آریا بانو - خراسان / بدنساز افسانه‌ای که هشت بار متوالی در مسابقات نخبگان بدنسازی مسترالمپیا قهرمان شده و یکی از بزرگ‌ترین سفیران بدنسازی در جهان است، این روزها توانایی راه رفتن هم ندارد! در تالار افتخارات مسابقات مستر المپیا (معتبرترین مسابقات پرورش‌اندام جهان) نام ‌دو ورزشکار بیش از همه به چشم می‌آید: «رونی کلمن» و «لی هنی» که هر کدام‌شان هشت‌ قهرمانی در این مسابقات به دست آورده‌اند اما حال و احوال رونی این روزها هیچ شباهتی به روزهای دوران قهرمانی‌اش ندارد. او در جملاتی تاثیرگذار به دیگران گفته: «آیا می‌خواهید هنوز مثل من باشید؟ همان اخلاقی را که من داشتم؟ همان طور که می‌بینید، من هشت بار قهرمان مسترالمپیا هستم که الان حتی نمی‌توانم راه بروم و روی پاهایم بایستم.» رونی کلمن که خودش یک کارخانه تولید مکمل دارد این روزها شرایط سختی دارد. علت دقیق بیماری کلمن مشخص نیست اما می‌توان حدس زد که او درگیر عوارض بدنسازی غیرعلمی شده است. وقتی در مسابقات فقط به حجم عضله نگاه می کنند و ورزش از حالت پرورش جسم خارج می شود افراط در عضله سازی باعث رو آوردن به روش های غیرحرفه ای و غیرعلمی می شود تا جایی که اسطوره یک ورزش به این روز می افتد. هر چند هنوز افراد حاضر در این رشته می توانند با رعایت استانداردها سلامت شان را تضمین کنند اما اگر روند افراط در حجیم کردن عضله با روش های غیر علمی ادامه داشته باشد شاهد اتفاقات تلخ دیگری مثل آن چه برای کلمن رخ داد، خواهیم بود. این اتفاق بهانه‌ای شد تا در پرونده امروز زندگی‌سلام از عوارض جبران‌ناپذیر مکمل‌های بدنسازی بگوییم که در بعضی باشگاه‌های ورزشی مثل نقل و نبات ریخته و مشتری‌های جوان و نوجوان زیادی دارد. از یک روان‌شناس هم پرسیدیم که چرا جوان‌ها به جای ورزش سالم به سمت عضله سازی افراطی می روند و اگر والدینی فرزند نوجوان یا جوانی دارند که در این مسیر افراطی قرار گرفته است باید با او چه رفتاری داشته باشند. اما قبل از هر چیز، بد نیست با رونی کلمن و عمل‌های زیادی که در چند وقت اخیر داشته، بیشتر آشنا شویم.
عاقبت تلخ و عبرت‌آموز آقای عضله
کلمن بعد از قهرمانی‌های متوالی تا امروز 10 عمل انجام داده تا دوباره توانایی راه رفتنش را به دست بیاورد که مثمر نبوده است
بدنساز 56 ساله‌ای که در قله افتخار این رشته قرار دارد، این روزها مدام از روزگار سخت خود می‌گوید. او مشکلات عمده سلامتی دارد که از جمله نتایج فعالیت‌های بدنسازی اوست و چند سال پیش حدود هفت عمل جراحی کمر انجام داد و سپس راه رفتن را دوباره از سر گرفت. او که تا امروز و در مجموع 10 عمل جراحی سنگین و نیمه سنگین انجام داده، در همین باره گفته: «آیا می‌خواهید هنوز مثل من باشید؟ همان اخلاقی را که من داشتم؟ همان طور که می‌بینید، من هشت بار قهرمان مسترالمپیا هستم که نمی‌توانم راه بروم.»
