بزرگنمايي:

آریا بانو - جام جم / در متنی خواندم «اگر این روزها از هر معلمی که حداقل ده سال سابقه آموزش دارد، بپرسید مهم‌ترین تفاوت دانش‌آموزان امروز با ده سال قبل چیست، اغلب می‌گویند بچه‌های امروز بی‌ادب‌تر شده‌اند.» چنین اتفاقی گرچه در همه کودکان و نوجوانان عمومیت ندارد، هشداری تلخ و تأمل‌برانگیز است که پرسش‌های زیادی را در ذهن ایجاد می‌کند. متاسفانه عجین‌ شدن کودکان و نوجوانان با دنیای مجازی که محل رد و بدل شدن پیغام‌های بی‌شمار آمیخته با واژه‌های توهین‌آمیز و بی‌ادبانه است، عادی‌ شدن گویش‌هایی همراه با کلمات زشت و خارج از عرف مورد قبول اجتماع را به امری قابل تصور تبدیل کرده است. از سوی دیگر بسیاری از والدین به‌ دلایل مختلف و تحت‌تاثیر ناملایمتی، عصبانیت یا خشم، از واژه‌های زشت در گفتار روزمره استفاده می‌کنند و آگاهانه یا از روی ناآگاهی در حال آموزش چنین گفتاری به فرزندان کوچک‌شان هستند. اگر می‌خواهید بدانید با بی‌ادبی و بددهنی کودکان چگونه باید برخورد و به اصلاح رفتار او کمک کنید، گفت‌وگوی ما را با لیلا مبینی، روان‌شناس کودک بخوانید.
چرا برخی کودکان فحش می‌دهند یا در گفتارشان از الفاظ زشت استفاده می‌کنند؟
کودکان مثل اسفنج می‌مانند و همه چیز را به خودشان جذب می‌کنند. معمولا کودکانی که بددهنی می‌کنند والدین بی‌ادبی دارند و کودکان از آنها الگو می‌گیرند. یا این‌که برادر یا خواهری دارند که با الفاظ زشت صحبت می‌کنند. این کودکان بدون این‌که معنی کلماتی را که می‌شنوند بدانند، آموزش می‌بیندد.
گاهی والدین هنگام شنیدن کلمات زشت از زبان فرزند کوچک‌شان می‌خندند. نتیجه این رفتار والدین چیست؟
معمولا در مواجهه با بددهنی کودک، والدین نباید واکنشی نشان دهند. چون هر عکس‌العملی - چه خندیدن و چه اخم کردن - باعث تایید آن رفتار می‌شود. از نظر روان‌شناسان، مناسب‌ترین واکنش لحظه‌ای والدین، نادیده گرفتن آن رفتار است.
پس با چنین کودکی چگونه باید برخورد کرد تا رفتارش اصلاح شود؟
سن کودک در نحوه برخورد والدین نقش دارد. اگر کودکی در جمع با الفاظ بد صحبت می‌کند، باید قبل از این‌که وارد جمعی شویم با او صحبت کنیم و برایش چارچوب بگذاریم که اگر به این رفتار ادامه دهد باید آن محل را ترک کند. یعنی والدین باید قاطعانه با این رفتار فرزندشان برخورد کنند.
کودکی را که ناسزا می‌گوید چطور باید تنبیه کرد که مورد تایید روان‌شناسان کودک باشد؟
تنبیه بدنی به هیچ عنوان مجاز نیست. فقط باید برای بچه‌ها محرومیت نسبت به چیزهایی که دوست دارند، تعیین کرد. البته قبل از آن باید با کودک صحبت و برایش قانون گذاشته شود. یعنی این قانون برای کودک، حکم شخص سومی دارد که به طور غیرمستقیم تعیین می‌کند کودک چه رفتاری را باید انجام دهد. بدترین نوع تنبیه والدین، تنبیه بدنی است. با توجه به سن کودک باید برایش محرومیت‌هایی را نسبت به چیزهایی که دوست دارد، تعیین کرد.
اگر کودک در محلی عمومی یا در مهمانی حرف نامناسب زد، چطور باید با او برخورد شود؟
به طور معمول کودکان بدرفتار وقتی مشاهده کنند والدین‌شان با کسانی هستند که از آنها رودربایستی دارند، بدتر عمل می‌کنند. اگر کودک در جمعی به شخصی حرف زشتی بزند، والدین باید کودک را مجاب کنند که از آن شخص عذرخواهی کند. اما باید
دور از چشم حاضرین با کودک صحبت و به او گوشزد کنند اگر به این رفتارش ادامه دهد، محل را ترک می‌کنند.
آیا از تشویق هم برای اصلاح رفتار و کلام کودک می‌توان استفاده کرد؟
تشویق و تحسین می‌تواند خیلی موثر باشد. یکی از مهارت‌های فرزندپروری این است که ما رفتارهای خوب فرزندمان را یادداشت کنیم و به‌خاطر آن رفتارها او را تحسین و تشویق کنیم. این نوع تشویق می‌تواند از بروز رفتارهای بد کودک جلوگیری کند.
اما تنبیه و تشویق، والدینی را می‌طلبد که قاطع باشند. یعنی وقتی فرزندشان رفتاری خارج از چارچوب خانواده انجام داد، آنها
بر تنبیه فرزندشان قاطع باشند. مهم‌ترین جنبه تشویق این است که والدین نقاط مثبت رفتار کودک‌ را ببینند. چون معمولا پدر و مادرها عادت دارند بیشتر نقاط ضعف فرزندانشان را بزرگنمایی کنند.
در چه زمانی نیاز به مشاوره و رفتاردرمانی در کودک بددهن وجود دارد؟
زمانی که این موضوع خیلی حاد شده باشد به مشاوره نیاز است تا از طریق مشاوره روان‌شناسی به والدین راهکار داده شود. معمولا کودکان آیینه تمام‌نمای پدر و مادرشان هستند. اگر والدین رفتار اشتباهی را انجام می‌دهند، باید آن را کنار گذارند تا فرزندشان هم به مرور همین کار را انجام دهد.
اثربخشی رفتاردرمانی به چه عواملی بستگی دارد؟
ضروری است در جلسات رفتاردرمانی والدین هم شرکت کنند و همزمان تمام توصیه‌های مشاور را انجام دهند تا نتیجه مطلوبی
گرفته شود. اصلاح هر رفتار اشتباه در کودک نیاز به اصلاح و بازبینی رفتار والدین به‌طور همزمان با فرزندشان دارد.