بزرگنمايي:

آریا بانو - «شرکت مترو، حفر تونلى از اینجا به طرف طالقان را که 12 کیلومتر خواهـد بـود، شـروع‌ کرده است و از میان سنگ هاى گرانیت مى‌گذرد و ذخایر سنگ معدن، میلیاردها دلار ارزش دارد. بایـد بازاریـابى شـود.»

خاطرات مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی از سال 1371 تا 1376در زیر آمده است:
سال 1371
صبح خیلى زود بیدار شدم و دیگر خوابم نبرد. اخبار خودمان و بی ‌بی‌ سی فارسى انگلیس و صداى آمریکا را گرفتم. جنگ در افغانستان و بوسنى هرزگوین در صدر اخبار است.
ساعت هشت صبح به سوى نهاوند پرواز کردیم. در راه، آقاى شبیرى، مدیرکل برنامه و بودجه استان توضیح مى‌داد. از کنار قلّه الوند گذشتیم. دره‌هاى سرسبز و دشت‌هاى حاصلخیز جلب توجه مى‌کند. آبیارى سنتى و دامدارى سنتى نقاط ضعف این منابع طبیعى خوب است. آب‌هاى استان که از این ارتفاعات سرچشمه دارد، به طرف کرخه و سفید رود و سد ساوه مى‌رود؛ هنوز جاى مناسبى براى احداث سد و مهار آب‌ها ندارند. صنایع تبدیلى هم کم است و تازه دارد اقدام مى‌شود.
مردم نهاوند استقبال فوق‌العاده گرمى نمودند. فشردگى جمعیت و گرمى استقبال مردم، خیلى در خیابان معطل‌مان کرد. از بیمارستان تازه‌ساز شهر بازدید کردیم. یکى از پولداران نهاوندى مقیم آلمان آن را ساخته، ولى تأمین تجهیزات و اداره آن به عهده دولت است که بیشتر از ساختمان هزینه دارد. قسمتى از بیمارستان راه افتاده و قسمت‌هایى هنوز فعال نیست. تقاضایشان این بود که فعال کنیم. [دکتر رضا ملک‌زاده]، وزیر بهداشت[، درمان و آموزش پزشکی] که همراه‌مان است، مى‌گوید نیرو و اعتبار کم داریم.
به ورزشگاه نهاوندرفتیم. امام جمعه و فرماندار خیرمقدم گفتند و گزارش دادند. من هم صحبت کردم. اجتماع پرشورى بود. در مسیر کنار قبر شهید آشیخ على حیدرى، همدرس‌ام در زمان طلبگى که در حادثه هفتم تیر شهید شد، توقف کردیم و فاتحه‌اى خواندیم.
به سوى ملایر پرواز کردیم. در راه آقاى [احمد] زمانیان، نماینده نهاوند توضیح مى‌داد. اطلاعات خوبى از منطقه دارد. از مهار آب‌ها و زیرکشت گردو و صنوبر بودن دشت‌ها و ارتفاعات و ساخت صنایع تبدیلى و تبدیل کوره‌هاى فراوان حومه ملایر که خاک و هوا را ضایع مى‌کند، به کوره‌هاى صنعتى گفت.
در ملایر استقبال مردم بسیار پرشکوه بود. بلوار بسیار زیباى شهر، مملو از جمعیت استقبال‌کننده بود. گفتند هواى شهر به خاطر فعالیت حدود هشتصد کوره آجرپزى، آلوده است. در استادیوم ورزشی، امام جمعه و فرماندار خیرمقدم گفتند و خواسته‌ها را مطرح کردند. مسئولان از امام جمعه خیلى راضی‌اند. سخنرانى گرمى برایشان نمودم.
با اتومبیل به سوى روستاى حسین آباد، واقع در 25 کیلومترى شهر حرکت کردیم. در مسیر روستاییان به گرمى از ما با قربانى گوسفند و دود اسپند و پاشیدن آب استقبال کردند. روستاى حسین‌آباد بهسازى شده است.
در مسجد روستا خیرمقدم گفتند. در میدان مقابل مسجد نحوه بهسازى را توضیح دادند. من هم تشویق‌شان کردم. از خانه بهداشت بازدید کردیم و وزیر بهداشت توضیح داد. خانم‌هاى بهورز براى بهداشت و تنظیم جمعیت، برنامه اجرا مى‌کنند.
