چاپ

آریا بانو - هنر زندگی/ بدغذایی و بی اشتهایی کودکان یکی از اولین چالش‌هایی است که مادران در رابطه با فرزندانشان با آن رو به رو می‌شوند. والدین اغلب از بهانه گیری‌های کودکشان در مورد غذاهای مختلف و کم اشتهاییشان شکایت دارند. از سوی دیگر حساسیت و پا فشاری مادر به غذا خوردن می‌تواند موجب لجبازی و منفی کاری کودک شود. بهتر است قبل از هر چیز والدین به این نکته توجه داشته باشند که کودکشان در چه مرحله رشدی قرار دارد. میل و اشتهای کودکان در سنین مختلف فرق داشته و نباید وعده‌های غذایی آن‌ها را با یک فرد بزرگسال مقایسه کنید. بهتر است بجای تحت فشار قرار دادن کودک کمی خونسردی خود را حفظ کرده و اگر فکر می‌کنید کودکتان مشکلی دارد با دریافت مشاوره کودک در صدد حل مشکل برآیید.
اشتهای کودکان به چه عواملی بستگی دارد؟
میزان اشتهای کودک به سطح انرژی، سن، جنسیت، طبع و عوامل مختلف دیگر بستگی دارد. بی اشتهایی در سنین 4 تا 6 سال شایعتر است. اگر بی اشتهایی کودک به همراه نشانه‌هایی چون اختلال در روند رشد، کاهش وزن ناگهانی و شدید باشد بهتر است حتما با متخصص اطفال مشورت شود. متخصص در صورت لزوم آزمایش‌های لازم را انجام داده و یا از مکمل‌ها و ویتامین‌های مخصوص استفاده می‌کند.
ممکن است پزشک لازم بداند آزمایشاتی برای تشخیص کم خونی، عفونت یا بیماری‌های مزمن، آسم و حساسیت، بیماری‌های گوارشی و مشکلات روده، انگل یا یبوست درخواست کند. به ندرت ممکن است علت کم شدن اشتها عدم تعادل در ترشح غدد، بیماری‌های قلبی، مشکلات عصبی، اختلالات مغزی یا عقب افتادگی ذهنی باشد. لازم به ذکر است بیشتر بیماری‌های مزمن نشانه‌های دیگری به جز کاهش اشتها به همراه دارند.
گاهی کودک اعتراضات خود را با غذا نخوردن نشان می‌دهد. والدین با به کار بردن روش‌های نادرست مانند التماس کردن، دویدن به دنبال کودک، باز کردن دهان کودک به زور و تجویز شربت اشتها آور نمی‌توانند بی اشتهایی کودک را درمان کنند. همچنین رعایت نکردن نظم در غذا خوردن، پرکردن بیش از حد ظرف غذای کودک، نداشتن قانون برای غذا خوردن، رعایت نکردن تنوع در غذا و نرم کردن بیش از حد غذا در بی اشتهایی کودک مؤثر است
علائم بی اشتهایی در کودکان
کودکان مبتلا به بی‌اشتهایی اغلب وزن کمی دارند و مواد غذایی کمی مصرف می‌کنند. برخی از نشانه‌های دیگری که همراه با بی‌اشتهایی در کودکان بروز پیدا می‌کند را نام برده‌ایم:
نشانه‌های جسمی
_خستگی
یبوست
بی خوابی
سرگیجه
کم آبی بدن
کاهش فشار خون
نشانه‌های احساسی و رفتاری
افسردگی کودکان
فعالیت ورزشی بیش از حد
اجتناب از خوردن غذا در جمع
انزواطلبی کودکان
پایبندی به رژیم غذایی سفت و سخت
دلایل بی اشتهایی کودکان
مسلما برای حل هر مشکلی بهتر است ابتدا دلایل آن را بشناسید تا با شناخت و آگاهی بهتر برای رفع آن اقدام کنید. به همین علت در ذیل به علل بی اشتهایی کوکان می‌پردازیم:
1. بی اشتهایی کودکان ناشی از آهنگ رشد
رشد کودک از شش ماهگی تا پایان یک سالگی به حداکثر خود می‌رسد و پس از آن آهسته می‌شود، بنابراین اگر کودک شانزده ماهه شما دیگر غذاهایی که در دوازده ماهگی می‌خورد را نمی‌خورد نباید تعجب کنید.
