بزرگنمايي:

آریا بانو - هنر زندگی/ حتما از این که انگشتتان را روی کف دست نوزادتان قرار داده و او محکم به انگشت شما چنگ می‌زند، احساس خوبی پیدا می‌کنید؛ این همان بازتاب چنگ زدن نوزاد است. چنگ زدن یکی از بازتاب‌های نوزادی است که به صورت فطری در نوزادان وجود دارد. نوزادان در بدو تولدشان هنوز هیچ رفتار ارادی را یاد نگرفته‌اند، پس به وسیله بازتاب‌های فطری با محیط برخورد می‌کنند. پس از هماهنگی عضلات کودک و ایجاد کنترل بر روی حرکات، بازتاب‌ها از حالت غیر ارادی خارج شده و به صورت ارادی در می‌آیند. آگاهی از بازتاب‌های نوزادی و زمان محو آن‌ها به شما کمک می‌کند تا نسبت به سلامت فرزند خود اطلاعات بیشتری به دست آورید.
بازتاب چیست؟
بازتاب‌ها پاسخ‌های حرکتی غیر ارادی هستند که بدون فکر در برابر یک ضربه یا لمس اتفاق می‌افتد. برخی بازتاب‌ها به صورت دائمی وجود دارند و بعضی دیگر مخصوص سن خاصی هستند. وجود بازتاب در سن مناسب، نشانه سلامت است اما ممکن است وجود یک بازتاب در زمان نامناسب، نشانه آسیب عصبی یا بیماری فرد باشد.
بر خلاف دیگر بازتاب‌های انسان که برای همیشه وجود دارند، بازتاب‌های نوزادی از همان آغاز وجود داشته اما به طور طبیعی و در سال اول زندگی از بین می‌روند. وجود بازتاب‌های نوزادی پس از زمانی که باید به طور طبیعی محو شوند و یا در بزرگسالی می‌تواند نشان‌دهنده یک آسیب‌ عصبی و یا بیماری باشد. تمامی بازتاب‌های نوزادی همچون بازتاب چنگ زدن نوزاد در بدو تولد توسط ماما یا پزشک بررسی می‌شود تا در صورت وجود مشکلی خاص، نوزاد تحت آزمایش‌های ویژه قرار گیرد.
نحوه مشاهده بازتاب چنگ زدن نوزاد
اگر انگشتتان یا هر شیء دیگر را کف دست نوزادتان قرار دهید، او مشتش را می‌بندد و به انگشت شما چنگ می‌زند. این بازتاب آنقدر قوی است که حتی می‌تواند وزن بدن نوزاد را تحمل کند. یعنی اگر شما انگشتتان را به سمت بالا بکشید، او انگشت شما را رها نکرده و بدنش از روی تخت بلند می‌شود. در این حالت مشت بسته‌شده‌ می‌تواند وزن بدن او را به راحتی تحمل کند.
در نظر داشته باشید که ممکن است بدون هیچ هشدار و پیش‌بینی خاصی نوزاد دستش را باز کند. حرکت معکوس این بازتاب می‌تواند با لمس کردن پشت یا کنار دست نوزاد ایجاد شود. همچنین ممکن است در صورت ایجاد یک صدای بلند یا حرکت شدید (که بازتاب یکه خوردن را به همراه دارد) نوزاد دست خودش را باز و شیء را رها کند.
عملکرد چنگ زدن نوزاد
تمامی بازتاب‌های نوزاد دارای عملکرد حیاتی برای نوزاد هستند و در طول تکامل برای بقای انسان لازم بوده‌اند. بازتاب چنگ زدن نوزاد، عضلات را برای یادگیری مهارت‌های حرکتی و گرفتن ارادی اشیا آماده می‌کند.
سن شروع و پایان چنگ زدن نوزاد
بازتاب چنگ زدن نوزاد از دوران جنینی وجود دارد و تا حدود 2 تا 4 ماهگی باید به صورت غیرارادی وجود داشته باشد. پس از این زمان به چنگ زدن ارادی تبدیل می‌شود. در صورت محو نشدن این بازتاب در سنین مشخص، به پزشک مراجعه نمایید. البته وجود بازتاب یا نبود آن به معنی عدم سلامتی کودک نیست.
آسیب‌های بازتاب چنگ زدن نوزاد
اگر بازتاب چنگ زدن نوزاد بیش از 2 تا 4 ماه باقی بماند، این بازتاب به صورت غیرمعمول تاخیر یافته و ممکن است ایجاد مهارت‌های حرکتی مانند کشیدن و رها کردن و دست‌ورزی‌های ظریف را به تاخیر بیندازد. لازم است که برای گرفتن ارادی اشیاء، بازتاب چنگ زدن از بین رفته باشد. با گذاشتن انگشت در دست نوزاد و کشیدن دستتان بازتاب چنگ زدن نوزاد را امتحان کنید. اگر به مرور و در سن مناسب به صورت ارادی می‌تواند انگشت شما را رها کند، یعنی در حال آماده شدن برای مراحل بعدی رشد حرکتی است.
وجود بازتاب چنگ زدن در بزرگسالان نشانه‌ای از یک آسیب است و می‌تواند در اثر آسیب لوب پیشانی مغز و یا نشانگان عروقی قدامی مغزی به وجود بیاید. آگاهی از روند رشد کودک تا یک سالگی برای شناسایی نقص در کودک توسط شما ضروری است.
چنگ زدن نوزاد | چگونه به نوزادتان کمک کنید؟
از حدود 4 هفتگی به بعد با نوزادتان بازی‌هایی انجام داده و او را تشویق کنید که انگشتانش را شل کند. بازی‌هایی مانند لی‌لی حوضک می‌تواند به این فرایند کمک کند. کاری کنید که کودک از وجود دست‌هایش آگاه شود. در حین بازی دست او را با چیزهای نرم و خزدار قلقلک داده و یا دستانش را به آرامی ماساژ دهید. تحریک حس لامسه کودک به رشد او کمک می‌کند. شما می‌توانید با بوسیدن، در آغوش گرفتن، شیر دادن و ماساژ نوزاد حس لامسه را به طور موثرتری در وجود او تحریک کنید.
سخن آخر
بازتاب‌ها بخش بسیار مهمی از رشد کودک هستند و اطلاعات بسیار مهمی را در زمینه سلامت ‌آن‌ها به والدین و پزشکان نشان‌می‌دهند. والدین می‌توانند با آگاهی از این بازتاب‌ها و مراحل رشدی کودک، از سلامت فرزند خود مطمئن شوند. برای آن که بتوانید در هر مرحله از رشد، نیازهای اساسی کودک خود را به بهترین شکل و بر اساس دستاوردهای علمی نوین بر طرف کنید، با یک مشاوره کودک در ارتباط باشید.