بزرگنمايي:

آریا بانو - جام جم / با این‌که کودکان و نوجوانان بر‌اساس آمارها و نظرات کارشناسان و پزشکان از گروه‌هایی هستند که کمتر در خطر ابتلا به ویروس کرونا قرار دارند، کووید- 19 تاثیرات گسترده‌ای بر روند زندگی آنان گذاشت. مهدهای کودک و مدارس از آغاز اسفند تا‌کنون بیشتر تعطیل بوده و چنین تعطیلات طولانی‌ای حتی در ایام جنگ تحمیلی و موشکباران شهرها نیز بی‌سابقه است. اولین چالشی که در این شرایط بچه‌ها با آن روبه‌رو شدند، اختلال در روند تحصیل بود. مشکلی که با استفاده از ظرفیت فضای مجازی و مدرسه تلویزیونی ایران تا حدودی حل شد. اما به‌جز تحصیل، تولید محتوای تلویزیونی برای اوقات‌فراغت خردسالان، کودکان و نوجوانان اهمیت غیر‌قابل‌انکاری دارد و اینجاست که شبکه‌های تخصصی سیما باید مأموریت خود را به بهترین شکل انجام دهند. در این گزارش به نقش مهم سه شبکه پویا، نهال و امید در روزهای شیوع کرونا می‌پردازیم.
بچه‌ها بیاین تماشا
پخش برنامه‌های تلویزیونی مخصوص کودک و نوجوان قدمتی تقریبا هم‌اندازه تلویزیون در ایران دارد و این گروه سنی به‌دلیل داشتن اوقات فراغت قابل توجه، همواره در سیاستگذاری‌های مدیران تلویزیون جایگاه خود را دارد. این نوع برنامه‌ها از همان آغاز بسیار جدی گرفته می‌شد و بسیاری از چهره‌هایی که بعدها به افراد معتبر و شناخته‌شده سینما و تلویزیون تبدیل شدند، کار حرفه‌ای خود را با برنامه‌های کودک تلویزیون آغاز کردند. 
دغدغه راه‌اندازی شبکه تخصصی کودک و نوجوان از اواسط دهه 80 در ذهن مدیران جای خود را پیدا کرد و مدتی شبکه دو سیما به‌عنوان شبکه کودک فعالیت‌هایش در این زمینه را افزایش داد. تولید و پخش برنامه‌های ترکیبی و افزایش مدت زمان پخش انیمیشن و کارتون در این شبکه به چشم آمد اما این رویکرد ادامه پیدا نکرد و در‌نهایت شبکه دو به‌طور خاص به موضوع خانواده اختصاص یافت. 
در سال 1391 و پس از مدت‌ها امکان‌سنجی و سعی و خطا، شبکه پویا در ادامه افتتاح پی در پی شبکه‌های دیجیتال، به‌عنوان نخستین شبکه تخصصی کودک افتتاح شد و حدود 80 درصد از محتوای آن را انیمیشن تشکیل می‌داد؛ انیمیشن‌هایی که هم از تولیدات داخلی مرکز پویانمایی صبا بود و هم از محصولات خارجی استفاده می‌شد. پویا آرام‌آرام به راه خود ادامه داد تا این‌که با راه‌اندازی شبکه کودک و نوجوان در سال 1394، مقرر شد شبکه نهال نیز به پویا اضافه شود و پخش برنامه‌ها به دو بخش در روز تقسیم شد.
از خردسال تا نونهال
با تقسیم‌بندی مخاطبان شبکه به خردسال و کودک، بنا‌بر‌این شد که شبکه پویا از ساعت 8 تا 14 با نمایش برنامه‌هایی مخصوص خردسالان زیر شش سال به فعالیت خود ادامه دهد و شبکه نهال از ساعت 14 تا 22 برای مخاطب کودک شش تا 12 سال پخش برنامه داشته باشد. 