2. ارتباط بیماری‌ها با بی اشتهایی کودکان
بیماری‌ها اغلب می‌توانند باعث بی اشتهایی کودکان شوند. اگر کودک شما از گلو درد، مشکلات معده، اسهال، سردرد، تب، مشکلات گوارشی، یبوست و یا دیگر بیماری‌ها رنج می‌برد، خیلی طبیعی است که اشتهایش را هم از دست ‌بدهد، ولی با بازگشت بهبودی، مجدداً اشتهای خود را به دست می‌آورد.
3. استرس و فشار روانی
استرس می‌تواند اثرات منفی مانند از دست دادن اشتها در کودکان داشته باشد. اگر متوجه شدید کودک شما علاقه کمتری به خوابیدن و غذا خوردن دارد، احتمال دهید که دچار استرس شده است که برای رفع آن باید علت استرس را بررسی کنید و نسبت به رفع آن اقدام کنید. برای درمان استرس و اضطراب در کودکان مراجعه به مشاوره کودک ضروری است. برخی از علل در استرس کودکان عبارتند از:
_مسائل خانوادگی، مانند مرگ یکی از عزیزان، مرگ یک حیوان خانگی و یا حتی تولد خواهر و یا برادر
_بحث، دعوا و تنش بین والدین
_ناتوانی در برابر فشارهای مدرسه و یا حتی انتظارات والدین
4. بی اشتهایی کودکان و افسردگی
افسردگی از دیگر عواملی است که باعث بی اشتهایی کودکان می‌شود. والدین اغلب فکر می‌کنند افسردگی یعنی داشتن غم و اندوه اما افسردگی در کودکان با نشانه‌های متفاوتی مانند پرخاشگر شدن و از دست دادن میل به غذا بروز پیدا می‌کند.
لازم است والدین علائم افسردگی را بشناسند. در صورتی که بی اشتهایی در کودکان با علائم افسردگی همراه باشد، می‌توانید برای تشخیص قطعی از مشاور روانشناس کمک بگیرید. در این شرایط با درمان افسردگی، بی‌اشتهایی نیز رفع می‌شود. برای کسب اطلاعات در زمینه علائم افسردگی در کودکان کلیک کنید.
5. اضطراب
اضطراب نیز باعث بی اشتهایی کودکان می‌شود. بر اشتهای کودک تأثیر منفی دارد. کودکان و نوجوانان ممکن است به دلایل مختلف مانند بی ثباتی شرایط زندگی٬ بی برنامگی و از دست دادن و یا عدم حضور شخص مورد علاقه خود دچار اضطراب شوند.
6. بی اشتهایی کودکان | کم خونی و فقر آهن
یکی از مهمترین علل بی اشتهایی کودکان کم خونی و فقر آهن است. با تغذیه مناسب می‌توانید جلوی کم خون کودک را بگیرید؛ در این شرایط اغلب پزشک مکمل‌های غذایی و ویتامینی را تجویز می‌کند. برای اطلاعات بیشتر مطلب مکمل های غذایی کودکان را کلیک کنید.
7. کرم روده
کرم روده باعث بی اشتهایی کودکان شده و ممکن است با اسهال و استفراغ همراه باشد. در مواجهه با این علائم لازم و ضروری است حتما به پزشک متخصص اطفال مراجعه شود. سایر علل شایع بی اشتهایی کودکان عبارتند از حساسیت، دندان درد، گرمازدگی، واکسیناسیون، برخی دارو‌ها، اجبار یا بی توجهی، انتخاب زمان و مکان نامناسب، درد در برخی اندام‌های بدن، احساس خستگی و خواب آلودگی.
8. بی اشتهایی عصبی و دیگر اختلالات مربوط به تغذیه
اغلب بی‌اشتهایی عصبی در نوجوانان دیده می‌شود اما در کودکان 6 یا 7 ساله نیز امکان بروز دارد. در بی‌اشتهایی عصبی کودک از ترس چاق شدن مقاومت شدیدی در غذا خوردن می‌کند و مقدار زیادی از وزن خود را از دست می‌دهد.
9. حساسیت غذایی کودکان
گاه علت بی اشتهایی در کودکان می‌تواند حساسیت غذایی باشد. بیماری‌هایی مانند سلیاک مانع از میل کودک به غذا خوردن می‌شود. این بیماری واکنشی است به پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار که باعث ناراحتی معده کودک می‌شود.
