بزرگنمايي:

آریا بانو - شهربانو / به محض وقوع ازدواج، زن و شوهر در مقابل یکدیگر ملزم به رعایت برخی حقوق و تکالیف‌اند. یکی از این حقوق و تکالیف نفقه است. پرداخت نفقه به همسر یک تکلیف دوسویه است. یعنی زن در برابر تمکین، از حق نفقه برخوردار خواهد بود. البته برخی حقوق‌دانان معتقدند از آن جهت که تمکین از شوهر از زمان ازدواج و نه در دوران عقد موضوعیت پیدا می‌کند، مطالبه نفقه در دوران عقد نیز ممکن نیست اما برخی دیگر معتقدند زن تنها پس از ازدواج و رابطه زناشویی از حق نفقه برخوردار خواهد بود.
آشنایی با نفقه
بر اساس ماده 1107 قانون مدنی، نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، نان، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.
شرط پرداخت نفقه
زن در مقابل دریافت نفقه، مکلف به تمکین در برابر شوهر است. مطابق ماده 1114 قانون مدنی، زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‌کند سکونت کند و ... .
بر این اساس، پرداخت نفقه به زن منوط به تمکین اوست و اگر شوهر بتواند در طول زندگی مشترک تمکین نکردن همسرش را اثبات کند، از پرداخت نفقه معاف خواهد شد. با وجود این شرط، پرداخت نفقه در دوران عقد چگونه خواهد شد؟ بر اساس قانون، می‌توان دریافت که در دوران نامزدی، نفقه به زن تعلق نمی‌گیرد زیرا زن و مرد هنوز در عقد شرعی یکدیگر نیستند و تکالیف قانونی میان آن‌ها برقرار نشده است اما همین که عقد ازدواج بسته شود و زن و مرد سند ازدواج را امضا کنند، حقوق و تکالیف مشترک زن و مرد برقرار می‌شود.
راهکار مطالبه نفقه در دوران عقد
براساس قانون، زوجه باکره می‌تواند در دوران عقد در جواب دادخواست تمکین شوهر، به حق حبس استناد و تمکین را موکول به پرداخت کامل مهریه کند و این استناد به حق حبس باعث از بین رفتن نفقه زوجه نمی‌شود و زن می‌تواند دادخواست مطالبه نفقه به مرجع صالح قضایی بدهد. اما شکایت ترک انفاق در دوران عقد به دلیل استناد به حق حبس هم ممکن است.
منظور از حق حبس زوجه چیست؟
براساس قانون، زن می‌تواند تا پیش از اینکه مهریه به او داده نشده است از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد خودداری کند و در عین حال از حق نفقه نیز بهره‌مند شود مشروط به اینکه مهر او حال (عندالمطالبه) باشد. البته استفاده از حق حبس در ازدواج منوط به شرایطی است از جمله اینکه زن تنها تا پیش از برقراری رابطه جنسی می‌تواند به حق حبس خود استناد کند و پس از وقوع رابطه زناشویی، دیگر امکان استفاده از حق حبس زوجه را ندارد. در ادبیات حقوقی به این امکان امتناع از انجام تعهد یا ایفای تعهد طرف مقابل در عقود دوجانبه«حق حبس» گویند.
فرناز محمدیان کارشناس ارشد حقوق خصوصی