آریا بانو - زالزالک در ایران در استان های قزوین، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، زنجان، اردبیل، لرستان، گیلان، مازندران، مرکزی، قم، همدان، اصفهان، کردستان، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، خوزستان، کرمانشاه، ایلام می روید.
معنی یمیشان به فارسی
یمیشان : اسم ترکی زعرور است نوعی زالزالک که میوه سرخ رنگ دارد.
زالزالک، خَفجه، کیالک، یمیشان یا کویج (نام علمی: Crataegus aronia نام انگلیسی:Crataegus hawthorn) یکی از گیاهان است. این گیاه دارای سه نوع زرد، سیاه و قرمز (شغالی) می‌باشد.
زالزالک در ایران در استان های قزوین، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، زنجان، اردبیل، لرستان، گیلان، مازندران، مرکزی، قم، همدان، اصفهان، کردستان، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، خوزستان، کرمانشاه، ایلام می روید.
زالزالک ( کویج ) (Crataegus aronia)؛ میوه کوچک پاییزی به رنگ قرمز، زرد و نارنجی و بعضاً سیاه با هسته اى سخت است.
زالزالک (کویج) ؛ درختچه ای تیغ دار از تیره گل سرخیان (یا سیبى ها) با میوه ای خوراکی که بیشتر به شکل درختچه است و داراى شاخه هاى خاردار و شکوفه هاى پرپر زیبا به رنگ سفید یا صورتی و معطر مى باشد.
درختچه زالزالک در دامنه کوه ها و اراضی جنگلی آفتابی در سرتاسر جهان می روید و تکثیر آن از طریق تخم و تهیه نهال انجام می شود.
زالزالک در ایران از جمله در بلندی های استان های چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویر احمد می روید.
خواص یمیشان، کویج، زالزالک
همچنین یمیشان (کویج) افزایش دهنده اشتها، درمان کننده ناراحتی های گوارشی و مقوی معده، صفرابر، درمان کننده التهابات معده و روده، شیرافزا، تب بر، آرام بخش، ضد افسردگی، درمان تنگی نفس و دارای خاصیت آنتی اکسیدانی بالاست. میوه زالزالک هم به صورت خشک و هم به صورت تازه مصرف می شود.
علاوه بر میوه از قسمت های دیگر درخت زالزالک از جمله گل و برگ آن نیز می توان استفاده کرد، از جمله دم کرده گل زالزالک در درمان تشنج و تنظیم ضربان قلب مفید است. از دم کرده برگ آن نیز برای شست و شوی دهان جهت رفع برفک دهان و غرغره آن جهت رفع گلو درد کاربرد دارد. البته باید توجه کرد که میوه زالزالک دارای مقادیر بالایی قند بوده و به همین دلیل مصرف زیاد آن برای افراد مبتلا به دیابت توصیه نمی شود.

یمیشان (کویج) افزایش دهنده اشتها و در درمان کننده ناراحتی های گوارشی موثر است
• گل زالزالک، ضد تشنج بوده و حرکات نامنظم قلب را تنظیم مى کند. داروى مفید و خاصى بر ضد تپش قلب و ضربان شدید آن است.
• زالزالک (کویج)؛ داراى مواد معدنى گوناگون، ویتامین ها، مقدار زیادى تانن و کلسیم، ترشى آلى، پکتین، مازو، اسید تارتریک، اسید مالیک، روغن چرب، قندهاى گلوکز، فروکتوز است.
• کویج این میوه به علت غنی بودن از اسید تارتاریک و اسید مالیک نیز در مواقع کم‌ خونی و سل اثر نیکویی دارد.
• زالزالک به دلیل آن که دارای مقدار زیادی تانن است بسیار قابض بوده و می ‌توان آن را جهت درمان اسهال‌ های خونی به کار برد.
• در مواقع کم خونى و سل اثر خوبی دارد.
• البته نوع کوهی آن قابض ‌تر از سنجد است و از خونریزی معده نیز جلوگیری می‌ کند.
• اشتها را زیاد مى کند.
• رنگ زرد و صورتی این میوه در بدن تبدیل به ویتامین A می ‌شود و اشتها را زیاد می ‌کند.
• البته این میوه را وقتی که کاملا رسیده و رنگ انداخته مصرف کنید تا دچار ناراحتی ‌های گوارشی ناشی از خام بودن میوه نشوید.
• زالزالک اگر به خوبی خشک شود تنها مقداری از ویتامین C ی خود را از دست می ‌‌دهد ولی دیگر ترکیبات شیمیایی خود را حفظ می ‌کند. لذا برای نگهداری زالزالک خشک باید آن را در محلی که هوایش دائما عوض می ‌شود نگه داشت.

زالزالک در جدول
• البته در مقایسه، میوه ی تازه ی زالزالک اثرات نیکوتری دارد و می‌‌ تواند به ازدیاد شیر مادران شیرده و افزایش کیفیت آن بیفزاید.
• زالزالک (کویج ) به کاهش وزن کمک می کند :
امروزه کاهش وزن برای افراد به یک وسواس تبدیل شده است که خوردن درست و مراقبت های آن بسیار مهم می باشد و برای انجام این کار باید فقط غذا هایی را مصرف کنید که کالری کمی دارند و یا طبیعی هستند. در چنین مواردی زالزالک ها گزینه سالمی می باشند. آنها به کاهش وزن کمک می کنند و باعث می شوند در عرض یک مدت کوتاه چندین تن وزن به صورت ناخواسته از دست بدهید.
کویج به بدن شما کمک می کنند تا کالری بیشتری در هنگام کار کردن بسوزانید. اگر می خواهید به سرعت جواب بگیرید باید از زالزالک ها بیشتر از حد معمول مصرف کنید.
• درمان فشار خون بالا با زالزالک (کویج):
افرادی که از فشار خون بالای رنج می برند می توانند، چای زالزالک را امتحان کنند و شاهد بهبود باشند چرا که دمنوش زالزالک تازه یکی از بهترین نسخه ها برای داشتن خواب آرام است.
• زالزالک (کویج) برای تقویت و بهبود بینایی:
زالزالک ها حاوی ویتامین A هستند که باعث حفظ سالم ماندن بینایی می شود. و از رشد آب مروارید جلوگیری می کند. شما همچنین می توانید چای زالزالک نیز بنوشید.
• زالزالک (کویج) برای درمان بی خوابی:
این میوه توسط پزشکان برای افرادی که دچار بیخوابی می شوند توصیه می شود.
شربت زالزالک همراه با شکر سرخ، براى رفع سردرد شدید مفید است.
• علاوه بر آنچه گفته شد میوه پاییزی زالزالک برای برخی از بیماری ها به عنوان درمان محسوب شود مثل:
بهبود سوء هاضمه
کاهش علائم یائسگی مانند گرگرفتگی
اثرات ضد التهابی
پیشگیری از بیماری های کبدی
• اثرات جانبی زالزالک
مصرف میوه این گیاه در مقادیر معمولی اثرات مضری را به همراه ندارد؛ اما مصرف این گیاه به همراه سایر ضمایم مانند گل و برگ های آن؛ که به صورت دارو، عصاره یا دمنوش تهیه می شوند در مقادیر زیاد ممکن است منجر به بروز علائمی چون: سردرد، میگرن، خستگی، تهوع، تپش قلب، لکه های پوستی خفیف، خواب آلودگی، علائم بیماری های رودی معدی و... گردد. همچنین مصرف مقادیر زیاد این گیاه به شکل دارو برای خانم های باردار و شیرده مناسب نمی باشد.
گردآوری: بخش آشپزی بیتوته