با هلی‌کوپترها به تویسرکان پرواز کردیم. ازدحام عظیمى در اطراف منطقه فرود هلی‌کوپترها بود. به زحمت توانستیم به ماشین‌ها متصل شویم. شور و احساسات مردم غیرقابل توصیف بود. یکى از عوامل‌ این استقبال پُرشور، جبران بى‌احترامى بود که منافقین طرفدار بنى‌صدر در تویسرکان، در سفر من در اوایل پیروزى انقلاب، هنگام سخنرانى نمودند.
بنا بود دو ساعت بعد سخنرانى براى مردم باشد، ولى مردم متفرق نشدند؛ ناهار هم نخورده بودند. ناچار با همه خستگى، ما هم از استراحت و ناهار صرف نظر کردیم و مراسم سخنرانى براى مردم در میدان بزرگ و جدیدالاحداث خوب شهر انجام شد.
سال 1372
سرماخوردگى و کمى تب داشتم. عفت به مشهد رفت. او هم مثل من سرماخوردگى داشت. سفیر جدید فیلیپین و سفیر جدید افغانستان آمدند. تشریفات معمولى و سئوال و جواب درباره وضع کشورشان داشتیم. سفیر فیلیپین از مشکلات ناشى از حضور پایگاه‌هاى نظامى آمریکا و نیز خسارت‌هاى تعطیلی آنها در کوتاه مدت و خسارات ناشى از آتش فشان‌ها گفت. سفیر افغانستان که در دوران جهاد به عنوان نماینده جمعیت اسلامى در ایران بوده، فارسى را خیلى روان بلد و با واقعیت‌هاى ایران کاملاً آشنا بود؛ آدم مسلط و واردى به نظرم آمد.
آقاى [سیدرضا] زواره‌اى آمد. ظاهراً تشکر کرد که او را به عنوان وزیر کشور معرفى نکرده‌ایم. گفتم مجلس هم در رأى‌گیرى غیررسمى او را قبول نداشته است. مطابق معمول مقدارى از سازمان برنامه و بودجه و وزارت اقتصاد انتقاد کرد.
آقاى [علی اصغر] باغانى، [نماینده ولی‌فقیه در دانشگاه شهید بهشتی] آمد. براى عمران سبزوار و همچنین شرکت در مراسم 27 آذر دانشگاه شهید بهشتى استمداد کرد. از کسالت حنجره شکایت داشت. فائزه آمد براى ورزش بانوان استمداد کرد.
شوراى عالى امنیت ملى جلسه داشت. درباره مسایل عراق، لبنان و موضوع کشتى چینى بود. آمریکایی‌ها مدعى وجود مواد شیمیایى قابل استفاده در سلاح شیمیایى براى ایران هستند. چینى‌ها خواسته‌اند که ما دخالت نکنیم و خودشان حل مى‌کنند. قبول کردیم. قرار شد تشکیل دومین کنفرانس فلسطین را به تأخیر بیندازیم. شب در دفترم ماندم کمى تب داشتم. با مُسکن خوابیدم.
آقاى [سیدرضا] زواره‌اى آمد. ظاهراً تشکر کرد که او را به عنوان وزیر کشور معرفى نکرده‌ایم. گفتم مجلس هم در رأى‌گیرى غیررسمى او را قبول نداشته است. مطابق معمول مقدارى از سازمان برنامه و بودجه و وزارت اقتصاد انتقاد کرد
سال 1373
تیم‌هاى پیروز در المپیادهاى بین‌المللى دانش‌آموزان در رشته‏‌های فیزیک، شیمى، ریاضى و کامپیوتر آمدند. آقاى دکتر[محمدعلی] نجفى، [وزیر آموزش و پرورش] گزارش داد. من هم تشویق‏شان کردم؛ به هر یک از آنها، یک کامپیوتر و به استادان و سرپرستان، هر کدام، یک سکه بهار آزادى هدیه دادم؛ پنج نفرشان دخترند.
آقاى میرزاده، [معاون اجرایی رییس‏‌جمهور] آمد و براى مسایل بازسازى کمک خواست. جلسه‌اى براى ساحل‏‌سازى دریاى خزر داشتیم. از وزارت راه و ترابری، وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه بودند. محسن، [رییس دفتر بازرسی ویژه رییس‏‌جمهور] گزارش داد و مسأله را طرح کرد. پس از مذاکرات، قرار شد یک قطعه ده کیلومترى، براى نمونه و آزمایش، به پیمان داده شود. در این روش ساحل‏‌سازی [= ساحل پرورشی]، ماسه‏‌های کف دریا، به ساحل پمپ می‏شود. این کار در ایران سابقه ندارد، اما در سواحل شمال اروپا معمول است.