پیشگیری از بی اشتهایی کودکان
اصولا همیشه پیشگیری بهتر از درمان است لذا ابتدای امر به ارائه راهکارهای پیشگیرانه می‌پردازیم:
_ در مورد غذا خوردن با کودک بحث نکنید و یا کودک را بخاطر غذا نخوردن سرزنش نکنید.
_ برنامه غذایی را طوری تنظیم کنید تا زمانی که کودک گرسنه است، غذا بخورید.
_ اجازه دهید کودک میان وعده هم داشته باشد. میان وعده‌ها را در زمان‌های مشخص و فواصل منظم سرو کنید.
_ کودک را تشویق کنید فعالیت فیزیکی و بدنی داشته باشد.
_ اگر کودک گرسنه نیست او را مجبور نکنید غذا بخورد. همچنین اصرار به خوردن همه غذا‌ی بشقاب زمانی که کودک میل ندارد و نمی‌تواند، کار اشتباهی است.
_ وعده‌های غذایی را برای کودک جذاب کنید. شما می‌توانید غذا‌های سالم را در قالب تصاویر زیبا به عنوان یک غذای خوشمزه به کودک خود ارائه کنید.
_ محیطی امن و با آرامش برای کودک ایجاد نمایید. در مقابل کودک از دعوا و ایجاد تنش بپرهیزید. اگر مشکلاتتان را نمی‌توانید بین خود حل کنید، از مشاوره خانواده خدمات تخصصی دریافت نمایید.
درمان بی اشتهایی کودکان
برای درمان بی اشتهایی کودکان بهتر است ابتدا بررسی شود که کودک مشکل جسمانی ندارند، سپس می‌توانید با استفاده از روش‌های زیر بی اشتهایی او ر ا درمان نمایید.
از ماست کم چرب، سبزیجات و میوه‌های تازه، انواع سالاد‌ها استفاده کنید.
مصرف تنقلات، شیرینی‌ها، نوشابه‌های گازدار، سس‌ها و غذاهای چرب را به حداقل برسانید.
از مصرف تنقلات و شیرینی‌ها یک ساعت قبل از غذا خودداری کنید.
مصرف فست فودها را کنترل کنید و از آن‌ها به عنوان وعده غذای اصلی استفاده نکنید.
محلول آبلیمو، سرکه و زنجفیل باعث افزایش اشتهای کودک می‌شود.
بادام زمینی محرک اشتها است.
30 دقیقه قبل از مصرف غذا کودک را تشویق کنید آب بنوشد.
غذاهای مورد علاقه کودک را تهیه کنید.
اگر کودک لج کرده و یا برای رسیدن به هدف خاصی از غذا خوردن امتناع می‌کند در این صورت اصرار نکنید.
کودک را در تهیه و پخت غذا مشارکت بدهید.
درچیدن میز غذا از سلیقه کودک کمک بگیرید.
کودک را مجبور نکنید بیش از اندازه غذا بخورد، می‌توانید با مقدار کمتر غذاها، پروتئین، کلسیم، آهن و سایر املاح و ویتامین‌های ضروری و مورد نیاز او را برایش تامین کنید.
روش‌هایی برای درمان بی اشتهایی کودکان
1. عادات غذایی سالم برای کودک خود داشته‌باشید
بگذارید کودک شما میزان غذایش را خودش انتخاب کند. غذا را در بشقاب‌های کوچک سرو کنید و به آن‌ها این فرصت را بدهید تا برای غذای بیشتر از شما درخواست کنند.
2. برای فرزند خود الگوی خوبی باشید
برای این که فرزندتان را به غذا خوردن تشویق کنید، لازم است است برای کودک خود الگوی خوبی باشید. در صورتی که تمام اعضای خانواده انواع غذاهای سالم را مصرف کنند، کودک نیز به خوردن آن‌ها تشویق می‌شود و سعی می‌کند مزه‌ی آن‌ها را امتحان کند.
3. از غذا خوردن لذت ببرید
اگر غذا خوردن لذت بخش باشد، کودک شما تمایل بیشتری برای آن دارد؛ صحبت کردن در مورد مسائل منفی و استدلال گویی را در زمان صرف غذا کنار بگذارید. بهتر است در زمان غذا خوردن تمام اعضای خانواده دور هم جمع شوند و محیط شادی را برای کودک ایجاد کنند. هنگام غذا خوردن از بحث و دعوا کردن بپرهیزید.
