بزرگنمايي:

آریا بانو - شهر: ابرپروژه جنوب شهر تهران، «بزرگراه شهید نجفی رستگار» نام دارد که نخستین تلاش‌ها برای ساخت این معبر بزرگراهی از سال 1388 آغاز شد. پروژه‌ای که تنها تکمیل دو فاز آن 11 سال به طول انجامیده است. معاون فنی و عمران شهرداری تهران از فراز و نشیب‌های تکمیل بزرگراه شهید نجفی رستگار می‌گوید.

به گزارش شهر ، مشکلاتی نظیر کمبود منابع مالی، تعدد معارضان ملکی و تأسیساتی موجود در مسیر پروژه شهید نجفی رستگار سبب شد تا انتظار شهروندان برای بهره مندی از این مسیر از یک دهه فراتر برود. این بزرگراه به طول 6 کیلومتر 870 متر بخشی از کمربندی شرقی تهران و اتصال دهنده بزرگراه آزادگان به بزرگراه امام رضا(ع) در منطقه 15 تهران است.
فاز نخست بزرگراه شهید نجفی رستگار (حدفاصل بزرگراه آزادگان تا پل تقاطع شهید مزینانی به طول دو کیلومتر) در آذر 1398 به بهره برداری رسمی رسید. پس از تکمیل فاز نخست پروژه، ساخت مسیرهای تندرو تا بزرگراه امام رضا (ع) به عنوان فاز دوم در دستور کار قرار گرفت. آذر امسال فاز دوم پروژه وارد مدار بهره برداری آزمایشی شد و حالا قرار است که در ماه جاری (دی 1399) فاز دو به بهره برداری رسمی برسد.
به منظور شناخت بهتر ابر پروژه جنوب شهر تهران با صفا صبوری دیلمی، معاون فنی و عمران شهرداری تهران، گفتگویی انجام شده است که در ادامه آن را خواهید خواند.
مدیریت شهری پنجم در چه وضعیتی پروژه شهید نجفی رستگار را تحویل گرفت و تاکنون چه اقداماتی برای تکمیل آن انجام داده است؟
پس از روی کار آمدن مدیریت شهری پنجم در نیمه دوم سال 1396، تعداد بسیاری پروژه نیمه کاره تحویل شهرداری جدید شد. یکی از پروژه‌های بلاتکلیف و همراه با اعتراضات مردمی، پروژه شهید نجفی رستگار بود. این پروژه در سال 1388 واقع در جنوب شهر تهران آغاز شد. یکی از اعتراضات اصلی مردمی عدم تکمیل سریع پروژه و توقف چندساله آن بود.
بزرگراه شهید نجفی رستگار یک ابرپروژه مهم در جنوب شهر تهران است که پس از تکمیل، کار بسیار مهمی را در شهر انجام می‌دهد. برای راه اندازی کامل پروژه می‌بایست بیش از هزار و 200 پلاک ثبتی که بیشتر آن‌ها املاک مسکونی هستند، خریداری می‌شد. نیمی از این املاک خریداری شده اما خریداری‌ پلاک ثبتی‌ها به صورت هدفمند نبوده است. مدیریت شهری گذشته هر ملکی که قابلیت فروش سریع را داشته، خریداری کرده بود. پراکندگی خرید در املاک سبب شده بود که پروژه امکان تکمیل سریع نداشته باشد. برای مثال راه اندازی دو کیلومتر از پروژه وابسته به رفع معارض 20 ملک مسکونی است یا اینکه ساخت یکی از پل‌های بزرگراه در گرو رفع معارض دو ملک مسکونی و دو دکل برق فشار قوی است.
باتوجه به مشکلات مالی در دوره مدیریت شهری پنجم و بدهی‌های بسیار سنگین همین پروژه به سازنده پروژه، املاک و ... امکان ادامه پروژه با رویکرد پیشین نبود. تمامی املاک روی نقشه نشانه گذاری شد و شهرداری به صورت هدفمند شروع به خریداری املاک کرد. اگر در گذشته برای فاز نخست، 63 ملک خریداری می‌شد امکان راه اندازی سریع بخشی از بزرگراه بود. بنابراین در دوره جدید، شهرداری تمرکز خود را بر رفع معارض آن 63 ملک گذاشت. فاز دوم نیز به همین صورت بود و املاک به صورت هدفمند خریداری شد.
هدفمند خریداری کردن املاک جزو استراتژی‌های اصلی حوزه عمرانی در مدیریت شهری پنجم قرار داده شده است.
به عنوان معاون شهردار تهران و یک شهرساز، آیا پروژه فعلی امکان طراحی به صورتی که نیاز به رفع معارض چند صد ملک نبود، داشت؟
اگر قرار بود که به عنوان شهرساز و کارشناس شهرداری این پروژه را طراحی کنم، بزرگراه شهید نجفی رستگار را مقداری به سمت جنوب شهر هدایت می‌کردم تا برای ساخت پروژه از اراضی کارخانه سیمان گرفته شود و بزرگراه از زیر دکل‌های برق عبور کند و همچنین نیازی به تخریب و رفع معارض هزار و 200 ملک مسکونی و تقسیم محله مشیریه به دو بخش نباشد.