به‌دلیل ماهیت مخاطبان، شبکه نهال حدود 60 درصد از برنامه‌هایش را به انیمیشن اختصاص داد و در زمینه تولید برنامه‌های ترکیبی، زنده، عروسکی و... هم وارد میدان شد. به‌جز برنامه‌های جدید که تلفیقی از تولیدات داخلی و خارجی است، شبکه نهال نیم‌نگاهی هم به پخش کارتون‌های قدیمی و نوستالژیک دارد تا از این طریق علاوه بر کودکان، جوانان و حتی پدر و مادرها را هم پای تلویزیون بنشاند. 
البته شبکه‌های پویا و نهال تنها بر سرگرمی متمرکز نیستند و تولید محتوای آموزشی را هم در دستور کار خود دارند. علاوه بر برنامه‌هایی با رویکرد تربیت دینی که کارشناسان مخصوص به خود را دارد و در برخی موارد با حضور روحانیان روی آنتن می‌رود، در چند ماه اخیر برنامه‌های زنده و تولیدی این شبکه‌ها به موضوع مهم کرونا نیز می‌پردازند و آموزش‌های بهداشتی را به خردسالان و کودکان ارائه می‌کنند. اهمیت چنین آموزش‌هایی از این جهت است که شاید محتوای دیگر شبکه‌های رسانه ملی در زمینه آموزش شیوه‌نامه‌های بهداشتی چندان برای کودکان مناسب نباشد و ارتباط برقرار کردن با این گروه سنی، اقتضائات خاص خود را دارد.
امید علیه کووید
به جز خردسالان و کودکان، نوجوانان نیز یکی دیگر از گروه‌های مهم مخاطبان تلویزیون هستند؛ گروهی که برنامه‌سازی برای آنها با توجه به گسترش روز به روز فناوری‌های نوین ارتباطی و رواج بیش از پیش حضور در شبکه‌های اجتماعی در میان آنها، ظرافت‌های پرشماری می‌طلبد. 
شبکه امید برای پاسخ به نیاز نوجوانان 12 تا 18 ساله سرانجام در سال 1396 به‌صورت رسمی افتتاح شد. بر‌خلاف شبکه‌های پویا و نهال، در شبکه امید کمتر انیمیشن و کارتون به چشم می‌خورد و جدول پخش شبکه عمدتا در اختیار سریال‌هایی با مضمون نوجوانانه، برنامه‌های ترکیبی، مسابقات تلفنی و... است و بسیاری از برنامه‌ها هم با حضور یک یا چند نوجوان به‌عنوان مجری یا مهمان تولید می‌شود تا مخاطب همذات‌پنداری بیشتری با برنامه داشته باشد. مدیران این شبکه از پیوند ناگسستنی این نسل با فضای مجازی و فناوری‌های تازه نیز غافل نیستند و علاوه بر ارتباط مستمر شبکه با مخاطبان نوجوان در شبکه‌های اجتماعی، برنامه‌هایی هم با هدف ارائه اطلاعات به‌روز درباره فناوری روی آنتن این شبکه می‌رود.
 در‌نهایت نکته مهم این است که سه شبکه پویا، نهال و امید که مجموعا مخاطب زیر 18 سال را به‌عنوان هدف در‌نظر گرفته‌اند، از ابتدای شیوع کرونا تا پایان آن نقش و مسؤولیت سنگینی دارند. این مسؤولیت در شرایطی که وضعیت این ویروس دوباره بحرانی شده و وخامت اوضاع در موج سوم دوباره کار را به تعطیلی شهرهای قرمز کشانده، اهمیتش را بیشتر نشان می‌دهد. در حال حاضر در قرنطینه دو‌هفته‌ای به‌سر می‌بریم و این محدودیت‌ها ممکن است در ادامه فصل سرما هم تمدید شود. ارائه محتوای جذاب، سرگرم‌کننده و در عین حال آموزنده، توقع بجایی است که هم بچه‌ها و هم پدر و مادرها از سه شبکه تخصصی کودک و نوجوان تلویزیون دارند.