هر عملم بین 200 تا 300‌ هزار دلار هزینه دارد
او تا امروز دو میلیون یورو برای انجام عمل جراحی خود هزینه کرده ولی با این حال دوباره همان شرایط قبل را پیدا کرده است و نمی‌تواند راه برود. اتفاقی که قهرمان پرآوازه جهان را آزار می‌دهد. کلمن درباره این اتفاق گفته است: «آخرین عملم روی شکستگی مهره چهارم کمرم بود که موفقیت‌آمیز بود اما پس از چند ماه عوارض این عمل برگشت. هر عمل بین 200 تا 300‌هزار دلار هزینه دارد و من فکر می‌کنم که عمل‌های جراحی آن طور که باید پیش نرفته و همه چیز به این واقعیت منجر شده که دیگر نمی‌توانم روی پاهایم بایستم. باید درک کنید که برای من آسان نیست، هر عملی بسیار دشوار است و هزینه آن بسیار بالاست. من حدود دو میلیون دلار صرف تنها سه عمل گذشته کرده‌ام و بعد از همه این ها، توان تحمل ندارم اما با حمایت شما تسلیم نخواهم شد و به مبارزه ادامه خواهم داد». او از ناحیه ران راست خود احساس درد کرد، به همین دلیل برای یک معاینه عادی مراجعه کرد اما در نهایت با یک عمل جراحی جدید مواجه شد. کلمن اعلام کرد آماده یک عمل جراحی دیگر می‌شود به همین دلیل فعلا از ویلچر استفاده می‌کند.
عوارض جبــــــران‌ناپذیر مکمل‌های بدنسازی
گاهی ورزش نکردن فواید بیشتری نسبت به ورزش کردن با مصرف هورمون و مکمل‌های غیراستاندارد دارد. گروهی فقط برای سلامتی‌شان به بدنسازی رو می‌آورند ولی عده‌ای هم برای رسیدن به بدنی ورزیده از روش‌های غیرورزشی مانند داروهای مختلف استفاده می‌کنند. در ادامه به عوارض بعضی از این مکمل‌ها می‌پردازیم. ذکر این عوارض فقط هشداری است به جوانانی که درگیر این موضوع هستند و علت دقیق بیماری کلمن نیست.
کراتین| عضله‌ساز خطرناک
یکی از محبوب‌ترین و پرمصرف‌ترین مکمل‌های بدنسازی است. غذاهایی با پروتئین بالا مانند گوشت قرمز و ماهی حاوی کراتین هستند. بخش اعظم کراتین در ماهیچه‌ها ذخیره و برای افزایش عملکرد عضلات در طول ورزش‌های مقاومتی استفاده می‌شود. مصرف مکمل کراتین آثار مثبتی بر بدن دارد اما عوارض جانبی آن را هم باید در نظر داشت و هرگز نباید در مصرف این مکمل زیاده‌روی کرد زیرا عوارضی مانند ریزش مو، کم‌آبی بدن و مشکلات کلیوی در پی دارد. مصرف مکمل کراتین نباید به صورت مستمر باشد و بهتر است به‌صورت دوره‌ای و با تجویز متخصص استفاده شود.
پروتئین| جایگزین نامناسب
برخی مربیان به ورزشکاران توصیه می‌کنند آب، مواد شیرین یا مواد غذایی را که نشاسته دارند استفاده نکنند. این یکی از باورهای اشتباه است و این مواد باعث افزایش وزن بعد از ورزش کردن نمی‌شوند. در برخی از باشگاه‌ها به ورزشکاران توصیه می‌شود برای افزایش وزن از پروتئین‌ها استفاده کنند در حالی که این روش‌ها تاثیر زیادی بر تناسب اندام ندارد. مصرف خودسرانه پروتئین‌ها برای حجیم‌کردن عضلات در صورتی که در استفاده از این ترکیبات دقت کافی صورت نگیرد، می‌تواند عوارض خطرناکی مانند فشار خون و آسیب به کلیه داشته باشد.
هورمون| سرشار از تاثیر منفی
استفاده از انواع هورمون‌های نیروزا میان جوانانی که تب داغ عضلانی شدن دارند، رایج است. این داروها براساس تنوعی که دارند، آثار منفی مختلفی بر سیستم غدد بدن می گذارند و به شدت بر غدد جنسی تاثیر منفی دارند. برخی از این داروها می‌توانند کاهش عملکرد غدد جنسی، عقیم شدن، افسردگی و حتی مرگ را به دنبال داشته باشند. گذشته از این موارد، هورمون‌های رایج در بدنسازی حتی آثار منفی بر کبد و کلیه‌ها هم می‌گذارند.
