چاپ

آریا بانو - انتقاد دو عضو کمیسیون فرهنگی از «درخونگاه»
٨٧
٠
صبح نو / فیلم سینمایی «درخونگاه» به کارگردانی آقای سیاوش اسعدی به‌تازگی در سینماهای کشور اکران شده است. این فیلم در جشنواره فیلم فجر رونمایی شده بود؛ اما نتوانست با موفقیتی همراه شود.
«درخونگاه» فضای عجیبی دارد. قصه‌اش در اواخر دهه 1360 و تحت‌تأثیر پایان هشت سال دفاع‌مقدس روایت می‌شود. شخصیت‌پردازی، فضاسازی، نورپردازی، دیالوگ‌ها و تقریبا همه‌چیز در شرایط پارادوکسیکال قرار دارد و مشخص نیست قصه رئال است یا سوررئال. نمادبازی‌های دستمالی‌شده به‌همراه اغراق در نمایش، جوّی بیمار از «درخونگاه» ساخته که نه علاقه‌مندان به سینمای روشنفکری را راضی می‌کند و نه مخاطبان دیگر را. آقای سیاوش اسعدی به‌شکلی گل‌درشت به ارزش‌هایی مثل خانواده، هشت سال دفاع‌مقدس و... هجمه برده که البته به‌دلیل بهره‌نبردن از فرم حرفه‌ای، خروجی کارش به فیلمی بی‌سروته تبدیل شده است. «درخونگاه» نه مرام برخی فیلم‌های آقای مسعود کیمیایی را دارد و نه مؤلفه‌های واقعی یک فیلم نوآر را. فیلم سیاوش اسعدی بیانیه‌ای التقاطی و تکه‌پاره است. در روزهای گذشته، منتقدان و مسوولان فرهنگی مختلفی درباره «درخونگاه» صحبت کرده‌اند؛ اما تصمیم گرفتیم بدون اشاره به‌نام فیلم مذکور، با آقای نصرالله پژمانفر، از اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، گفت‌وگو کنیم. درادامه، این گفت‌وگو را خواهید خواند.
روابط خانواده‌ها و شرایط غالب جامعه، خصوصا جنوب شهر، در دهه 1360 و نزدیک آن چطور بود؟
اتفاقا در آن ایام روابط خانواده‌ها با یکدیگر گرم‌تر و بهتر از الان بود. اعضای خانواده ارتباط صمیمی و خوبی باهم داشتند؛ به‌همین‌دلیل، معمولا خانواده‌ها از ظرفیت همدیگر برای حل مشکلات به‌خوبی استفاده می‌کردند. وقتی یکی از اعضای خانواده یا خانواده‌ای در محله دچار تهدیدی می‌شد، آن تهدید برای تمام اعضای خانواده یا محله بود. در محله‌های مختلف، ارتباط عاطفی خوبی بین همسایگان وجود داشت.
اگر فیلمی درباره اواخر دهه 1360 بسازیم که خانواده ازهم‌گسسته، پدر مسأله‌دار، مادر ضعیف، دختر با مشکلی خاص، یکی از پسرها مفقودالاثر و دیگری اهل‌خلاف باشد، شما این خانواده را چطور تحلیل می‌کنید؟
مطمئنم آن‌هایی که مثل من در این مناطق زندگی می‌کرده‌اند، به‌خوبی می‌دانند چنین شرایطی برای آن خانواده‌ها دروغ و غیرواقعی است. البته این بدان‌معنا نیست که حتی یک در هزار چنین موردی یافت نمی‌شود؛ اما غالب جریان خانواده‌ها به‌هیچ‌عنوان این‌طور نبوده‌اند. باید مسأله سینما مطرح‌کردن مسائل خانواده‌ها باشد، نه چیزی که تقریبا غیرواقعی است.
حالا اگر در این فیلم، تنها آدم‌حسابی قصه زنی بدکاره باشد، چطور؟
طبیعتا سیاه‌نمایی، تخریب و از‌بین‌بردن ارزش‌های اجتماعی جامعه است. این دسته از فیلمسازان به این خاطر که فضای ذهنی‌شان دچار پارادوکس‌هایی است که عموما گرفتاری‌های درونی خودشان است و توان حلش را هم ندارند، به خیال‌پردازی می‌رسند و مسائل اینچنینی را ترسیم می‌کنند؛ چیزهایی که ربطی به واقعیت ندارد.
آیا فیلم «درخونگاه» را دیده‌اید؟
بله! دیده‌ام.
حالا که فیلم را دیده‌اید، کار ما راحت‌تر شد. نظرتان درباره این فیلم چیست؟
از جهات مختلفی «درخونگاه» را فیلم خوبی نمی‌دانم. در حوزه فنی و تکنیکی، فاقد اتفاق‌های استاندارد است. پس از این جنبه چیز خاصی وجود ندارد که بگوییم توانسته مخاطب را تحت‌تأثیر قرار دهد. قصه این فیلم درباره غالب جامعه آن روزها کاملا غیرواقعی است.
گاهی قصه فیلم رئال و در جاهایی به‌سمت فضای سوررئال پیش می‌رود. شما چه نظری دارید؟
اتفاقا این نکته را هم می‌خواستم اشاره کنم. فیلم دچار تناقض است؛ یعنی حتی فیلم خودش هم باور نکرده که وضعیت دهه 1360 این بوده و برای فرار از پاسخگویی به‌سمت فضای تخیلی می‌رود. همه‌اش برای این است که فیلم پشتوانه تحقیقاتی لازم را ندارد و سازنده مجبور شده با این روش از پاسخگویی شانه خالی کند. این تناقضات در سراسر فیلم دیده می‌شود.
هیچ‌کس طرفدار توقیف یا ممنوعیت فیلم نیست؛ اما از طرفی گاهی با فیلم‌هایی مواجهیم که به این شکل گل‌درشت و غیرواقعی هستند. واکنش معقول به این پدیده چیست؟
نگاه من این نیست که فیلمی ساخته و اکران شود، سپس با اعتراض به آن توقیف شود. باید بیشتر به‌سمت حمایت از فیلم‌های قابل‌دفاع برویم. حمایت باید معنادار باشد؛ یعنی فیلم‌هایی مدنظر باشند که مسائل جوانان، خانواده و جامعه را مطرح می‌کند. وقتی فیلمی صرفا نگاه و دغدغه شخصی فیلمساز است و فیلم دیگر دغدغه جامعه دارد، این‌ها مقایسه‌کردنی نیستند.
منظورتان چه حمایت‌هایی است؟
می‌تواند در قالب کمک‌های مالی یا تبلیغاتی یا در حوزه اکران باشد. نمی‌گویم فیلم‌های دیگر اکران نشوند؛ اما توزیع سالن‌ها بین فیلم‌های گفته‌شده با دیگران باید متفاوت باشد. نباید به فیلم خوب و فیلم نامطلوب تعداد سالن مساوی داده شود. باید تفاوتی در‌این‌زمینه وجود داشته باشد.