چاپ

آریا بانو - خراسان / سنگک یکی از اصیل‌ترین و مشهورترین نان‌های ایرانی است که تاریخچه و ویژگی‌های مخصوص به خودش را دارد
در سرزمین کهن ایران، بر اثر تجربه‌ها و اعمال سلیقه‌های مختلفی که در طول سالیان دراز اتفاق می‌افتاده، غذاها و پختنی‌های گوناگونی رسم می‌شده که هر کدام قصه خودشان را دارند. نان سنگک یکی از آن هاست که در ادامه بیشتر درباره اش خواهید خواند.
پخته شدن در تاریخی 1500 ساله
در خصوص چگونگی و محل و تاریخ دقیق پیدایش نان سنگک در ایران اطلاع دقیق و روشنی در دسترس نیست. قدیمی‌ترین نوشته و تحقیقی که در آن از نان سنگک نام برده شده، فرهنگ لغت «برهان قاطع» است که در آ‌ن‌جا در زیر معنی واژه سنگک نوشته شده: «نوعی از نان است که روی سنگ ریزه‌های گرم بپزند». بعضی می‌گویند پخت نان سنگک قبل از ورود اسلام به ایران رواج داشته و پیدایش آن این طور بوده که یکی از پادشاهان ساسانی بیمار می‌شود و طبیب معالج او تجویز می‌کند برای شاه باید نانی تهیه کنند که روی ریگ پخته شود. در اجرای این کار دستور داده می‌شود که روی توری مقداری ریگ و سنگ ریزه بریزند و در زیر آن آتش پرحجمی روشن کنند تا ریگ‌ها کاملاً داغ شوند و آن‌گاه خمیر نان را با دست روی تخته‌ای پهن کنند و روی سنگ‌های داغ قرار دهند تا بپزد. کم‌کم این روش پختن نان توسعه و تکامل یافته تا به صورت امروزی در آمده است.
سالم‌ترین نان ایرانی و حتی دنیا
نان سنگک که از نظر مزه، طعم، هضم و بهداشت و سلامت بهترین نان ایرانی و حتی دنیاست، از آرد مرغوب و سالم، آب خالص و کمی نمک تهیه می‌شود. مایه خمیر یا خمیر ترش هم برای ورآمدن خمیر و بالا بردن کیفیت پخت نان به آن افزوده می‌شود. در پخت نان سنگک به غیر از سه ماده ذکر شده، نباید چیز دیگری به آن افزود. استفاده از جوش شیرینی که در سال‌های اخیر رواج یافته ممنوع است و حتی آرد این نان باید از گندم مرغوب و سالم، بدون افزودن هیچ نوع آرد دیگری مانند آرد جو یا حبوبات باشد. اگر گندمی دچار آسیب یا آفت از قبیل سن و چیزهای دیگر باشد یا ناخالصی داشته باشد به درد تولید این نوع نان نمی‌خورد. حتی انواع گندم که در نقاط مختلف از لحاظ آب و هوایی به دست می‌آیند در کیفیت پخت نان سنگک موثرند.
فضای نانوایی، همچون کانون یک خانواده
شاطر، خمیرگردان، نان پزان، نان درآر و پادو اعضای گروهی هستند که سال‌هاست سنگک، خوشمزه‌ترین نان سنتی ایران را سر سفره‌های مردم می‌گذارند. مردانی که کنار تنها تنور مثلثی شکل دنیا می‌ایستند و قدیمی‌ترین نان مثلثی شکل دنیا را می‌پزند. درخور توضیح است کار کردن در محیط نانوایی علاوه بر آن‌که به صورت موروثی و پدر فرزندی بوده، از یک لطف و زیبایی‌ دیگری هم برخوردار است. اصولاً آن‌هایی که یک واحد نانوایی سنگکی را می‌چرخانند، همچون یک خانواده در کنار هم زندگی و برای تنوع از گرمای داخل تنور برای پختن غذا استفاده می‌کنند، به طوری که تهیه غذاهایی مانند دیزی، سیب‌زمینی، چغندر، کدو حلوایی و سایر غذاهای دیگر، در داخل تنور صورت می‌گیرد.