چربی‌سوز| دوست نادان بدن
سیستم گوارشی بدن وظیفه دارد غذاهایی را که می‌خورید هضم و ماده مغذی موجود در مواد غذایی را در قسمت‌های مختلف بدن توزیع کند. داروهای چربی‌سوز مانع رسیدن مواد مغذی کافی به قسمت‌های مختلف بدن می‌شود و آن‌ها را به‌عنوان چربی دفع می‌کند. نرسیدن مواد مغذی به بدن باعث سوءهاضمه، گرسنگی و پایین‌آمدن وزن می‌شود. شما با افزودن موادی مانند آب، میوه‌جات و سبزی‌ها به رژیم غذایی روزانه خود می‌توانید روند کاهش وزن را سرعت ببخشید و سموم را از بدن دفع کنید.
انسولین| تجویز غلط خطرآفرین
جزو داروهای بیماران دیابتی است که بدن آن‌ها به‌طور طبیعی قادر به ترشح این هورمون نیست. برخی ورزشکاران انسولین را هم به کار می‌گیرند تا اثر هورمون رشد را بهبود بخشند. افراد عادی ممکن است با یک بار تزریق انسولین دچار افت قند خون شدید و شوک هیپوگلیسمی ناشی از آن شوند، به کما بروند و هیچ‌وقت هم از این کما زنده و سالم بیرون نیایند.
استروئیدهای آنابولیک| برهم زننده تعادل بدن
زمانی که فردی خودسرانه شروع به مصرف استروئیدهای آنابولیک می‌کند، تعادل کلسترول خونش به هم می‌ریزد. از طرف دیگر می‌تواند خشکی و شکنندگی عروق خونی را هم به دنبال داشته باشد. همچنین استروئیدها می‌توانند باعث پارگی مویرگ‌ها و افزایش فشار خون شوند. مصرف مداوم انواع استروئیدها افزایش چربی بد و تری‌گلیسرید خون و کاهش چربی خوب خون را در پی خواهد داشت.
پمپاژها| دستکاری خطرناک خون‌رسانی
بدنسازان همیشه از پمپاژ خونی عضلانی یا به اصطلاح دم‌کردن بدن، به‌عنوان یکی از نشانه‌های برنامه تمرین خوب استفاده می‌کنند، در حالی که پمپاژ خونی ضمانتی برای رشد عضلات نیست بلکه تنها یک نشانه است برای این که متوجه شوید آیا بدن به تمرین واکنش لازم را نشان داده یا این که دچار تمرین‌زدگی و تمرین بیش از حد شده است. وقتی که بعد از انجام چند ست تمرینی عضلات‌تان سرشار از خون می‌شوند و دم می‌کنند، متوجه می شوید که تمرین در روند درستی قرار دارد ولی متاسفانه دارویی با عنوان پمپاژ خونی وارد بازار شده که ورزشکار آن را قبل از شروع تمرین مصرف می‌کند و ضربان قلب و فشار خونش بالا می‌رود. متاسفانه این روش بسیار خطرناک است و عوارضی همچون ایست قلبی، آسیب رساندن به کبد و کلیه دارد.
