چاپ

آریا بانو - شراب و سیگار، طلسم و جن؛ موضوعات پرتکرار در جشنواره
سایز متن الف الف
لینک کوتاه در کلیبرد کپی شد! http://akhr.ir/6062601
٧٣٦
٠
صبح نو / هر سال فشردگی نمایش بیش از 20 فیلم در فرصتی 10روزه در جشنواره فجر، باعث می‌شود موضوعات تکرارشونده در فیلم‌ها بیشتر به چشم بیایند و میزان و جهت تاثیرات این موتیف‌ها با حساسیت بیشتری توسط برخی منتقدان و مخاطبان پیگیری شود. در فیلم‌های جشنواره فجر امسال هم به برخی موضوعات به شکلی محسوس و پرتکرار پرداخته می‌شد تاجایی که واکنش مخاطبان پیگیر جشنواره را برانگیخت.
تنوع ژانرها و فضاها در فیلم‌های امسال به نسبت سال‌های گذشته را می‌توان از جمله محاسن سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر دانست؛ اتفاقی که راه را برای فیلم‌های ترسناک و جنایی و دفاع مقدس و تاریخ انقلاب هم در کنار فیلم‌های اجتماعی باز کرد و تا حدودی توانست خستگی و تکراری شدن فضاها و شخصیت‌ها را از جشنواره دور کند. روی دیگر این اتفاق اما پررنگ شدن کنش‌ها، شخصیت‌ها یا موضوعاتی بود که باوجود تنوع فضا و داستان، در فیلم‌ها دیده می‌شدند؛ موضوعاتی نظیر طلسم و جادو، شخصیت‌های دیوانه، زنانی با سرهای تراشیده، نمایش بالاتنه برهنه مردان و حضور مکرر شراب و سیگار از این دست موضوعات پرتکرار بودند که در ادامه به فیلم‌ها با جزئیاتی بیشتری خواهیم پرداخت.
طلسم و جن
فیلم «پوست» به کارگردانی برادران ارک از مهم‌ترین فیلم‌های جشنواره امسال بود که با 6 نامزدی در شاخه‌های مختلف در ردیف فیلم‌های مورد توجه داوران قرار گرفت. این فیلم مستقیما به یک افسانه محلی آذربایجانی درباره دخالت جن در زندگی انسان‌ها و طلسم‌نویسان می‌پرداخت. فیلم «پسرکشی» به کارگردانی محمدهادی کریمی که البته خارج از مسابقه اکران شد نیز در داستان خود همین طلسم‌نویسی را در میان هووها برای از بین بردن فرزند پسر رقیب، بهانه آغاز فیلم قرار داده بود. در کنار فیلم‌های در رابطه با جن و پری و طلسم، افزایش فیلم‌های ژانر هراس در جشنواره امسال راه را برای فیلم‌های دیگری با موضوع ارواح سرگردان نیز هموار کرد. کوروش آهاری در فیلم اولش با نام «آن شب»، طلسمی را نشان می‌داد که
به نوعی یک زوج را وادار می‌ساخت تا حقایق گذشته خود را برای دیگری آشکار کنند و این حقایق درمورد مرگ افرادی در زندگی آن‌ها بود که حالا ارواح‌شان به سراغ این زوج آمده بودند. داستان فیلم «من می‌ترسم» به کارگردانی بهنام بهزادی هم حول مرگ کودکی در یک خانه می‌گذشت که پس از سال‌ها روح او اجازه حضور ساکنان دیگری را در این خانه نمی‌دهد. در این میان دو فیلم از این چهار فیلم یعنی «من می‌ترسم» و «پوست» هر یک به نوعی داعیه ارتباط با واقعیت را داشتند و در ساختار دراماتیک آن‌ها، موضوع جن و روح به عنوان مساله اصلی مورد توجه قرار گرفته و اساس پردازش داستان فیلم بوده است.
دیوانه‌ها و دارالمجانین
جشنواره سی‌وهشتم فیلم فجر میزبان پنج فیلم بود که هر یک به نوعی در قصه اصلی یا خرده‌قصه‌های فرعی به شخصیت‌های مجنون و دیوانه می‌پرداختند. فیلم «تعارض» (ریست) به کارگردانی محمدرضا لطفی اولین فیلمی بود که به طور مستقیم به داستان زندگی یک شخصیت روان‌پریش به عنوان شخصیت اصلی می‌پرداخت. برادر قهرمان فیلم «خون شد» آخرین اثر مسعود کیمیایی با نام مرتضی و با بازی سیامک صفری، شخصیتی بود که در ابتدای فیلم در فضای تیمارستان و جدال بین بیماران روانی بستری‌شده در آن، به مخاطب معرفی شد. فیلم «دشمنان» زندگی زنی به نام زهره را به تصویر می‌کشید که به علت مرگ پسر و مقصر دانستن خود در این اتفاق، رفتارهای عجیب و بیمارگونه‌ای را به لحاظ روانی از خود نشان می‌داد. کارگردانی این فیلم را علی درخشنده بر عهده داشت اما حضور مجید برزگر در مقام تهیه‌کننده این فیلم می‌تواند علت پرداخت به این موضوع مشترک در دو فیلم جشنواره را بهتر توضیح دهد. فیلم «ابر بارانش گرفته» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی مجید برزگر، فیلم دیگری بود که در آن علاوه بر کنش‌های غیرطبیعی شخصیت اصلی داستان در گوشه ‌و کنار داستان‌های فرعی نیز شخصیت‌های روان‌پریش حضور داشتند.
