بزرگنمايي:

آریا بانو - جام جم / این روزها بیشتر از هر زمان دیگری کودکان در خانه کنار والدین خود هستند. این کنار هم بودن ممکن است گاهی فرسایشی شود، مخصوصاً زمانی که کودک مبتلا به یک اختلال رفتاری است. واقعیت این است هیچ راهی برای نادیده گرفتن این دسته از کودکان و فرار کردن از این وضعیت وجود ندارد. در وضعیت فاصله‌گذاری هوشمند خیلی خبری از مهد و پرستار و مربی نیست و والدین باید بتوانند شرایط موجود را مدیریت کنند. اول از همه باید بپذیرند شرایطی پیش‌ آمده که تقصیر کودک نیست و او در این سن وظیفه ندارد مشکلات و محدودیت‌های بیماری کرونا را هم درک و رفع کند. تنها وظیفه کودک کشف جهان و بازی‌کردن است. والدین وظیفه دارند با مراقبت از جسم و روان کودک، او را در مسیر کشف جهان یاری دهند و بدانند با هر کودکی که مبتلا به اختلال خاصی است چگونه رفتار کنند.
اختلال‌های اضطرابی
کودکانی که دچار اختلال‌های اضطرابی هستند به روش‌های مختلفی نسبت به استرس واکنش نشان می‌دهند، مثلاً بیشتربه والدین می‌چسبند، مضطرب و گوشه‌گیر و عصبانی می‌شوند یا حتی شب‌ادراری سراغشان می‌آید. آنچه شما به عنوان والدین درباره کرونا می‌گویید و انجام می‌دهید، می‌تواند اضطراب کودک شما را افزایش یا کاهش دهد. با این حال سانسور کردن واقعیت درباره کرونا اشتباه است. این درست است که حرف زدن با کودک درباره کرونا دشوار است اما باعث می‌شود شما با روشی مناسب به کودک نزدیک شوید و به او اطمینان می‌دهد برای طرح مسائل و مشکلات بعدی نیز می‌تواند به شما مراجعه کند. پس اگر احساس اضطراب دارید، با کودک صحبت نکنید. اضطراب شما برای او به راحتی قابل‌تشخیص بوده و ممکن است او را نیز مضطرب کند. قبل از صحبت با کودک، سعی کنید خود را آرام کنید. کودکان نباید تحت تاثیر اضطراب شما قرار بگیرند و تصور کنند که جهان ترسناک است زیرا این تصور ممکن است آنها را از کنجکاوی و درگیر شدن با جهان باز دارد.
حرف زدن درباره کرونا در شب و تاریکی می‌تواند برای کودک دلهره‌آور باشد. یک فضای امن و روشن را در ساعاتی از روز انتخاب کنید تا بتوانید کاملا به کودک توجه داشته باشید و توجه او را نیز جلب کنید. بفهمید که کودک از قبل چه چیزهایی در این باره می‌داند. این آگاهی به شما اجازه می‌دهد هرگونه اطلاعات غلط را تصحیح کرده و بدانید از کجا می‌خواهید وارد گفت‌وگو شوید. با یک سوال کلی درباره این‌که او چه شنیده است، شروع کنید. بگذارید سوالات او راهنمای شما برای ارائه اطلاعات باشد. سوالات کودک درباره کرونا را از قبل پیش‌بینی کرده و برای پاسخگویی آماده باشید. در آغاز تنها مهم است بدانید میزان نگرانی او از کرونا چقدر است.
از او دعوت کنید تا هر چیزی که درباره کرونا شنیده و هر احساسی که دارد را به شما بگوید. اگر کودک شما می‌ترسد زیرا بعضی از بچه‌ها به او گفته‌اند که ممکن است بمیرد، این یک ترس واقعی است و شما باید آن را جدی بگیرید. برای کودکان توضیح دهید کرونا یک ویروس جدید است و به همین دلیل مردم آن را بسیار جدی می‌گیرند. شما باید به کودک اطمینان دهید بچه‌ها نسبت به ویروس آسیب‌پذیر نیستند اما با این حال باید مراقب باشند و نکات بهداشتی را رعایت کنند. می‌توانید درباره کرونا با لبخند صحبت کرده و از شوخ‌طبعی استفاده کنید. از ارائه جزئیاتی مانند آمار جانباختگان، تعداد مبتلایان، اسامی کشورهای درگیر و… خودداری کنید زیرا ورود به این مباحث، بیشتر باعث ایجاد نگرانی می‌شود.
