بزرگنمايي:

آریا بانو - حامی هنر زندگی / نیازهای روانی سالمندان ازجمله موضوعاتی است که احتیاج به توجه بیشتری دارد. نزدیک شدن به سال‌های پایانی عمر، بازنشستگی و مشکلات جسمی که باعث کاهش سطح فعالیت فرد می‌شوند در کنار مشکلاتی مانند از دست دادن همسر یا دوستان می‌تواند سلامت روان سالمندان را تا حد زیادی تحت تأثیر خود قرار دهند. همچنین آمارها نشان‌دهنده این موضوع است که بروز اختلالات روحی در سالمندی مانند افسردگی یا اضطراب می‌تواند حتی خطر خودکشی را در این گروه سنی افزایش دهد. به همین خاطر نقش اطرافیان در بهبود سلامت جسمی و روانی سالمندان از اهمیت زیادی برخوردار است و لازم می‌باشد تا نسبت به نیازهای آنان دقت و توجه بیشتری داشته باشیم. در همین راستا بهره بردن از مشاوره روانشناسی نیز کمک می‌کند تا اطلاعات خود را راجع به دوران سالمندی افزایش دهید.
نیازهای روانی سالمندان
روانشناسان معتقدند افراد پس از رسیدن به سن 60 سالگی وارد دنیای سالمندی می‌شوند. ورود به این دوره از زندگی می‌تواند چالش مهمی در زندگی هر فرد باشد و نحوه کنار آمدن با آن تا حد زیادی تحت تأثیر کیفیت زندگی فرد، سلامت جسم و روان و همین‌طور سیستم‌های حمایتی در محیط اطراف وی است. بی‌توجهی به نیازهای روانی سالمندان می‌تواند احتمال بروز بیماری‌های روحی و همین‌طور آسیب‌های مغزی نظیر آلزایمر را در آن‌ها افزایش دهد. با توجه به اینکه بروز این اختلالات می‌تواند مشکلاتی را هم برای خود فرد و هم برای اطرافیان وی ایجاد کند بهتر است برای پیشگیری از این موضوع اطلاعات خود را راجع به نیازهای سالمندان و نحوه ارتباط با آن‌ها افزایش دهید.
به استقلال سالمندان احترام بگذارید
همه ما پس از پایان یافتن سال‌های کودکی تلاش می‌کنیم تا استقلال خود را به دست آوریم و خودمان برای زندگی خود تصمیم بگیریم. بااین‌حال با توجه به محدودیت‌هایی نظیر ناتوانی‌های مالی یا حرکتی این موضوع در سالمندی تا حدودی غیرممکن می‌شود. این مسئله می‌تواند سالمندان را در شرایط روحی نامناسبی قرار داده و باعث بروز افسردگی در آن‌ها شود. به همین خاطر بهتر است به آن‌ها اجازه بدهید تا جای ممکن خودشان برای زندگی خود تصمیم بگیرند. موضوعاتی مثل رسیدگی به امور خانه یا تصمیم‌گیری برای مدیریت شرایط مالی ازجمله موضوعاتی هستند که سالمندان می‌توانند به‌تنهایی یا با مقداری کمک آن‌ها را انجام بدهند.
معمولاً توصیه می‌شود حتی در شرایطی که قرار است بعضی کارها را شما برای فرد سالمند انجام دهید از آن‌ها سؤال کنید که دلشان می‌خواهد این کار چطور پیش برود و حتی اگر با این موضوع مخالف هستید سعی کنید در امور مربوط به آن‌ها مطابق میلشان رفتار کنید. یکی از مشکلاتی که در میان سالمندان بسیار دیده می‌شود وابستگی به اطرافیان است. آن‌ها اگرچه به استقلال نیاز دارند بااین‌حال ترس از آسیب دیدن یا از دست دادن اطرافیان می‌تواند تا حد زیادی باعث وابستگی سالمند به دیگران باشد. در شرایطی که احساس می‌کنید فرد دچار چنین مشکلی شده بهتر است برای جلوگیری از پیشرفت چنین احساسی از یک روانشناس کمک بگیرید.
احساس ارزشمندی
از دست دادن عزت‌نفس و احساس بی‌ارزشی یکی دیگر از مشکلاتی است که به دنبال ناتوانی‌های سالمندی برای فرد ایجاد خواهد شد. بر اساس نظریه اریکسون احساس بی‌ارزشی علاوه بر اینکه می‌تواند تحت تأثیر ناتوانی‌های حال حاضر فرد باشد ممکن است تحت تأثیر نارضایتی بخاطر از دست دادن فرصت زندگی باشد. در این شرایط سالمندان دچار احساس حسرت و ناامیدی می‌شوند و احساس می‌کنند زندگی آن‌ها چندان‌که باید باارزش نبوده و دیگر فرصتی برای جبران این شرایط ندارند.
