آریا بانو - اصلی ترین نشانه ی فلج خواب دیدن وهم و کابوس است. در حقیقت «توهم» زمانی رخ می دهد که ذهن هوشیار است و شما بیدارید. همین مسأله اضطراب این تجربه را دو چندان می کند.

نیمه های شب از خواب بیدار می شوید. سعی می کنید تکان بخورید اما بدن تان هیچ واکنشی ندارد. فکر می کنید دارید خواب می بینید، اما واضح است که بیدارید. سعی می کنید از دیگران کمک بگیرید اما صدای تان هم درنمی آید. پس همانطور در رختخواب دراز می کشید، همچون غریبه ای در جسم خود.
چیزی که تجربه کردید فلج خواب بود که در میان عوام به بختک معروف است. فلج خواب گرچه پدیده ای است که اغلب مردم اسمش را هرگز نشنیده اند، اما 7/6 درصد افراد دست کم یک بار در زندگی خود آن را تجربه می کنند، حتی اگر احتمالاً بعدها قادر نباشند آن را به یاد آورند.
در ادامه درباره ی فلج خواب و علل آن صحبت خواهیم کرد.
فلج خواب چیست

فلج خواب به حالتی گفته می شود که فرد هوشیار است اما قادر به حرکت یا صحبت نیست . این حالت معمولاً در حین یکی از این دو مراحل گذار رخ می دهد: وقتی در حال فرو رفتن در خواب یا بیدار شدن از آن هستید. فرد در این حالت احساس می کند فلج و سنگین شده، انگار که شخص یا چیز سنگینی رویش نشسته باشد. این حالت معمولاً با توهم همراه است، امری که این وضعیت را بسیار ترسناک تر می سازد.
کنترل بدن خود را از دست می دهید

هر قدر هم که تلاش کنید، وقتی دچار این حالت شوید هیچ کاری برای بیدار کردن بدن تان از دست تان برنمی آید. بعضی افراد می توانند انگشتان دست یا پای خود را تکان دهند، امری که باعث می شود در نهایت بتوانند بدن خود را به طور کامل بیدار کنند. این حالت را اغلب یک «تجربه ی خارج از بدن» توصیف می کنند. فلج خواب می تواند از چند ثانیه تا چندین دقیقه طول کشد.
کابوس و وهم به سراغ تان می آید

اصلی ترین نشانه ی فلج خواب دیدن وهم و کابوس است. این وهم و کابوس ها اما با چیزهایی که در خواب می بینید بسیار متفاوت اند. در حقیقت «توهم» زمانی رخ می دهد که ذهن هوشیار است و شما بیدارید. همین مسأله اضطراب این تجربه را دو چندان می کند.
فرد در حالی که فلج شده معمولاً اشکالی سایه وار می بیند و اصوات دلهره آوری می شنود. این تجربه گاهی با حس کشیده شدن از زیر تخت، پرواز یا لرزش هایی در سرتاسر بدن همراه است. یأس و ناامیدی هم به ما هجوم می آورد و کم کم کنترل خود را از دست می دهیم و وحشت زده می شویم. وقتی نه قادر به حرکتیم نه کشیدن فریاد، تعجبی ندارد که اضطراب وجودمان را فرا گیرد.
قدمتش بیشتر از چیزی است که تصور می کنید

از قرار معلوم آدم ها از دوران باستان متوجه فلج خواب بوده اند. داستان ها و افسانه های زیادی در سرتاسر دنیا وجود دارد که چیزی بسیار شبیه به این حالت را توصیف می کنند. در گذشته آدم ها اغلب آن را نوعی تسخیر شدگی توسط شیاطین یا حتی ربایش فرد توسط موجودات فرازمینی می دانستند.
یک مثال مهم در رابطه با فلج خواب، تابلوی نقاشی هنری فوسلی، هنرمند سوئیسی است. در این تابلوی نقاشی که به دوره ی رنسانس تعلق دارد یک موجود شیطانی نشسته بر روی قفسه سینه یک زن به تصویر کشیده که دچار فلج خواب شده. این موجود شیطانی نمادی است از فشار زیادی که بر روی بدن زن در این حالت وارد شده.
فلج خواب چرا رخ می دهد