عصر هیأت دولت جلسه داشت. بحث تعویض گذرنامه‌ها و سرمایه‌گذارى خارجى در دستور بود.
سال 1374
برای افتتاح اولین کنگره مدیران تربیت بدنی، به اردوگاه شهید باهنر رفتم. از پیروزی کشتی‏گیرانمان در [المپیک تابستانی آتلانتای] آمریکا و کسب مقام دوم و طلا گرفتن رسول خادم خوشحال بودند. من در صحبت‌‌هایم، ضمن تشویق ورزش، در این خصوص صحبت زیاد کردم و به تلخی به خُرد‌ه‌گیران به سفر ورزشکاران به آمریکا تاختم
عقد ازدواج دو نفر از کارکنان دفتر و پاسداران را بستم. آقای [سیدعباس] قائم‏‌مقامی، نماینده دفتر نمایندگی رهبری در دانشگاه تهران آمد و گزارش سفر به آمریکا را داد؛ تحت‏‌تأثیر شرایط آنجا قرار گرفته و طرفدار توسعه این‏گونه روابط است. برای دعوت از مدیران یکی از دانشگاه‌های آمریکا اجازه می‌خواست و از آزار‌های بچه‌های [مدرسه] حقانی و دفتر رهبری شکایت داشت.
آقای [محمدعلی] رحمانی، مسئول عقیدتی سیاسی ناجا [= نیروی انتظامی] آمد. گزارش کار داد و برای فعالیت بیشتر بودجه خواست. خاطره‌ای از پیش از انقلاب گفت که برای من اوراقی از سوی آقای [سیدمحمود] دعایی از نجف آورده بوده و اینجا در منزل ما، در جلسه‌‌ای شرکت کرده که من و آقایان [سیدمحمود] طالقانی و [مهدی] بازرگان و .. بودیم. جلسه برای مشورت در خصوص سئوالی بود که آقایان [حسینعلی] منتظری و [عبدالرحیم] ربانی از زندان نموده بودند. رژیم پیشنهاد مصاحبه‌ای با مضامین قابل قبول به آنها داده بوده که به خاطر غیرقابل اعتماد بودن رژیم، با استدلال من، جلسه با پذیرش مصاحبه مخالفت کرد. عصر شورای اقتصاد و شورای عالی مناطق آزاد جلسه با چند مصوبه داشت.
سال 1375
آقاى [سیدحسین] موسویان، سفیرمان در آلمان آمد. اصرارکرد که با فرستاده ویژه آقاى [هلموت] کُهل، [صدراعظم آلمان]، ملاقات کنم و از اخلال‌های وزارت اطلاعات در سیاست وزارت امورخارجه گله کرد و از بالا بردن سطح بیمه هرمس در آلمان، بعد از مبادله جنازه‌ها در لبنان و اسراییل خبر داد. آقاى [حمیدرضا] آصفى، سفیرمان در فرانسه آمد. گزارشى از تغییرات مثبت در سیاست فرانسه نسبت به ایران و حل شدن مشکل بدهى‌های ایران به شرکت پژو را داد. از کارهاى بى‏‌حساب وزارت اطلاعات گله داشت.
مدیران مناطق آزاد آمدند. براى رفع مشکلات مقررات و صدور اجازه استقرار بانک‌هاى خارجى استمداد کردند. آقاى موحدى، فرمانده سپاه حفاظت آمد و براى امور رفاهى پرسنل استمداد کرد. عصر شوراى عالى ادارى جلسه داشت. مصوباتی درباره انتخاب کارمند نمونه و بحث ناتمامى در سازمان دادن به وضع گمرکات در مناطق مرزى داشتیم.
در باشگاه نهاد [ریاست‏‌جمهوری]، در جمع سُفرا و نمایندگى‌های خارج از کشور شرکت کردم. دکتر ولایتى، [وزیر امورخارجه]، گزارش کار داد. من صحبت مفصلى درباره وضع کشور، استحکام انقلاب، پیشرفت‌هاى کشور در برنامه‌هاى اول و دوم در همه بخش‌ها، به منظور آگاهى و تقویت روحیه آنها در مقابل تبلیغات منفى خارجى‌ها نمودم. با نماز و شام پایان یافت.
