بزرگنمايي:

آریا بانو - جام جم / چشم باز می کنیم و غروب شده است. پرده را کنار می زنیم. برگ ها ریخته اند. تصویر زیبا نیست. پرده را می کشیم. حتی نمی توانیم به نزدیک ترین کافه به خانه برویم و عصرهای بلند و پرسوز پاییز را به شب برسانیم. سینما، تئاتر، باشگاه ورزشی و... همگی بوی کرونا می دهند و به ناچار باید در خانه ماند. این پاییز می تواند غم انگیزترین پاییز باشد اگر ندانیم چطور از پس آن برآییم؛ به ویژه اگر پاییز و زمستان برای ما فصل دلپذیری نباشد. با دکتر فرهاد فریدحسینی، روانپزشک و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد گپی زده ایم تا اولا تفاوت افسردگی و غمگینی را دریابیم و بعد هم با راهکارهایش برای عبور به سلامت و دور از غم در این پاییز آشنا شویم.
لباس به تن مان خوب نیست. هرچه می پوشیم، کلافه ایم. از عصر تا حالا حداقل سه بلوز عوض کرده ایم. یک ساعت موها را بسته ایم، یک ساعت آن را رها کرده ایم و ساعت بعد موهای بافته ما، دو وزنه سنگین در دو سوی سر است! اینها یعنی افسرده ایم؟ دکتر فرید حسینی توضیح می دهد: «افسردگی فصلی، اصطلاح شایعی بین مردم است. اما حقیقت این است که اولا میزان شیوع افسردگی فصلی به حدی نیست که مردم فکر می کنند. ثانیا در علم روانپزشکی، افسردگی فصلی زمانی اتفاق می افتد که طی سه تا چهار سال متوالی یا غیرمتوالی، فرد با شروع فصل پاییز، دچار نشانه های بیماری افسردگی می شود که کاملا می تواند بی دلیل و بدون عامل استرس زای واضح شروع شود. در این حالت شخص، افسرده است.» پس احساسی که به آن دچار می شویم؛ چه حسی است اگر افسردگی نیست؟ این روانپزشک در پاسخ می گوید: «احساس غمگینی با افسردگی متفاوت است. غمگینی می تواند به خاطر تغییر طول روز، استرس های محیطی و شخصی یا در اوضاع حال حاضر ، ناشی از شرایط ایجادشده به دلیل بیماری کرونا باشد.»
شادی ها، شادی آور نیستند
یکی - دو ساعت است حوصله نداریم. اگر دوستی تلفن و احوالپرسی کند، در جواب شاید بگوییم: «افسرده ام. خسته شده ام. حوصله هیچ کاری را ندارم.» از کلمه افسردگی به راحتی استفاده می کنیم. آیا درست می گوییم؟
دکتر فرهاد فریدحسینی درباره تفاوت افسردگی و غمگینی می گوید: «افراد افسرده، احساس غم عمیقی را تجربه می کنند. این غم گاهی به قدری فراگیر و غیرقابل کنترل است که هیچ اقدام شادی آوری جوابگوی از بین بردن عمق غم آنها نیست. درحالی که در غمگینی، اقدامات کوچک شادی آور مانند صحبت و درددل کردن، انجام چند کار شادی آور که به آنها علاقه داریم، می تواند احساس غم را از بین ببرد. درواقع وقتی شخص غمگین است، می تواند با اقداماتی دوباره از فعالیت های شادی آور لذت ببرد. اما فرد افسرده دیگر از چیزی لذت نمی برد.»
مثبتی وجود ندارد؟
زندگی سیاه است؛ این قدر که با گریه هم دل آدم باز نمی شود و هیچ نقطه روشنی وجود ندارد. این نشانه افسردگی است؟ این استاد دانشگاه در پاسخ می گوید: «فکر افراد افسرده، فقط منفی است و روی مشکلات و نقطه ضعف ها متمرکز است. فرقی ندارد این شخص به خودش فکر می کند یا به مسائل اجتماعی یا به اطرافیان؛ فیلتر منفی او همه جا فعال است.» او ادامه می دهد: «اما در غمگینی، این حد از منفی بودن دیده نمی شود و با کمی تلاش، می توان دیدگاه فرد را تغییر داد. در واقع فرد می تواند با کمی کمک و مشورت، راه حل ها و راهکارها را پیدا کند و به نقاط روشنی دست یابد.»
دکتر فرید حسینی درخصوص وضعیت خواب و اشتها در این ایام توضیح می دهد: «در افسردگی، تعادل خواب و اشتها به هم می خورد. فرد دچار خستگی دائمی است. اما در غمگینی، اگر این تغییرات هم اتفاق بیفتد، موقتی و گذراست و با تغییر شرایط، بیمار به حالت عادی بازمی گردد. اما در افسردگی این حالت ها می تواند طولانی مدت باشد.»
او اضافه می کند: «پایداری علائم در فرد افسرده، از اصلی ترین نشانه هاست. اگر نشانه هایی که به آنها اشاره شد، حداقل مدت دو هفته وجود داشته، دلالت بر افسردگی دارد و چنانچه هر پاییز تکرار شوند، نشانه افسردگی فصلی است. اما غمگینی فصلی، حالتی شایع تر و البته گذراست.»
پاییز امسال را به سلامت بگذرانیم
مدیریت هیجان را یاد بگیریم: شاید یکی از ویژگی های مثبت شیوع کرونا این باشد که رسانه ها به مساله سلامت روان توجه کردند. درواقع حفظ سلامت روان درمواقع گرفتاری و تنظیم و مدیریت هیجان و احساسات منفی، «مهارتی» آموختنی است. پس آن را بیاموزیم.
حفظ ارتباطات اجتماعی: انزوا، احساسات منفی را تشدید می کند. فاصله گذاری اجتماعی از اجبارهای دوره کروناست که می تواند باعث انزوای افراد شود. برای برون رفت از این حالت، ارتباطات اجتماعی را با فناوری حفظ کنید.
صحبت کنید: حرف زدن با اعضای خانواده یا دوستان می تواند غم و احساسات منفی را از ما دور کند. افراد درون گرا در این شرایط احساس غم بیشتری می کنند. حمایت عاطفی- هیجانی با ارتباط با دیگران میسر است.
تفریحات جایگزین: بازی از تفریح های خوب جایگزین است. بازی می تواند در افراد خلق مثبت ایجاد کند. خلق مثبت، خلاقیت را به همراه دارد و این دو، تاثیر مستقیم روی هم دارند. بازی های گروهی خانوادگی که بچه ها نیز در آن حضور داشته باشند، از دیگر راهکارهای تفریح سالم و جایگزین است.
به این ترتیب از نیازهای عاطفی- هیجانی کودکان نیز غفلت نشده است.
طبیعت گردی: پاییز و زمستان های کشور ما به جز در برخی مناطق خیلی سرد نیست. شنیدن صدای طبیعت، رنگ و طراوت آن، می تواند هیجان های منفی را از بین ببرد.
فعال باشید: برای خودتان «هدف» تعیین کنید. به کارهایی که تا به حال علاقه به انجام آنها داشتید، اما فرصت آن را نداشتید، بپردازید. بدن را به لحاظ جسمی و ذهنی فعال کنید.
فعالیت فیزیکی: ورزش، از شناخته شده ترین مولفه ها برای حفظ سلامت جسم و روان است؛ که به شکل ویژه در این شرایط خاص، تاثیر بسیار مثبتی روی سلامت روان و جسم دارد.
نویسنده: مهتاب خسروشاهی