آریا بانو-
به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، در
سال‌های اخیر در زمینه شادی و نشاط اجتماعی و اهمیت آن در جامعه تحقیقات
متعددی صورت گرفته است. نتایج و یافته‌های اغلب این پژوهش‌ها بیانگر این
است که خواسته‌های فطری و نیازهای روانی نقش مهمی در سلامت فرد و جامعه
داشته و می‌تواند در فراهم کردن زمینه‌های توسعه جامعه نقش قابل توجهی
داشته باشد.
بر همین اساس، از سال 2000 میلادی به بعد سازمان ملل برای تعیین سطح
توسعه‌یافتگی کشورها عواملی نظیر شادی و نشاط، امید به آینده، خشنودی و
رضایت مندی را مورد توجه قرار داده است.
ایران نیز غافل از این مساله نبوده و در موارد متعدد به این مساله توجه
کرده است. یکی از این موارد بند «ب» ماده 97 برنامه چهارم توسعه است که به
صورت صریح دولت را مکلف کرده تا به منظور پیشگیری و کاهش آسیب های اجتماعی
نسبت به تهیه طرح جامعی برای بسط و گسترش روحیه نشاط، شادابی، امیدواری،
اعتماد اجتماعی، تعمیق ارزش‌های دینی و هنجارهای اجتماعی اقدام نماید.
بعلاوه، اهمیت اثر این موضوع بر دیگر مسائل جامعه، از قبیل پرخاشگری،
خشونت، دعواها و نزاع‌ها می‌گذارد تا جایی است که بارها « سعید نمکی»،
وزیر بهداشت از کمبود سطح شادی و نشاط اجتماعی در جامعه خبر داده و خواستار
سیاست گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی جهت افزایش میزان نشاط اجتماعی شده
است.
وی چندی پیش در یکی از سخنرانی‌های خود عنوان کرد: سال‌ها است که
کارشناسان و روانشناسان از لزوم شاد ساختن جامعه برای کاهش آسیب‌های روانی
سخن می‌گویند. با این حال، گویی مسوولان و دست اندرکاران همچنان نیازی به
فراهم ساختن بسترهای شادی برای مردم نمی بینند. این در حالی است که شادی نه
تنها حق تک تک شهروندان جامعه محسوب می‌شود، بلکه نیازی برای سلامت فردی و
جمعی و اقتضای حرکت رو به جلوی کشور در مسیر توسعه است.
به عبارتی دیگر، شادی و نشاط یکی از ضرورت هایی است که می‌تواند به پویایی و
سرزندگی جامعه منجر شده و با ایجاد خلاقیت و انگیزه در میان افراد به
پیشرفت جامعه کمک رساند.
ضمن توجه به اهمیت و تأثیر شادی بر توسعه جوامع، باید گفت که در مورد
شادی تعاریف مختلفی ارائه شده است. عده ای از پژوهشگران منظور از آن را
زیستن در یک محیط مطلوب می دانند و عده‌ای شادی را مترادف با رضایت
می‌دانند.
هرچند زمینه‌های شادی می‌تواند به طرق مختلف در محیط‌هایی مانند خانواده
و محل کاری فراهم شود، اما از میان این فضاها مدرسه نقش و اهمیت
برجسته‌تری دارد. مدرسه، نخستین جامعه‌ای است که کودک در آن گام می‌نهد و
اولین تجربه‌های زندگی اجتماعی کودکان در محیط مدرسه شکل می‌گیرد، خیلی مهم
است که این محیط آموزشی از شادابی کافی برخوردار و بدور از کسالت و بی
تحرکی باشد.
در نتیجه دانش‌آموزان در این مدارس امید به زندگی و شوق زیستن برای
موفقیت، کنجکاوی، شادابی و طراوت تحصیلی را از دست نداده و بی‌تفاوتی و
پرخاشگری را جایگزین آنها نمی‌کنند.
واقعیت این است که، نشاط و شادابی در مدرسه باعث رشد و شکوفایی در
همه‌ی ابعاد وجودی یک دانش آموز می‌شود. این موضوع آنچنان اهمیت دارد که در
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، یعنی سند مادر نظام آموزشی «ایجاد شادی و
نشاط در مدارس» و تربیت انسان‌های با نشاط از اهداف نظام آموزشی معرفی شده
است.