فکر کردن به این مسائل می‌تواند تا حد زیادی سلامت روان سالمندان را با مشکل مواجه کند. به همین خاطر بهتر است در شرایطی که احساس می‌کنید فرد از این مسائل ناراحت است در این مورد از یک مشاور کمک بگیرید. همچنین می‌توانید از طریق راهکارهایی مانند مشورت گرفتن از سالمندان یا کمک خواستن از آن‌ها در انجام برخی امور این احساس را به آن‌ها بدهید که همچنان می‌توانند برای اطرافیان خود مفید باشند.
نیازهای روانی سالمندان | دریافت محبت و توجه
یکی از اصلی‌ترین نیازهای روانی سالمندان این است که احساس کنند موردتوجه و محبت اطرافیان قرار دارند. سالمندی باعث ازکارافتادگی و ناتوانی، کند شدن فعالیت‌ها و گاهی اوقات بی‌خبری از اتفاقات روز جامعه می‌شود. این موضوع می‌تواند این ترس را برای سالمندان ایجاد کند که آن‌ها دیگر موردعلاقه فرزندان یا اطرافیانشان نیستند. نگرانی از دوست‌داشتنی نبودن می‌تواند باعث بروز مشکلات روحی مانند احساس تنهایی، افسردگی و اضطراب در سالمندان شود. به همین خاطر بهتر است سعی کنید تا در ارتباط با سالمندان توجه و محبت خود را بیش از گذشته به آن‌ها نشان دهید.
توجه به سلامت روان
روانشناسان معتقدند داشتن سلامت روان صرفاً به معنای نبود بیماری‌های روحی نیست. بلکه در کنار نبود بیماری‌ها احساس رضایت از زندگی نیز در سلامت روان فرد نقش مهمی دارد. داشتن سلامت روان یکی از مهم‌ترین مسائلی است که می‌تواند به سالمندان در گذراندن با کیفیت این مرحله از زندگی کمک کند. برای افزایش سلامت روان در سالمندان بهتر است به موارد زیر توجه کافی داشته باشید:
ایجاد محیط شاد و رفت‌وآمدهای اجتماعی ازجمله موضوعاتی است که تا حد زیادی به سلامت روان سالمندان کمک می‌کند. ارتباط با سایر افرادی که در گروه سنی سالمندان قرار دارند نیز می‌تواند برای آن‌ها مفید باشد.
بعضی از تمرین‌ها و بازی‌ها می‌توانند به حفظ توانایی‌های ذهنی و جسمی سالمندان کمک کنند. سعی کنید زمان‌هایی را به این فعالیت‌ها و به‌خصوص ورزش یا پیاده‌روی اختصاص دهید.
با کمک گرفتن از مشاورین روانشناسی اطلاعات خود را راجع به سالمندی، بیماری‌های این دوره نظیر آلزایمر و نحوه پیشگیری از آن‌ها افزایش دهید. همچنین درصورتی‌که نشانه‌های منفی مانند افسردگی، ناامیدی، مشکلات رفتاری مانند پرخاشگری یا هر نشانه دیگری که در گذشته در رفتار فرد وجود نداشته یا به این شدت نبوده را مشاهده می‌کنید بهتر است برای درمان آن‌ها اقدام نمایید.
نیازهای روانی سالمندان | شایع‌ترین بیماری‌های روانی
انواع زوال عقل
به‌طورکلی زوال عقل به معنای شرایطی است که بخشی از قشر خاکستری مغز دچار آسیب شده و این آسیب به تدریج تمامی مغز فرد را درگیر خواهد کرد. با توجه به اینکه سلول‌های مغزی پس از آسیب قابل‌درمان نیستند، این موضوع به‌تدریج باعث ناتوانی سالمند در زمینه‌های مختلف و مرگ خواهد شد.
آلزایمر و پارکینسون ازجمله شایع‌ترین انواع زوال عقلی در سالمندان هستند که متأسفانه هیچ راه درمانی برای آن‌ها وجود ندارد. بااین‌حال چنانچه این اختلالات در مراحل مقدماتی تشخیص داده شوند می‌توان اقداماتی را برای کند شدن روند رشد بیماری انجام داد. همچنین روانشناسان معتقدند عواملی نظیر سبک زندگی می‌تواند تأثیر بسیاری در پیشگیری از بروز زوال عقل داشته باشد. به همین خاطر بهتر است نسبت به پیشگیری یا درمان این بیماری توجه کافی داشته باشید.
افسردگی و ناامیدی
نزدیکی به سال‌های پایانی عمر، ناتوانی‌های جسمی و روحی و به‌خصوص این احساس که فرد سال‌های عمر خود را به شکل مطلوبی پشت سر نگذاشته باعث احساس ناامیدی و افسردگی در سالمندان خواهد شد. آمارها نشان‌دهنده این موضوع است که افسردگی شایع‌ترین بیماری روانی در سالمندان است و نرخ خودکشی به دلیل افسردگی در سالمندان به‌مراتب بالاتر از جوانان می‌باشد. به همین خاطر لازم است تا درزمینهٔ پیشگیری یا درمان این اختلال اقدامات لازم را انجام دهید.
