس با استفاده از بورس تحصیلی شاگردان اول به دانشگاه کالیفرنیا در برکلی وارد شد و با راهنمایی «پرفسور «هنینگ» و پرفسور «مارک درسدن» به تحقیق پرداخت و در سال 1343 هجری شمسی درجه‌ی دکتری خود را با عنوان «مطالعه‌ی ساختاری فعل در زبان سُغدی» دریافت کرد.
خانم دکتر قریب پس از دریافت دکتری خود به
ایران بازگشت و به عنوان استادیار در دانشگاه شیراز به فعالیت آموزشی پرداخت. از سال 1350 به دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه
تهران آمد و به مقام استادی نائل آمد و تا زمان بازنشستگی در گروه زبان‌شناسی و فرهنگ و زبانهای باستانی این دانشکده کار کرد. . او همچنین به عنوان استاد مدعو، با دانشگاه هاروارد و یوتای آمریکا نیز همکاری نموده است.
ایشان پس از بازنشستگی از دانشگاه
تهران به عنوان مدیر گروه زبانهای
ایرانی در فرهنگستان زبان پارسی بوده و بعنوان عضو پیوسته فعالیت داشته اند.
از بدرالزمان قریب تاکنون دوازده مقاله به زبان فارسی، چهار مقاله به زبان انگلیسی و یک مقاله به زبان فرانسه به چاپ رسیده است که از این تعداد، ده مقاله درباره زبان سغدی است. همچنین ایراد سخنرانی درباره زبان سغدی، در کنگره های بین المللی در سال های 76-1375 از جمله فعالیت های علمی وی می باشد. بدرالزمان قریب از هنر شاعری نیز بهره مند است و برخی از اشعار او در گزینه ها و جنگ های شعر به ثبت رسیده اما هنوز در مجموعه ی منتشر نشده است. ایشان در شعر سبک اساتید کهن را برگزید و به راه آنان رفت و در انواع شعر از قصیده، غزل، مثنوی، دوبیتی و رباعی طبع آزمایی کرده است. دو کتاب از آثار بدرالزمان قریب به عنوان کتاب سال جمهوری
اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد
اسلامی برگزیده شده اند. از جمله کتاب فرهنگ زبان سغدی در سال 1374 و کتاب زبان های خاموش که در سال 1365 منتشر شده است.
از جمله آثار ایشان عبارتست از:
تحلیل ساختاری فعل در زبان سغدی: این کتاب به زبان انگلیسی در سال 1965 منتشر شد
ریشه های
ایرانی باستان در سغدی: مقاله-اکتاایرانیکا 4، یادنامه ینبرگ، 1975٫
زبان های خاموش: این کتاب با همکاری دکتر یدا... ثمره ترجمه گردید و در سال 1365 منتشر شد. این کتاب در دوره پنجم کتاب سال جمهوری
اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد
اسلامی برگزیده شد. کتاب «زبانهای خاموش»، سرگذشت کوششها و تلاشهای پیگیر و توان‌فرسای دانشمندان را در حل معمای خطوط باستانی بازگو می‌کند و ما را با دقت‌نظر و روشهای علمی و نظام‌یافته آنان در رمزگشایی این خطوط و نیز تحلیل علمی زبانهای باستانی آشنا می‌سازد. این کتاب در چهار فصل تنظیم گردیده است. در بخش اول، از رمزگشایی خطوط کهن خاور نزدیک از جمله: خط تصویرنگار هیروگلیف مصری، خطوط بین‌النهرین، انواع خطوط میخی بویژه خط میخی فارسی باستان که به گونه‌ای الفبایی بوده و نشانگر تحول شایان توجهی در تاریخ خط میخی است، به تفصیل سخن رفته است. در بخش دوم؛ رمزگشایی دیگر خطوط و زبانهای باستانی از جمله: آسیای صغیر، شمال آفریقا، سوریه، لبنان، فلسطین و نیز زبانهای ناشناخته ایتالیا مورد بحث قرار گرفته است و در بخش سوم؛ اصول و روشهای علمی رمزگشایی خطوط ناخوانده و زبانهای ناشناخته معرفی می‌شود و سرانجام در بخش چهارم؛ چند نمونه از خطوطی که هنوز رمزگشایی نشده‌اند و نیز تلاشهای دانشمندان برای رمزگشایی آنها ارائه می‌شود. پاره‌ای از اطلاعات سودمند درباره اقوام، اشخاص، مکانها و نیز بعضی مآخذ جدیدتر و آگاهیهای دقیقتر توسط مترجمان به صورت پانوشت با ذکر منبع در پایان کتاب اضافه شده است
طلسم باران به زبان سغدی: مقاله-نشریه انجمن فرهنگ
ایران باستان 1348٫
فرهنگ زبان سغدی : این فرهنگ سغدی-فارسی- انگلیسی در سال 1374 منتشر شد. این کتاب در دوره چهاردهم کتاب سال جمهوری
اسلامی ایران، از طرف وزرات فرهنگ و ارشاد
اسلامی معرفی و برگزیده شده است. آشنایی با کتاب: «فرهنگ سغدی»: فرهنگ سغدی (سغدی- فارسی- انگلیسی)، بدرالزمان قریب، تهران: فرهنگان، 1374٫ زبان سغدی از شاخه زبانهای
ایرانی میانه شرقی است که از قرن اول تا سیزدهم میلادی در گستره جغرافیایی عظیمی، از دریای سیاه تا چین، مردمانی
ایرانی تبار بدان تکلم می کردند. این شاخه گروه های مختلفی را در بر می گیرد و از نظر تنوع و حجم ادبیات مهمترین زبان
ایرانی میانه شرقی است. مؤلف این کتاب از بیست سال پیش به گردآوری واژه های سغدی همت گمارده است و حاصل این تلاش،
فرهنگی غنی و جامع است که دانشمندان و پژوهشگران می توانند از آن بهره مند شوند. این فرهنگ از دو مقوله فارسی و انگلیسی و سه بخش تشکیل شده که این سه بخش عبارتند از: بخش اصلی، واژه یاب فارسی، واژه یاب انگلیسی
قانون هم وزنی مصوت ها در زبان سغدی: مقاله-مجله دانشکده ادبیات، 1355٫
کتیبه تازه یافته خشایارشاه: مقاله- نشریه فرهنگ
ایران باستان، 1346 مجله دانشکده ادبیات، 1347،مجله ایرانیکا آنتیکو، 1967 (انگلیسی)
کشف کتیبه پهلوی در چین: مقاله -مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه
تهران 1364
مآخذ و مدارک پیرامون سرزمین سغد: مقاله-مجله بنیاد فرهنگ، 1349، (انگلیسی)
مرز زبانی فارسی باستان و سغدی: مقاله-یادنامه ژان دومنانس، 1969، (انگلیسی)
وسنتره جاتکه: داستان تولد بودا به روایت سغدی است که در سال 1371 منتشر شد
منبع: بنیاد نخبگان