4. درمان‌های روانشناختی برای والدین
بدیهی است که کودکان معمولا همانند والدین خود رفتار می‌کنند و از آن‌ها الگو می‌گیرند. بسیار مهم است کودک، والدینی داشته باشد که به سلامت روان و رفتارهای خود اهمیت داده و سعی در درمان مشکلات روانشناختی خود داشته باشند. والدین افسرده و یا عصبانی نمی‌توانند شرایط آرام و بدون استرسی را برای فرزندان خود فراهم کنند.
5. حرف‌های کودک را بشنوید
گاه کودک با غذا نخوردن سعی دارد تا مشکلش را بروز دهد، بنابراین گاهی با او حرف بزنید و به صحبت‌های او گوش دهید، مشکلاتش را بشنوید و به او کمک کنید تا آن‌ها را برطرف کند. این کار به کودک کمک می‌کند تا نگرانی‌هایش را کنار بگذارد و اشتهای بیشتری برای غذا خوردن داشته‌باشد. هرگز او را مسخره نکنید و مشکلاتش را کوچک نشمرید.
میان وعده در درمان بی اشتهایی کودکان
کودک نیاز دارد در روز 3 وعده غذای اصلی و 2 میان وعده بخورد. برخی نمونه های میان وعده های سالم عبارتند از:
پنیر کم چرب
ماست فنجانی
تکه‌های سیب و یا توت فرنگی
بیسکوییت با کره بادام زمینی
اگر کودک شما هنگام نهار غذا نمی خورد، می‌توانید مدتی بعد یک میان وعده مغذی به او بدهید.
روش‌های خانگی در درمان بی اشتهایی کودکان
1. مصرف لیموترش
لیموترش مؤثرترین درمان بی اشتهایی کودکان محسوب می‌شود. می‌توانید لیمو ترش را همراه با دیگر میوه‌ها و زنجبیل به کودک خود بدهید. این کار اشتهای او را افزایش می‌دهد. بهتر است آب لیمو ترش را بر روی غذاهای کودک بریزید و یا به صورت شربت همراه با آب و عسل به کودک بدهید.
2. سیر
سیر به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی که دارد از بدن کودک محافظت می‌کند، کارکرد سیستم گوارش او را بهبود می‌بخشد و موجب افزایش اشتها می‌شود. بهتر است زمانی که برای فرزند خود سوپ درست می‌کنید مقداری سیر هم در آن بریزید. این کار به درمان بی‌اشتهایی در کودک کمک می‌کند.
3. عرق یونجه
مصرف روزانه‌ی عرق یونجه می‌تواند در درمان بی اشتهایی مؤثر باشد. علاوه بر این مشکلات روده را نیز برطرف می‌کند.
4. کاهش استرس
استرس یکی از عوامل اصلی در بروز بی اشتهایی کودکان است. در صورتی که کودک از موضوعی نگران باشد یا استرس بگیرد، میلش برای غذا خوردن را از دست می‌دهد. لازم است نشانه‌های استرس در کودک را بشناسید، علت آن را بیابید و جهت درمان استرس اقدام کنید. در این زمینه می‌توانید از مشاور کودک کمک بگیرید.
5. مصرف ویتامین‌ها
مصرف مولتی ویتامین‌ها و مکلمل‌های اشتها آور در افزایش اشتها مؤثر است. والدین جهت رشد مناسب کودک باید مواد غذایی حاوی ویتامین‌های C ،D، کلسیم، B12 و زینک را در تغذیه کودک خود جای دهند.
بی اشتهایی کودکان از چه زمانی نگران کننده می‌شود؟
کودک بعد از دو سالگی نیاز کمتری به کالری دارد و به طور طبیعی اشتهایش کم می‌شود. اما این بی‌اشتهایی در برخی موارد نگران کننده می‌شود. در صورتی که کودک شما در طی 6 ماه گذشته هیچ وزنی اضافه نکرده و یا علارغم میل به غذا خوردن در حال وزن کم کردن است، لازم است با یک متخصص تغذیه کودک صحبت کنید. گاه بی‌اشتهایی کودک با علائمی همچون استفراغ، اسهال و یبوست همراه می‌شود. این شرایط نیز می‌تواند نگران کننده باشد. از نشانه‌های دیگر مشکل، این است که کودک حاضر نمی‌شود غذای داخل دهانش را قورت دهد و آن را به بیرون تف می‌کند.