مجید مجیدی نیز در آخرین اثرش به نام «خورشید» برای قهرمان داستان، مادری را در نظر گرفته بود که به علت مرگ دخترش در آتش‌سوزی، تعادل روانی خود را از دست داده و در تیمارستان نگهداری می‌شد. نقش این شخصیت را طناز طباطبایی بازی کرده است. در این میان اگر آثار مستند حاضر در جشنواره را هم در نظر بگیریم، فیلم «پروژه ازدواج» با حضور مستقیم در یک تیمارستان و پرداختن به موضوعی پرحاشیه در رابطه با بیماران روانی بستری در آن نیز می‌تواند تکمیل‌کننده این فهرست باشد. نکته جالب اینکه علاوه بر دو فیلم «تعارض» و «دشمنان»، فیلم‌های «پسرکشی» و «آتابای» نیز به اختلال روحی تحت عنوان «ترس از دست دادن» تصریح می‌کردند. در واقع انگیزه درونی یا موتور محرکه شخصیت‌ها در چهار فیلم از فیلم‌های جشنواره نوعی فوبیای مشترک بوده است.
مردان برهنه
سوال‌برانگیزترین و عجیب‌ترین موتیف جشنواره امسال اما بی‌تردید به نمایش پرتکرار بالاتنه برهنه آقایان بازمی‌گشت؛ مساله‌ای که واقعا بدون هیچ ‌ضرورت دراماتیکی غالبا به صورت بی‌جا و بی‌مورد خصوصا در لوکیشن حمام توسط کارگردان‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. فیلم‌های «شنای پروانه»، «درخت گردو»، «خورشید» و «سینما شهر قصه» از جمله فیلم‌هایی بودند که اگرچه نمایش بدن برهنه مردان در چارچوب داستانی آن‌ها قابل توجیه بود اما با این حال در برخی از آن‌ها در میزان این پرداخت اغراق شده بود. فیلم‌های «پسرکشی»، «سه کام حبس»، «خون شد» و «کشتارگاه» اما در بخش‌های متعددی بدون ضرورت دراماتیک اصرار به نمایش جزئیات بی‌اهمیت داشتند. بدین ترتیب می‌توان بیش از هشت فیلم جشنواره امسال را حاوی چنین موضوعی دانست.
زنان کچل
پانته‌آ بهرام، بازیگر نقشی فرعی در فیلم «شنای پروانه» بود که برای ایفای آن سرش را به طور کامل تراشیده و با همین ظاهر در نشست فیلم حاضر شد و این حضور حواشی زیادی را هم در پی داشت. این گریم برای این نقش باتوجه به نزدیک شدن شخصیت زن به ظاهر مردانه انتخاب شده بود اما بهرام در نشست فیلم اظهار کرد که قصد داشته بدون روسری و فقط با یک کلاه، روی سن بیاید اما مسوولان جشنواره از او خواسته‌اند تا برای احترام به جمع روی آن کلاه، شالی هم بیندازد. سمیرا حسن‌پور در فیلم
«سه کام حبس» نقش زنی مبتلا به بیماری سرطان را برعهده داشت و به همین علت با سر تراشیده در گریم این نقش ظاهر شد. با توجه به گفته‌های عوامل فیلم، این بازیگر به صورت داوطلبانه پذیرفته است که واقعا سرش را برای این نقش بتراشد. در فیلم «خورشید» مسوولان شهری برای تحقیر دختربچه افغانستانی، سر او را به طور کامل می‌تراشند تا این شخصیت نیز سومین مورد از زنانی با سرهای تراشیده در فیلم‌های جشنواره امسال باشد. بهاره کیان‌افشار در فیلم «پسرکشی» نیز مدام در زیر روسری از کلاه‌گیس استفاده می‌کند و نهایتا در یکی از سکانس‌ها مشخص می‌شود که به علت اتفاقی که قبلا در کودکی‌ برایش افتاده، کچل شده است.
مشروب و شراب‌خواری
نمایش شراب و شراب‌خواری در جشنواره امسال تا اندازه‌ای بود که حتی برخی عوامل فیلم‌های دیگر را نیز به واکنش واداشت. بازیگردان فیلم «خروج» در نشست خبری این فیلم، ضمن صحبت در موضوعی دیگر به این مساله اشاره و اعتراض کرد. فیلم‌های «شنای پروانه»، «تومان»، «آتابای»، «سینما شهر قصه»، «خون شد»، «دوزیست» و «آن شب» صراحتا به نمایش مصرف الکل می‌پرداختند اما از میان آن‌ها فقط چند فیلم به طور صریح یا ضمنی این کنش را برای نقد شراب‌خواری مورد توجه قرار داده بودند. در فیلم‌های «دوزیست» و «شنای پروانه» شراب‌خواری ویژگی شخصیت‌های منفی داستان محسوب می‌شد اما نقد مشخصی به آن وارد نشده بود. فیلم «آن شب» اما در روند قصه عملا به سمت نمایش آثار مخرب شراب‌خواری و تحذیر حرکت می‌کرد. در نقطه مقابل اما افراطی‌ترین تصویر از شراب‌خواری که بدون هیچ ‌پیوست منفی به نمایش گذاشته می‌شد، متعلق به فیلم «آتابای» به کارگردانی نیکی کریمی بود.
گزارش فاطمه ترکاشوند