به‌جای آن سعی کنید به سوالات کودک پاسخ دهید. دنیای کودک بسیار کوچک است و او بیشتر نگران پدر، مادر، خواهر، برادر و حیوان خانگی خود است. بنابراین شما باید به او اطمینان دهید خطری آنها را تهدید نمی‌کند.پیام‌های بی‌منبع شبکه‌های مجازی را برایش خود بازنشر نکنید. برای کودک منبعی معتبر باشید تا احساس اعتماد‌به‌نفس کند. به واکنش‌های او به‌گونه‌ای حامیانه پاسخ دهید. کودکان در شرایط سخت به عشق و توجه بزرگ‌ترها نیاز دارند. بنابراین تا می‌توانید به آنها توجه کنید و برایشان وقت بگذارید تا استرس آنها کم شود.
مهم است او بداند شخصی دارد که به حرف‌هایش گوش می‌دهد. این فرصتی برای کمک به کودک است تا بداند وقتی درباره مسأله‌ای احساس نگرانی دارد، می‌تواند با شما صحبت کند.
برای کودک توضیح دهید رعایت نکات بهداشتی و قرنطینه چطور از ابتلا به ویروس جلوگیری می‌کند و به مسؤولیت او در مورد محافظت از دیگران اشاره کنید. برایش روشن کنید که با رعایت بهداشت می‌تواند از ابتلای دیگران به بیماری جلوگیری کرده و جان آنها را نجات دهد.
داشتن وعده‌های غذایی مرتب و خوابیدن در ساعت همیشگی، اقدامی اساسی برای شادابی و سلامتی بچه‌هاست. کودک را ترغیب کنید که همچنان اوقاتی را به فعالیت‌های درسی بپردازد اما او را تحت فشار نگذارید زیرا شرایط واقعا پیچیده است. بر تماشای تلویزیون و رسانه‌های اجتماعی نظارت کرده و مشاهده تلویزیون و دسترسی به رسانه‌های اجتماعی را محدود کنید.
اختلال اوتیسم
اختلال اوتیسم مشکلات زیادی را برای رشد کودک در حیطه‌های مختلف رشد (شناختی، اجتماعی، عاطفی) ایجاد و کودک و خانواده را دچار انواع چالش‌ها می‌کند. خانواده‌های کودکان اوتیسم سال‌های زیادی‌ را به خاطر نگاه سنگین جامعه در قرنطینه هستند و این روزها قرنطینه‌ای دوباره را با شیوع ویروس کرونا تجربه می‌کنند؛ خانواده‌هایی که با روش‌های آموزش این کودکان به صورت تخصصی آشنا نیستند و قرنطینه دوباره کودکانشان در روند رشد آنها تاثیرگذار خواهد بود.
بسیاری از کودکان اوتیسم به دوره‌های کاردرمانی نیاز دارند که در خانه قابل انجام نیست. همچنین انرژی این کودکان در خانه تخلیه نمی‌شود و نیاز به آموزش همراه با بازی دارند. اگر تا پیش از بیماری کرونا روند زندگی کودک اوتیسم این بود که در ساعت منظمی از خواب بیدار شود و سر ساعت معینی بخوابد، باید تلاش کرد همین شرایط را به گونه‌ای دیگر برای او فراهم کرد، مثلاً اگر کودک ساعت 12 شب می‌خوابد و 10 صبح بیدار می‌شود، باید سعی کرد هر روز این شرایط تکرار شود تا کودک به آن عادت کند.