تصورات اشتباه درباره جذاب شدن
چرا برخی به جای ورزش کردن برای سلامتی به فکر استفاده از این داروهای خطرناک می‌افتند؟
دکتر مهدی سودآوری|روان شناس و مدرس دانشگاه
در این سال‌ها بدنسازی تبدیل به یکی از رایج‌ترین ورزش‌ها شده است به گونه‌ای که وقتی کسی می‌گوید باشگاه می‌روم به معنای باشگاه بدنسازی است اما متاسفانه برخی از این باشگاه‌ها به جای آموزش دادن پرورش جسم و فرهنگ پهلوانی، تبدیل به محل فروش داروهای غیر مجاز استروئیدی و انواع قرص‌ها و آمپول‌هایی شده اند که فقط ظاهر عضلات را تغییر می‌دهند اما مهم ترین سوال این است که چرا برخی به فکر استفاده از این داروهای خطرناک می‌افتند؟
یک شبه به مقصد رسیدن
یکی از مهم ترین دلایل این کار، تصمیم بعضی جوانان برای یک شبه به مقصد رسیدن است. میانبر زدن تبدیل به یک رویه در فرهنگ جاری شده است. تلاش و کار سخت متاسفانه به حاشیه رفته است. کار سخت، طولانی مدت است، تلاش زیاد و پشتکار لازم دارد اما سودجویان وعده نتیجه سریع و آسان را می‌دهند و حس طمع را در افراد ایجاد می‌کنند. البته این فرهنگ میانبر از دوران تحصیل و آموزش تست‌زنی بدون دانش علمی برای موفقیت در کنکور به افراد آموخته می‌شود.
تمرکز زیاد بر جذابیت فیزیکی
عامل دیگر، تلاش به منظور جذابیت بیشتر برای جنس مخالف است. همه دوست داریم که جذاب باشیم اما ایجاد تمرکز زیاد بر جذابیت فیزیکی، آن هم صرفا طبق استانداردهایی که در رسانه‌ها تبلیغ می‌شود، باعث کاهش عزت نفس بعضی افراد جامعه می شود که صددرصد با استانداردهای ساختگی رسانه‌ها همخوان نیستند. پس آن‌ها برای جبران این حس عقب افتادن از افراد معروف، دست به هر کاری خواهند زد.
ضرورت آموزش تلاش کردن به فرزندان
حال چگونه باید با نوجوانان و جوانانی که به دنبال این‌گونه میانبرها هستند، برخورد کرد؟ اولین و بنیادی‌ترین کار، آموزش تلاش کردن است. وقتی والدین تلاش فرزندان خود را تشویق کنند و نه صرفا موفقیت و دستاوردهای آن‌ها را، کودک در بزرگ سالی برای تلاش ارزش قائل می شود و نتیجه‌ای کاذب از میانبری ساختگی او را وسوسه نمی کند.
تقویت عزت‌نفس فرزند
از سوی دیگر، تقویت عزت نفس فرزندان مهم است یعنی دیدن و تایید تمام جنبه‌های مختلف شخصیت فرزندان‌مان. اگر صرفا صفاتی که در جامعه ارزشمند تلقی می‌شود مانند زیبایی، رشته تحصیلی باکلاس بودن یا درآمد بالا را موفقیت و نشانه قابل قبول بودن تلقی کنیم، فرزندانمان هم برای کسب تایید والدین و موفق شدن حاضر به امتحان هر راهی خواهند بود. راه‌هایی که متاسفانه ضررشان معمولا از سود مقطعی آن‌ها بسیار بیشتر است مانند فدا کردن سلامت جسم و روان برای داشتن عضلاتی حجیم در پسران یا زیر تیغ جراحی رفتن برای داشتن بینی قلمی برای دختران. در واقع فرزندان آینه تمام نمای رفتار و گفتار والدین هستند. ممکن است هیچ‌گاه به زبان نیاورده باشیم که زیبایی مهم است اما بیان عباراتی مانند فلانی چون خوشگل بود خواستگار داشت یا فلانی چون چهارشانه است، خوش‌تیپ است و... پیامی مبنی بر ناراضی بودن از شرایط فرزندان را به آن‌ها مخابره می‌کند. این حرف‌ها یا واکنش‌های روزمره و گاهی از نظر والدین بی‌اهمیت، تاثیری ماندگار بر ذهن و روان افراد خواهد گذاشت. والدین با تشویق تلاش‌ها فارغ از نتیجه و ایجاد حس مورد تایید بودن در نوجوانان خود می‌توانند جلوی بسیاری از آسیب‌های اجتماعی را بگیرند.
