آریا بانو - فارس / به تازگی سازمان سینمایی لیست پروانه ساخت کارگردان‌های فیلم‌اولی را منتشر کرد.
ورود به سینما و دریافت مجوز برای کارگردانی از سال‌ها پیش موضوع مهمی در سینمای ایران بوده است. شیوه دریافت مجوز کارگردانی و ساخت فیلم در این‌سال‌ها دچار تغییراتی شده است. برای بررسی بیشتر موضوع و اینکه اصولا روش دریافت مجوز کارگردانی چیست با علی‌رضا رئیسیان کارگردان، تهیه‌کننده که سال‌ها رییس کانون کارگردانان بوده و نامش در لیست فیلم‌اولی‌ها به عنوان تهیه‌کننده وجود دارد گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
*آقای رئیسیان چه‌کسانی برای فیلمسازی به شما مراجعه می‌کنند؟ آیا آشنا هستند یا با واسطه معرفی می‌شوند؟
-درباره شخص من آقای قوامی پارسال دستیارم بود و درخواست کرد که برای ساخت اولین فیلم کمکش کنم. البته این دفعه اول نبوده و زمانی‌که در کانون کارگردانان بودم جوانان زیادی مراجعه می‌کردند. از جنبه عمومی اما این کار از زمان مرحوم سیف‌الله داد به کانون کارگردانان واگذار شد.

*روش بررسی در آن دوره چطور بود؟
-در دو مقطع و هر شش‌ماه یکبار درخواست‌ها را بررسی می‌کردیم. یک سیستم ارزیابی داشتیم که کاملا حرفه‌ای بود و به محتوا کاری نداشت. محتوا به وزارت ارشاد مربوط بود و ما صرفا استانداردهای حرفه‌ای را بررسی می‌کردیم. نهادهای دیگر هم همینطور است. مثلا نظام‌مهندسی و نظام پزشکی برای اعطای مجوز، به اخلاقیات و اعتقادات کاری ندارند و مسائل حرفه‌ای را مورد توجه قرار می‌دهد. من معتقدم الان هم باید به همین شیوه عمل شود.
*در کانون کارگردانان چه‌کسانی درخواست‌ها را بررسی می‌کردند؟
-بیشتر از بیرون شورا بودند و البته یکی‌دونفر هم از شورای مرکزی حضور داشتند. هفته‌ای یک یا دو جلسه برگزار و این درخواست‌ها به‌طور مفصل بررسی می‌شد. سیستم نمره‌دهی وجود داشت که براساس آن مواردی مثل ساخت فیلم کوتاه، دستیاری کارگردان، مدرک تحصیلی، فعالیت‌های هنری و سینمایی و... ملاک نظر بود. سپس خروجی این‌ها 10درصد از کل تولیدات یک‌سال سینمای ایران را دربر می‌گرفت و همین مقدار هم به‌عنوان رزرو قرار می‌گرفت. آن‌هم بخاطر محدودیت فضای نمایش بود.
*محصول نهایی این 10درصد راضی‌کننده بود؟
-اگر یادتان باشد آن‌زمان نظام درجه‌بندی وجود داشت. الف، الف ستاره‌دار و در کمترین حالت ب، درجه کیفی فیلم‌های فیلمسازان اولی بود که ما به آن‌ها مجوز می‌دادیم. حتی یک مورد وجود نداشت که فیلمسازی از فیلتر ما فیلم ساخته باشد و درجه محصولش پایین شود. هیچ‌کدام از آن‌ها درجه ج یا د که نمره پایینی بود دریافت نکردند.
*پس چرا شیوه اعطای مجوز کارگردانی تغییر کرد؟
-شیوه فوق وقت و انرژی بسیار زیادی از تیم نظارت و ارزیابی می‌گرفت. در سال83 که آقای حیدریان معاونت سینمایی بود 500نفرساعت وقت بابت این‌کار شده بود. ضمنا بررسی مجدد درخواست معترضان هم بود که خودش کار مضاعفی بود. نکته بعدی هزینه‌بر بودن این کار بود. به‌هرحال این جلسات شامل حضور افراد و پذیرایی بود که همه‌اش خرج داشت. ارشاد بدون این‌که ریالی کمک کند و حتی این تفویص اختیار را رسما اعلام کند نظاره‌گر بود.
*تعویض اختیار به‌صورت غیررسمی حاشیه‌ساز نشده بود؟
-متاسفانه چرا! چون این موضوع از طرف ارشاد به‌صورت شفاهی صورت گرفته بود، برخی حتی از شخص من به بیت رهبری و جاهای دیگر شکایت کرده بودند و معترض بودند که طبق قانون اساسی همه حق کار(منظور دراینجا فیلمسازی است)دارند درحالی‌که در همه‌جای دنیا برای فعالیت تخصصی باید مجوز از آن صنف دریافت شود.
*در مورد حاشیه اخیر مجوز کارگردانی به یک چهره اینستاگرامی برخی از خود سینماگران معتقد بودند وقتی فردی اراده و سرمایه برای فیلمسازی دارد باید اجازه ساخت داشته باشد و اگر محصولش باکیفیت نباشد مردم خودشان آن را پس می‌زنند؛ نظر شما چیست؟
-به نظرم این بدترین توجیه در حوزه فرهنگ است. این اصالت دادن به سرمایه است. پس هرکس که در شبکه‌های ماهواره‌ای برنامه دارد هم فیلم بسازد! حتی برای یک کارگردان حرفه‌ای شرایط سختی وجود دارد اما یک‌نفر چون پول دارد کار مدنظرش را انجام دهد. اصالت به سرمایه چندسالی است که در حوزه فرهنگ کشور باب شده و فقط منحصر به سینما نیست. در هیچ‌جای دنیا اصالت صرفا با سرمایه نیست. مهارت و کارایی آدم‌ها مساله اول است. در آمریکا هم این شکل نیست که به صرف پول داشتن بشود فیلم ساخت.
*نظرتان درباره تایید فیلم‌های کوتاه او چیست؟
-مدعی هستند فیلم‌ها توسط نماینده کانون کارگردانان در شورای فوق بررسی و تایید شده است. در زمان ما شش کارگردان در شورای نظارت کانون این کار را انجام می‌دادند، نه یک‌نفر! ضمنا ساخت یک فیلم کوتاه فقط نشان‌دهنده بخشی از توانایی فرد است و باید درکنارش مولفه‌هایی مثل سابقه دستیاری و مشاور فرد هم بررسی شود. نقش مشاور بسیار مهم است. او کارگردانِ مشاور است نه مشاور کارگردان.
*باتوجه به شرایط نامناسب اقتصادی شما به عنوان تهیه‌کننده چطور حاضر می‌شوید با یک کسی که علاقمند به فیلمسازی است همکاری کنید؟ سرمایه از کجا می‌آید؟
-به صرف درخواست و دریافت پروانه ساخت فیلمی ساخته نخواهد شد. البته اگر کسی با پول برای فیلمسازی اقدام کند حتما یک قدم جلوتر است. پول فقط یک بخش کار حرفه‌ای است. به نظر من پروسه تایید صلاحیت کارگردان فیلم اول باید با نامه رسمی ارشاد به کانون کارگردانان تفویض و بازگردانده شود و در اَن‌جا صلاحیت کسانی که می‌خواهند فیلم اولشان را بسازند مورد ارزیابی قرار بگیرد.