بزرگنمايي:

آریا بانو - مهر / پیش از این تصور می‌شد انسان‌ها در اواخر قرن نوزدهم با این روش برای تولید فولاد ضدزنگ آشنا شدند. اما تحقیقات باستان شناسی نشان می‌دهد ایرانی‌ها در 900 سال قبل با ترکیب کروم و فولاد آن را به محصولی ضدزنگ مبدل می‌کردند.
تازه‌ترین پژوهش راحیل علی پور دانشجوی دکتری دانشگاه یو سی ال لندن نشان می‌دهد که در مرکز ایران و در منطقه چاهک واقع در استان یزد محلی برای تولید فولاد وجود داشته که افراد شاغل در آن با نحوه تولید فولاد ضدزنگ آشنا بوده‌اند. در برخی متون خطی به دست آمده از همین منطقه نیز اشاراتی به این مساله وجود دارد.
در دست نوشته‌ای به نام الجماهر فی معرفه الجواهر که در قرن دهم یا یازدهم میلادی (قرن چهارم یا پنجم هجری) توسط ابوریحان بیرونی نوشته شده، به ذوب فولاد در درجه حرارت بالا اشاره شده، اما زبان مورد استفاده برای توضیح موضوع و اصطلاحات به کار رفته در این متن منسوخ شده و لذا برای محققان امروزی به طور دقیق قابل درک نیست.
یک ماده به کار رفته در این متن روسختاج نام دارد که باستان شناسان قبلاً در مورد معنا و مفهوم آن به جمع بندی نرسیده بودند. با توجه به یافته‌های جدید بستان شناسی در چاهک به نظر می‌رسد منظور از این ماده کرومیت معدنی است که از آن برای تولید فولاد کروم استفاده می‌شود. کشف نشانه‌های کرومیت و کروم در سایت باستان شناسی چاهک موید این مطلب است.
باستان شناسان با بررسی رادیوکربن های چند تکه ذغال سنگ به دست آمده از سایت مذکور قدمت کروم ها و کرومیت‌های چاهک را 900 سال تخمین زده‌اند. استفاده از میکروسکوپ‌های الکترونیکی هم نشان می‌دهد کروم یک تا دو درصد قطعات فولادی تولید شده در چاهک را تشکیل می داده است. البته امروزه برای ضدزنگ کردن فولاد از 11 تا 13 درصد کروم استفاده می‌شود.
به گفته علیپور این اولین مدرک علمی است که نشان می‌دهد کروم با آگاهی به فولاد اضافه شده تا آن را ضدزنگ کند. این یک پدیده مختص به ایران است و از آن می‌توان برای شناسایی صنایع دستی و مصنوعات فلزی ضدزنگ در موزه‌ها استفاده کرد. در متون قدیمی، فولاد تولید شده در چاهک به علت الگوی خاص تولید آن مورد ستایش قرار گرفته است. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه به این مقاله علمی پژوهشی مراجعه کنید.