به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا چیزی که آنها را تهدید می‌کند این است که ممکن است دست خود را به سطوح بزنند یا اسباب‌بازی‌های ضدعفونی شده را در دهانشان بگذارند. پس لازم است حواس خانواده‌ها به این موضوع باشد و اگر رفت و آمدی به بیرون ندارند، در استفاده از شوینده‌ها وسواس به خرج ندهند تا مبادا خطری این کودکان را تهدید کند.
دقت کنید وسواس زیاد، خانواده‌ها را دچار اضطراب می‌کند و این استرس به کودکان منتقل می‌شود و آنها را تهدید می‌کند و حتی ممکن است آنها را دچار شب‌ادراری و بدخوابی کند.
خانواده‌های این کودکان باید وظایفشان را تقسیم کنند و همه بار مراقبت از کودک اوتیسم بر دوش یک نفر نباشد و دیگر اعضای خانواده نیز کار‌های آموزشی و سرگرمی مربوط به او را برعهده بگیرند. بهتر است والدین نگران آموزش کودکان اوتیسم که به دلیل شرایط این روز‌ها عقب افتاده است نباشند و با لذت در کنار آنها زندگی کنند. توانبخشی مبتنی بر خانواده و بازی‌هایی که مبتنی بر حضور والد و کودک است و پایه آموزش به کودکان طیف اوتیسم است از طریق تلویزیون و گوشی همراه و در ارتباط با معلم او یک فرصت مناسب برای چنین خانواده‌هایی است.
اختلال بیش‌فعالی نقص توجه
در شرایط قرنطینه خانگی ویروس کرونا، کودکان مبتلا به اختلال نارسایی بیش فعالی نیز مثل سایر کودکان باید در منزل نگهداری شوند. پس امکان رفت وآمد آنها و تخلیه انرژی این کودکان میسر نیست.
اغلب خانواده‌های دارای چنین کودکی، در معرض گستره وسیعی از عوامل استرس‌زا قرار دارند. درگیر کردن کودک در تهیه و انجام یک لیست فعالیت روزانه کمک می‌کند که کودک با کلیه فعالیت‌هایی که در روز باید انجام دهد، آشنا شود و روند زندگی او مختل نشود. در ضمن چون خودش در تهیه لیست دخیل بوده، احساس الزام بیشتری برای انجام آن کند.
از آنجایی که این کودکان در مدیریت و تخمین زمان نقص دارند برای آن‌که به او نشان دهید زمان انجام کاری تمام شده است، از ساعت زنگ‌دار یا یادآورهای تلفن همراه استفاده کنید تا فرزندتان مدت زمان طولانی به کاری مشغول نشود.
به دلیل اینکه کودکان بیش فعال، خواب کم و به هم‌ریخته‌ای دارند برای آنها برنامه خواب منظمی طراحی کنید چون خواب نامناسب باعث خستگی و بی‌حوصلگی آنها می‌شود به همین دلیل سعی کنید زمان تلویزیون دیدن را به خصوص در ساعات قبل از خواب کاهش دهید، مصرف کافئین را کم کنید و قبل از خواب فعالیت‌های جسمانی تحریک کننده را انجام ندهید. برای این کودکان وسیله‌ای پیدا کنید تا انرژی کودک را خنثی کرده و ذهن آنها را آرام کند.
چون کودکان بیش‌فعال باید زیاد بدوند و بازی کنند انجام فعالیت‌هایی مثل کمک کردن در آشپزی، تماشای تلویزیون، تمیز کردن خانه و یا انجام بازی‌های فکری مثل پازل، جورچین و… باعث می‌شود تا ذهن کودک درگیر شود. همچنین بازی‌هایی مانند شطرنج، معما، بازی‌های ساختنی و... نیز از سری بازی‌های نشستنی جذاب برای بچه‌های بیش‌فعال است.