وقتی به خواب می رویم، بدن وارد فاز خواب با حرکت سریع چشم (REM) شده و از آن خارج می شود. مغز ما به ماهیچه های بدن دستور می دهد که آرام بگیرند و ما وارد حالت آتونی یا فلج عضلانی می شویم. وقوع این حالت ضروری است تا حرکات فیزیکی ما محدود شود و بنابراین به آنچه که در خواب های خود می بینیم عمل نکنیم. فلج خواب زمانی رخ می دهد که بدن در اجرای این حالت گذار دچار مشکل می شود. ما خود بیداریم اما عضلات مان قادر به خروج از حالت آتونی نیستند.

چند توضیح احتمالی هم در رابطه با توهماتی وجود دارد که در حالت فلج خواب رخ می دهند. یکی از آن ها این است که آن بخش از مغز که مسئول ترس ها و هیجانات ما است در حالت خواب با حرکت سریع چشم (REM) به شدت فعال است. این بخش از مغز در حالی فعال است که در پیرامون ما چیزی حاکی از خطر وجود ندارد. بنابراین مغز خود دست به کار می شود و سایه ها و اصوات هراس انگیزی می سازد.
عواملی که می توانند منجر به فلج خواب شوند

فلج خواب به طور کلی رخدادی طبیعی است. برای هر کسی فارغ از سن، جنسیت یا وضعیت سلامتی می تواند رخ دهد. اما دانشمندان مواردی را شناسایی کرده اند که با افزایش ریسک وقوع فلج خواب مرتبط هستند. برخی از آن ها عبارتند از:
- نداشتن خواب مناسب: این نکته شامل نداشتن الگوهای خواب تکرار شونده و همچنین وجود اختلالات مختلف خواب مانند بی خوابی، حمله خواب و کمبود خواب می شود. لازم به ذکر است فلج خواب در میان افرادی که کار شیفت شب دارند امری شایع است.
- خوابیدن به پشت: در کمال تعجب، خوابیدن به پشت یکی از عوامل مهم در وقوع فلج خواب شناخته شده است. در این حالت فشار بر روی ریه ها و نای بیشتر می شود به همین دلیل فرد آسیب پذیری بیشتری در برابر فلج خواب پیدا می کند.
- ژنتیک: بله فلج خواب ارثی است.
- مشکلات روانی: رابطه ی میان فلج خواب و سلامت روان هنوز در حال بررسی است اما آمارها نشان می دهد افرادی که از ضربه روانی، اختلال اضطراب پس از حادثه و اضطراب های مختلف رنج می برند معمولاً دچار فلج خواب می شوند.
چطور از پسش بربیاییم

در ناخوشایند و آزاردهنده بودن تجربه ی فلج خواب شکی نیست اما این مسأله هیچ خطر واقعی ای ندارد چون هیچ صدمه ای به جسم ما وارد نمی کند. و همانقدر که ممکن است ناخوشایند به نظر برسد، در حال حاضر هیچ راه درمانی برای آن وجود ندارد. به طور کلی، پزشکان توصیه می کنند عادت های خواب سالم تری را در پیش بگیرید. مثلاً:
- یک ساعت ثابت و همیشگی برای خوابیدن و بیدار شدن داشته باشید.
- قبل از خواب کافئین و هیچ نوع ماده ی مست کننده، محرک یا مخدری مصرف نکنید.
- به پشت یا شکم نخوابید.
- وسایل الکترونیک را از تخت دور نگه دارید.
اما مهم تر از همه آن است که خونسردی خود را حفظ کنید و اجازه دهید مشکل خود به خود رفع شود. راه حل این مسأله حفظ آرامش و وحشت زده نشدن است.