معروف‌ترین قربانیان دنیای بدنسازی

اگر تصور کردید که «رونی کلمن» تنها قربانی این رشته ورزشی سنگین است، سخت در اشتباه هستید چراکه چندین بدنساز معروف دیگر هم به واسطه تمرین‌های سخت و طاقت فرسا و فشارهای ناشی از آن فوت کرده‌اند. در ادامه قصد داریم به معرفی چند تن از بدنسازان معروف در ایران و جهان که قربانی مصرف داروها و مکمل‌های غیرمجاز و تمرین‌های سخت این رشته شده‌اند، بپردازیم.
بیت‌ا... عباسپور| معروف به کوه عضله

بیت‌ا... عباسپور، ابتدا ورزش را با ورود به رشته فوتبال شروع کرد. بعدها با پیشنهاد عموی خود، وارد رشته بدنسازی و در سال86 موفق به کسب اولین عنوان قهرمانی در مسابقات قهرمانی کرج شد. وی در سال 93 مدتی به علت ابتلا به بیماری التهاب رگ در بیمارستان بستری شد و در سوم شهریور سال 94 بر اثر این بیماری درگذشت. مازیار ناظمی، سرپرست وقت فدراسیون اتومبیلرانی که در آن زمان به ملاقات عباسپور رفته بود، ادعا کرد که خانواده عباسپور به من گفتند که تمام مشکلات جسمانی پسرمان از زمان روی آوردن او به دارو‌ها و مکمل‌های بدنسازی شروع شد. البته هنوز درباره مرگ ناگهانی عباسپور ابهاماتی وجود دارد. این در حالی است که همسر او با رد این ادعا گفته است: بیماری «بیتو» هیچ ارتباطی با مکمل‌های دارویی نداشته و او مبتلا به بیماری «واسکولیت» بوده است.
ناصر صونباطی| نارسایی کلیه

صونباطی متولد آلمان، پدرش مصری و مادرش اهل صربستان بود. این بدنساز افسانه‌ای، دانش آموخته رشته تاریخ علوم سیاسی و روان شناسی از دانشگاه آگسبورگ آلمان بود. او فعالیت حرفه‌ای‌اش را از سال 1983 آغاز کرد و اوج هنرنمایی او در سال 1997 بود، درست زمانی که به یک قدمی کسب مستر المپیا نزدیک شد. این ورزشکار پرآوازه پیش از آن که به سن 49 سالگی برسد، بر اثر نارسایی کلیوی از دنیا رفت.
فرانکو کولمبو| سکته قلبی

کولمبو، قهرمان سابق بدنسازی اهل ایتالیا بود. او توانست در سال‌های 1976 و 1981، قهرمان مستر المپیا شود و علاوه بر بدنسازی موفق شد در سال 2004 در رشته تغذیه مدرک دکترا بگیرد. این بدنساز ایتالیایی سابقه هنرپیشگی را هم در کارنامه خود داشت و از جمله فیلم‌های او، ایفای نقش در کنار آرنولد در فیلم نابودگر بود. او در حالی که در اواخر عمر با مشکلات جسمانی زیادی دست و پنجه نرم می کرد، بر اثر سکته قلبی درگذشت.
سرجیو الیوا| چندین عمل و نارسایی کلیه

الیوا بدنساز معروف اهل کوبا بود و در کارنامه حرفه‌ای خود قهرمانی سه دوره پیاپی مستر المپیا را داشت. الیوا را با لقب «اسطوره» می‌شناختند. آرنولد در سال 1977 در باره این بدنساز گفته بود: «اولین باری که سرجیو اولیوا را دیدم، فهمیدم چرا او را اسطوره می‌نامند چون او واقعا باورنکردنی بود». سرجیو الیوا هم مثل چندین بدنساز معروف دیگر که به همه آرزوهایش در دنیای حرفه ای این رشته دست یافته بود، خیلی زود با عوارض آن مواجه شد و چندین عمل جراحی انجام داد تا بتواند به زندگی‌اش ادامه بدهد. او سرانجام در 12 نوامبر 2012 بر اثر نارسایی کلیوی که به گفته پزشکان از آثار تمرینات سخت و داروهایی بوده که برای قهرمان شدن در بدنسازی استفاده کرده، درگذشت.
منابع این پرونده: تابناک، ایسنا، مهر، افکار نیوز