اگر کودک برای انجام این بازی‌ها انگیزه ندارد، می‌توانید با آنها رقابت کنید. مثلا با هم مسابقه دهید و ببینید چه کسی می‌تواند در 5 دقیقه پازل بچیند، یا چه کسی می‌تواند بیشترین رنگ را در نقاشی خود استفاده کند. علاوه بر بازی، گوش دادن به موسیقی نیز یک ورزش ذهنی عالی برای کودکان و وسیله‌ای برای به آرامش رسیدن آنهاست. به طور کلی موسیقی آرام، راه‌ حلی فوق‌العاده برای آرام کردن مغز کودکان بیش‌فعال است. در هیچ شرایطی کودک را به خاطر فعالیت زیاد تنبیه بدنی نکنید. شاید تنبیه بدنی و کتک‌زدن به طور موقتی رفتار نامناسب را قطع کند اما به کودک آموزش نمی‌دهد که چه کاری درست است و باید به جای رفتار نامناسب خود انجام دهد.
از طرف دیگر با تنبیه بدنی به کودک پرخاشگری را آموزش می‌دهید. در واقع به او یاد می‌دهید وقتی عصبانی هستی، می‌توانی بزنی. همچنین با تنبیه بدنی رابطه بین والدین وکودک مخدوش می‌شود.
خطر قرنطینه خانگی طولانی مدت برای کودکان
به طور کلی در قرنطینه خانگی، دو خطر کودکان را تهدید می‌کند. یکی از آنها اختلال در ارتباطات اجتماعی و دیگری اختلال در قدرت تخیل است. یکی از مهم‌ترین عواملی که باید در کودکان به ویژه کودکان سه تا شش سال تقویت شود، گسترش ارتباط است.
طیف اختلالات ارتباطی، بزرگ‌ترین چالش روانی بچه‌ها در دوران کنونی شناخته شده است. قرنطینه خانگی، کودکان را از هر ارتباط حضوری و مکالمه با دوستان، هم‌سن و سالان، همکلاسی‌ها و حتی اقوام منع کرده است به همین دلیل احتمال آسیب به ارتباطات اجتماعی کودکان وجود دارد که البته والدین می‎توانند شدت آن را به حداقل برسانند. برای مثال بهتر است سعی کنیم با رعایت فاصله، در برخی روزها، فرصت ارتباطات حضوری کودکان را فراهم کنیم. در صورت امکان کودکان می‌توانند در پارکینگ یا حیاط خانه که خلوت و تمیز باشد با دوستان هم‌سن و سال خود دیداری داشته باشند. البته با حفظ همه نکات بهداشتی. ارتباط‌های مجازی هم راهکار دست‌یافتنی‌تری است. کودکان می‌توانند با دوستان و نزدیکان خود تماس‌هایی از طریق فضای مجازی داشته باشند. این روزها خوشبختانه تماس‌های تصویری بسیار رایج شده و می‌تواند برای تقویت مهارت ارتباط‌گیری به کودکان کمک کند و تا حدی آنها را از خطرات احتمالی مصون دارد.
دومین آسیب احتمالی برای کودکان در ایام قرنطینه، اختلال در قوه تخیل و تجسم است. به هر حال به دلیل قرنطینه، کودکان مجبور شده‌اند روزهای طولانی در فضای محدود و یکنواخت خانه بمانند آن هم در شرایطی که از رفت و آمد هم منع شده‌اند؛ برای همین ممکن است تخیل آنها آسیب ببیند. بنابراین توصیه می‌شود حتما والدین برای کودکان کتاب بخوانند، قصه بگویند یا با جان بخشیدن به عروسک‌ها و برگزاری نمایش عروسکی قوه تخیل کودکان را تحریک کنند. والدین در بازی‌های این چنینی از کودکان بخواهند که مشارکت داشته باشند و آنها هم با استفاده از تخیلشان قصه بسازند. اهمیت بازی‌ها برای کودکان زیر دبستان به این است که آنها می‌توانند حرفه و شغلی را که قرار است در آینده داشته باشند، در این سن تمرین می‌کنند. براساس مطالعات، بسیاری از افراد موفق، در سنین بزرگسالی شغلی را دارند که در سنین کودکی آن را بازی و تمرین می‌کردند. این یعنی بازی و رویاپردازی تا این حد برای کودکان مهم است.