چاپ

آریا بانو - مجله ایلیاد / تحقیقات جدیدی که با همکاری دانشگاه یورک و بخش محیط‌زیست و تغییرات آب‌وهوایی کانادا انجام‌شده، نشان می‌دهد که یکی از توافق‌نامه‌های بین‌المللی زیست‌محیطی تصویب‌شده برای تنظیم میزان استفاده از مواد شیمیایی تخریب‌کننده‌ی لایه اوزون ممکن است ناخواسته اجازه دهد سطح بالاتری از مواد شیمیایی مضر وارد جو شوند. پروتکل مونترال در سال 1987 در رابطه با موادی که باعث تخریب لایه اوزون می‌شوند، تصویب شد تا مواد شیمیایی کمتری مانند «کلروفلوئوروکربن یا همان CFC»، که فریون هم نام دارد و در دستگاه‌های تهویه مطبوع قدیمی مورداستفاده قرار می‌گرفت، به‌کار گرفته شوند.
اما این ترکیبات جایگزین که تصور می‌شد جایگزین‌های بهتری هستند، به محصولاتی تجزیه می‌شوند که در محیط‌زیست تجزیه نشده و از حدود سال 1990 به‌طور مداوم در قطب شمال تجمع می‌یابند. استادیار دانشگاه یورک پروفسور «کورا یانگ» از دانشکده علوم این کشور در این رابطه می‌گوید که مواد شیمیایی موجود در هسته‌های یخی قطب شمال از ابتدای دهه‌ی 1990، درست پس از تصویب پروتکل مونترال به‌طور چشمگیری افزایش‌ یافته‌اند.
کورا یانگ که نویسنده‌ی اصلی این مقاله است، می‌گوید: «نتایج ما نشان می‌دهد که مقررات جهانی و جایگزینی سایر مواد شیمیایی مضر برای محیط‌زیست، باعث افزایش این ترکیبات در قطب شمال شده، این امر نشان می‌دهد که این مقررات می‌توانند پیامدهای ناگوار پیش‌بینی‌نشده‌ای را به همراه داشته باشند.»
مطالعه‌ی این مواد زائدِ به‌جای مانده از ترکیبات جایگزین CFC، به‌ویژه اسیدهای کربوکسیلیک پرفلورو آلکیل زنجیره‌ی کوتاه «scPFCAs»، قبل از اینکه مقدار بیشتری از آن‌ها طی چند سال آینده در محیط‌زیست انباشته شوند بسیار مهم است، زیرا این مواد می‌توانند تاثیر منفی قابل‌توجهی بر سلامت انسان و محیط‌زیست داشته باشند. این زائدات بخشی از مواد پرفلورو آلکیل «PFAS» شیمیایی ساخته دست بشر هستند که به‌وفور در محصولات تجاری و فرآیندهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این scPFCA تا زائدات به‌جای مانده از مواد شیمیایی مورد استفاده در صنایع فلوروپلیمر خودرو، برق و صنایع برقی، پردازش صنعتی و ساخت‌وساز هستند. یانگ می‌گوید: «ارزیابی‌های ما نشان می‌دهد که در بلندمدت مقدار این مواد شیمیایی به رکورد بزرگی دست خواهد یافت، چرا که مقدار آن‌ها در طی چند دهه‌ی گذشته به‌طور چشمگیری افزایش‌یافته است. علاوه بر این، کار ما نشان داد که چگونه این منابع صنعتی بر پوشش‌های یخی تاثیر می‌گذارند. آن‌ها می‌توانند مسافت‌های طولانی را در جو طی کنند و در دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و تالاب‌ها انباشته می‌شوند و از این طریق باعث آلودگی محیط‌زیست شده و تاثیر شگرفی بر سلامت بی‌مهرگان آب شیرین از جمله حشرات، سخت‌پوستان و کرم‌ها دارند.»
فن‌آوری‌های فعلی تصفیه‌ی آب آشامیدنی، قادر نیستند این مواد را از بین ببرند و قبلاً نیز مشاهده‌شده که آن‌ها می‌توانند در خون انسان و همچنین در میوه تا سبزی‌ها و سایر محصولات خوراکی انباشته شوند. محققان دریافتند که در طی چند دهه‌ی گذشته تجمع هر سه ترکیب شناخته‌شده scPFCA در دو نقطه از قطب شمال افزایش ‌یافته و به‌ویژه مقدار «تری فلورو استیک اسید» افزایش چشمگیری داشته است.
محققان اهمیت پروتکل مونترال را بر تغییرات اوزون و آب‌وهوا مثبت تلقی می‌کنند، اما خاطرنشان می‌کنند که حتی بهترین مقررات نیز می‌توانند اثرات منفی ناخواسته‌ای بر محیط‌زیست داشته باشند.