سال 1376
در گزارش ها آرامش در تاجیکستان و تشکیل دولـت جدیـد مخالفـان طالبـان در افغانـستان‌مورد توجه است. [گلبدین] حکمتیار در این دولت نیست و ممکن است فتنه جدیدی آغـاز شود. بعد از نماز، ساعتى در ساحل و در اطراف باغ قدم زدم.
ساعت یازده به سوى کلاردشـت حرکـت کـردیم. از مـسیر جـاده جنگلـى عبـاس آبـاد ـ کلاردشت رفتیم. جاده بسیار زیباى جنگلى و در ارتفاعات است. از میان جنگـل هـاى انبـوه عبور مى کند. با کمک هاى خود من ساخته شده و قسمتى از آن هنوز آسفالت نشده اسـت. فکر مى‌کنم در آینده خیلى پرترافیک بشود.
نزدیک ظهر وارد میهمانسراى ریاست‌جمهوری در کلاردشت شدیم. خود کلاردشت و محل این کاخ، خیلى باصفاست. زمینى در حدود نه هکتار است، در زمان رضاشـاه سـاخته شده در دو طبقه و حـدود 600 مربـع متر بـا سـقف هـاى بلنـد قـدیمى. اول انقـلاب بـه بنیـاد مستضعفان منتقل شده و مخروبه مانده. من دستور دادم نهاد‌ ریاست جمهورى آن را خرید و بازسازى کرد و اکنون براى میهمانهاى نهاد که به شمال مى‌آیند، آماده شده است.
هواى خیلى خوبى دارد. معمولاً اینجـا ابـر اسـت، چـون ابرهـا در برخـورد بـا کـوه البـرز متوقف مى شوند و می‌مانند و گاهى مى‌بارند. دوران م گرفتگى هم زیـاد دارد. هـوا معتـدل است و باد و طوفان هم ندارد و همیشه نسیم خنک و نـوازش دهنـده‌ای دارد. پـس از نمـاز، ناهـار و اسـتراحت و مقـدارى مطالعـه تـاریخ، بـه اظهـارات مهنـدس رضـا مرعـشى، [بـرادر همسرم] که در زمان رژیم گذشته همراه دایی خودشان _سیدکمال‌الـدین طباطبـایی_ کـه رئیس اداره املاک بوده، چند روزى اینجا بوده‌اند، گوش دادم.
ساعت پنج براى بازدید معـادن سـنگ متعلـق بـه شـرکت متـروی تهـران رفتـیم. مهنـدس ابراهیمى و مهندس وکیلی هم بودند. از نمایشگاه سنگ‌ها بازدید کردیم. انـواع سـنگ هـاى زینتى گرانیت و چینى و مرمر است از معادن و سینه های کار و نحوه بهـره برداری بازدید کردیم. ذخایر سنگ عظیم است. تقریباً همـه منطقـه کـه بیـشتر از 100 کیلومتر مربع اسـت، ذخیره سنگ است. با عمق و ارتفاع صدها متر و به نظر مى رسد، میلیاردهـا مربـع متر سـنگ داشته باشد، گرچه فعلاً یک و نیم میلیارد تُن ثابت و اعلان شده است.
سـپس تـا آخـر دره در ادامـه علـم کـوه در کنـار روخانـه پـر آب «سـرد رود» رفتیم و به یخچال‌ هاى طبیعى رسیدیم که برف ها از قدیم الایام انباشته شده و از زیر آنهـا رودخانـه اى سرازیر است و هر سال هم اضافه مى‌شود و گاهى با ریزش کوه برفهـا در زیـر خـاک مدفون مى‌شود و سپس برف دیگرى روى آن را مى‌پوشاند.
شرکت مترو، حفر تونلى از اینجا به طرف طالقان را که 12 کیلومتر خواهـد بـود، شـروع‌ کرده است و از میان سنگ هاى گرانیت مى‌گذرد که سنگ برمى‌دارند و تونلى مى‌سازند و سرانجام آب رودخانه را از مسیر تونل به طالقان و از آنجا به تهران می‌شود منتقل کرد. کار بسیار با ارزشى است و ذخایر سنگ معدن، میلیاردها دلار ارزش دارد. بایـد بازاریـابى شـود. محسن که عـضو هیـأت مـدیره متـرو هـم هـست، موافـق ایـن گونـه کارهای آقای [اصـغر ] ابراهیمی، [مدیرعامل شرکت مترو] نیست!