چنین امری گویای آن است که طی سال‌های گذشته مساله شادی مدارس و
راهکارهای افزایش آن به یکی از دغدغه های اصلی نهادهای علمی و سیاستی بدل
شده است.
دانش‌آموزان، به عنوان آینده‌سازان و سرمایه‌های جامعه، باید از هر نظر
مورد توجه قرار گرفته و مدرسه نیز همچون مهد پرورش این سرمایه‌ها اهمیتی
ویژه پیدا می‌کند.
معلمان و دبیران از مهمترین عناصر محیط آموزشی به شمار می‌روند.
نارضایتی معلمان از حقوق و مزایای شغل و روی آوردن آنها به مشاغل دوم
می‌تواند زمینه‌های خستگی، فرسودگی و در نتیجه بدخلقی با دانش آموزان و
کاهش شادی و نشاط مدرسه را فراهم کرده و حتی در ایجاد رغبت و انگیزه دانش
آموزان اثر منفی بگذارد.
در واقع، دانش‌آموز شاد نیاز به معلم شاد دارد و یکی از عواملی که بر شادی افراد تاثیر می‌گذارد شغل و رضایت شغلی است.
از طرفی، الگوی آموزشی و نوع تدریس معلم و سیستم تشویق و تنبیهی که وی
به کار می‌برد نیز از اهمیت شایانی برخوردار است. ممکن است، دانش آموزان
بسیاری باشند که به دلیل رفتارهای پرخاشگرانه و سیستم تنبیهی معلم از مدرسه
گریزان هستند. وقوع مواردی از خشونت در مدارس، به ویژه انعکاس آ «در فضای
مجازی و سطح جامعه می‌تواند زمینه‌های ترس، دلهره و پریشانی روانی در
دانش‌آموزان را به همراه داشته باشد.
کاربرد روش‌های شادی بخش در جریان آموزش و برنامه‌ریزی آموزشی می‌تواند
علاوه بر ایجاد محیطی رضایت بخش برای دانش آموز، با بسیاری از دیگر مشکلات،
از جمله غیبت از کلاس، تأخیر، بی حوصلگی و کسالت در کلاس درس و در نهایت
مساله‌ی افت تحصیلی مقابله کند.
مورد دیگری که می‌تواند در شادی و نشاط داش آموزان تأثیرگذار باشد محیط
کالبدی و فیزیکی مدارس است. مدارس همان قدر که می‌توانند برای دانش آموزان
استرس زاد باشند، به همان انداه نیز قادرند به فضایی جذاب و دوست داشتنی
برای آنها تبدیل شوند.
تعداد قابل توجهی از ساختمان‌های مدارس فرسوده بوده و محوطه آنها بدون
فضای سبز است. برای مثال، طبق گزارش مسوولین در سال گذشته 12 درصد مدارس
کشور تخریبی بوده و 18 درصد هم نیاز به مقاوم سازی داشته‌است. همچنین، در
مجموع 11 استان زیر خط میانگین کشوری از نظر فضای آموزشی هستند
بعلاوه، فرسودگی فیزیکی باعث می‌شود که در اکثر موارد شاهد یک فضای
خشک، سرد و بی روح در مدارس باشیم. برای مثال، پژوهش‌های روانشناسان نشان
می‌دهد که رنگ‌ها حاوی پیامی خاص به افراد بوده و در شادابی، نشاط، آرامش
روانی، تحرک و تلاش دانش‌آموزان تاثیرگذار بوده و می‌تواند توان یادگیری
آنها را افزایش دهد. به طوری که اهمیت این مساله چنان است که از دیر باز
این موضوع مورد بررسی روان شناسان بوده است. ا
کلام آخر اینکه داشتن مدارسی شاد و مفرح نیازمند هزینه‌های سنگین نبوده و
انجام اقدام‌های لازم در راستای موارد فوق با درایت و مدیریت صحیح با
حداقل بودجه و امکانات انجام شدنی است. می‌توان به اشکال مختلف شادابی و
طراوت را به کودکان و نوجوانان این مرز و بوم هدیه داد تا در نهایت
جامعه‌ای شادتر، سرزنده‌تر و خلاق‌تر داشته باشیم. کودکان امروز حاملان
برنامه‌های توسعه در آینده هستند. هزینه‌هایی که برای آنها متحمل می‌شویم،
به منزله سرمایه‌گذاری‌های بلندمدتی است که در آینده به بار خواهد نشست.