اضطراب مرگ
اگرچه مرگ برای هیچ‌کس موضوع خوشایندی نیست بااین‌حال برخی افراد به حدی از این موضوع می‌ترسند که امکان زندگی شاد و فعالیت در محیط را از دست می‌دهند. با توجه به اینکه سالمندی دوره پایانی زندگی هر فرد است این اضطراب در میان سالمندان بیش‌تر دیده می‌شود. ترس از تنهایی، توجه بیش‌ازحد به مرگ و تهیه وسایلی مانند کفن، وصیت کردن مداوم به اطرافیان یا گوشزد کردن نکاتی راجع به مراسم عزاداری ازجمله رفتارهایی هستند که می‌تواند نشانه‌ای از اضطراب مرگ باشد. ابتلا به این ترس تا حد زیادی امکان استفاده از سال‌های زندگی را از فرد می‌گیرد و گاهی در برخی از سالمندان باعث خودکشی می‌شود. به همین خاطر بهتر است در شرایطی که با چنین مشکلی مواجه می‌شوید از یک روانشناس برای رفع این بحران و نیازهای روانی سالمندان کمک بگیرید. 
بی‌خوابی
تغییرات بدنی که در سنین سالمندی ایجاد می‌شود می‌تواند باعث بروز برخی اختلالات خواب و به‌ویژه بی‌خوابی در فرد شود. بی‌خوابی در سالمندی معمولاً به دلیل کاهش نیاز بدن به استراحت اتفاق می‌افتد و به‌خودی‌خود دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. بااین‌حال اگر این موضوع باعث ناراحتی فرد شده و کیفیت زندگی او را تحت‌الشعاع قرار داده می‌توانید از یک متخصص در این زمینه کمک بگیرید.
اختلالات رفتاری
برخی از رفتارهای نامناسب به‌ویژه پرخاشگری ازجمله موضوعاتی هستند که در سالمندی بروز پیدا خواهد کرد. پرخاشگری می‌تواند تا حدودی به دلیل مشکلات ریشه‌ای‌تری نظیر افسردگی یا اضطراب در فرد اتفاق بیفتد. همچنین در مراحل نخستین زوال عقل به این خاطر که فرد توانایی کنترل خود را از دست می‌دهد و یا به این دلیل که آن‌ها فراموش می‌کنند وسایل خود را کجا گذاشته‌اند و بعضاً دیگران را متهم به برداشتن آن‌ها می‌کنند ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه بروز پیدا کنند.
لجبازی یکی دیگر از رفتارهای منفی است که در سالمندی دیده می‌شود و تا حد زیادی می‌تواند نشان‌دهنده میل فرد به کنترل شرایط و حفظ استقلال باشد. به همین خاطر بهتر است در شرایطی که با مشکلات رفتاری از جانب سالمندان مواجه می‌شوید از رفتار منفی یا پرخاشگری نسبت به آن‌ها خودداری کرده و سعی کنید دلایل این رفتارها را پیدا و برطرف کنید.
نیازهای روانی سالمندان | زندگی در مراکز نگهداری سالمندان
برخی از سالمندان مجبور به زندگی در مراکز سالمندان هستند. احساس تنهایی و نبود اطرافیان یا نیاز به مراقبت‌های شبانه‌روزی ازجمله دلایلی هستند که می‌تواند باعث تصمیم‌گیری برای زندگی در این مراکز باشد. همان‌طور که گفته شد استقلال و تصمیم‌گیری برای زندگی شخصی یکی از مهم‌ترین مسائلی است که در سلامت روان سالمندان تأثیر دارد و با توجه به اینکه زندگی در سرای سالمندان این استقلال را از آن‌ها می‌گیرد و سالمندان در این مراکز استقلالی برای ساده‌ترین مسائل زندگی مانند پخت غذای موردنظر خود یا رفت‌وآمدهایشان ندارند این موضوع می‌تواند تأثیر نامطلوب بسیاری بر سلامت روان آن‌ها داشته باشد.
تحقیقات روانشناسان نشان می‌دهد که ایجاد میزانی از استقلال برای سالمندان در مراکز نگهداری نظیر این موضوع که نگهداری یا نظافت اتاق بر عهده خود فرد باشد ازجمله موضوعاتی است که می‌تواند در احساس استقلال و همین‌طور پذیرفتن راحت‌تر محل جدید زندگی فرد نقش داشته باشد.
سؤالات متداول
1. شایع‌ترین بیماری‌های روحی در سالمندان کدام است؟
افسردگی شایع‌ترین اختلال روانی سالمندی است و در کنار آن انواع دمانس، اضطراب مرگ، بی‌خوابی و اختلالات رفتاری از مهم‌ترین مشکلات هستند.
2. در ارتباط با سالمندان باید به چه نکاتی توجه داشته باشیم؟
برخورد با محبت و توجه کردن به سالمندان یکی از مهم‌ترین مسائلی است که می‌بایست در نظر داشته باشید. علاوه بر این پرهیز از بدرفتاری با سالمندان و توجه به حفظ استقلال آن‌ها در کنار مراقبت از سلامت جسمی و روانی این افراد از موضوعاتی است که باید به آن توجه کرد.