اغلب بزرگراه‌های شهری از دل محلات عبور کرده و آن‌ها را به دو بخش مجزا با فرهنگ و مسائل اجتماعی مختلف تقسیم می‌کنند. برای مثال بزرگراه امام علی (ع) محله سبلان را به دو بخش تقسیم کرده، بزرگراه صدر محله قیطریه را و همچنین بزرگراه چمران، ده ونک را از سعادت آباد جدا کرده است.
معمولاً در دو طرف این بزرگراه‌ها دو بافت نامناسب شهری شکل می‌گیرد. برای مثال درحال حاضر ده ونک دارای عوارض اجتماعی بسیاری است. در بزرگراه امام علی (ع) در بخش‌هایی از محله سبلان نقاط بی دفاع شهری ایجاد شده که دسترسی پلیس به آن سخت‌تر شده است. دلیل ایجاد این عوارض، از بین رفتن هویت محله با ساخت بزرگراه است.
کارکرد ترافیکی فاز دو پروژه شهید نجفی رستگار چگونه است؟
خودروهای سنگین یا مسافری که از قم قصد رفتن به مشهد یا بالعکس را دارند باید در حالت عادی از بزرگراه آزادگان عبور کنند. به علت عدم اتصالی در بزرگراه آزادگان، خودروها باید وارد شده و از سه راه افسریه و اتوبان بسیج به میدان آقا نور حرکت کنند و درنهایت از آن‌جا داخل بزرگراه امام رضا (ع) شوند.
فاز دو پروژه شامل راه اندازی تندروهای بزرگراه شهید نجفی رستگار، است. کندروهای بزرگراه دارای یک سری مشکلات متعدد است که امکان بهره برداری از آن به سرعت تندروها نیست. قرار است فاز سوم پروژه شامل پل‌های تقاطع ثامن در محل تلاقی بزرگراه‌های شهید نجفی رستگار و امام رضا (ع) به همراه کندروها در اسفند 1399 و فاز چهارم متشکل از مسیرهای کندروی شمالی و جنوبی در بهار سال 1400 تحویل شهروندان شود. یکی از پل‌های فاز سوم پروژه تکمیل شده است.
90 درصد عملکرد بزرگراه شهید نجفی رستگار با همین دو فازی که در اختیار مردم قرار گرفته، حاصل شده است. در آذر 1399، بهره برداری آزمایشی از بزرگراه آغاز شد اما بهره برداری رسمی آن دی ماه خواهد بود.
بزرگراه شهید نجفی رستگار جزو پروژه‌های بزرگ شهر تهران از نظر عرضی است. این بزرگراه، ترافیک گذری تهران را وارد شهر نمی‌کند. بیشتر خودروهای عبوری که قصد ورود به داخل شهر را ندارند، خودروهای سنگین و باری هستند. بهره برداری از این پروژه سبب می‌شود که ضمن کاهش ترافیک، مصرف سوخت و آلودگی هوا، وسایل نقلیه سنگین و باری وارد مناطق مسکونی نشوند و ایمنی شهروندان افزایش یابد. طول مسیر عبور از بزرگراه شهید نجفی رستگار با عبور از مسیر قبلی حدود یک کیلومتر تفاوت دارد اما زمان عبور خودروها بسیار کاهش می‌یابد چرا که وسایل نقلیه در ترافیک درون شهری نمی‌مانند.
داستان ساخت یک زیرگذر عابرپیاده به درخواست ساکنان محله مشیریه چه بود؟
قسمتی از محله مشیریه [به شکل مثلث] که حدود 600 خانوار هستند در جنوب بزرگراه قرار گرفته‌ است که بیشتر فعالیت‌های روزانه ساکنان در شمال بزرگراه انجام می‌شود؛ به همین علت ساکنان محله درخواست ساخت یک زیرگذر عابرپیاده داشتند. باوجود اینکه دو دستگاه پل عابر پیاده در همان محله نصب شده بود و همچنین مقرر شد که یکی از پل‌ها به آسانسور مجهز شود. این درخواست تابستان امسال مطرح شد. با شهردار تهران دراین‌باره به گفتگو نشستیم تا اینکه ایشان با ساخت یک زیرگذر عابرپیاده موافقت کردند. درنهایت زیرگذرعابرپیاده‌ای با عرض سه متر و همچنین برای عبور اضطراری خودروها درنظر گرفته شد.
ساخت این زیرگذر، افتتاح فاز دو پروژه بزرگراه شهید نجفی رستگار را به تعویق انداخت. البته مدیریت شهری به علت نصب دو دستگاه پل عابر پیاده می‌توانست زیرگذر دیگری احداث نکند اما نارضایتی و ناراحتی در این محله باقی می‌ماند. باتوجه به اینکه ساکنان محله اظهار می‌کردند که با ساخت این بزرگراه، ارزش ملک آن‌ها کاهش یافته، شاید ایجاد چنین زیرگذری التیامی بر سختی‌های این چندسال ساکنان، باشد. ضمن تمام تلاش‌های شهرداری برای ساخت این پروژه در 11 سال اخیر، ساکنان محله مشیریه سختی‌های بسیاری را متحمل شدند. توجه به درخواست‌های ساکنان محله می‌تواند از بروز آسیب‌های اجتماعی پیشگیری کند.
خبرنگار: ملیکا هاشمی