آریا بانو - تسنیم / رانیتیدین دارویی است که باعث کاهش میزان اسید در افراد مبتلا به مشکلات گوارشی می‌شود؛ وجود ماده‌ای به نام NDMA در این دارو باعث ریکال آن در آمریکا شد و اکنون سازمان غذا و داروی ایران نیز دستور توقف تولید و توزیع این دارو را صادر کرده است.
رانیتیدین دارویی است که با کاهش میزان اسید معده باعث کاهش سوزش سر دل در افراد مبتلا به مشکلات گوارشی می‌شود و برای درمان زخم معده و روده و رفلاکس معده استفاده می‌شود.
سال گذشته، احتمال وجود ترکیبی به نام N-Nitrosodimethylamine (NDMA) در داروی رانیتیدین با نام تجاری zantac مطرح شد؛ این ماده، یک آلاینده زیست‌محیطی است که توسط سازمان بهداشت جهانی، به‌عنوان ماده‌ای سرطان‌زا شناخته می‌شود و دریافت مقادیر بالاتر از 96 نانوگرم از این ماده در روز، می‌تواند با بروز مشکلاتی همراه باشد. NDMA ممکن است در آب و مواد غذایی موجود باشد؛ به دلیل پایین بودن میزان آن در مواد غذایی مشکل خاصی ایجاد نمی‌شود اما دریافت مقادیر بالاتر آن از طریق داروهایی مانند رانیتیدین، می‌تواند عاملی برای افزایش خطر ابتلا به سرطان باشد.
در پی این مسئله، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) دستوری مبنی بر جمع‌آوری (ریکال) دو نمونه از داروهای رانیتیدین از سطح داروخانه‌های آمریکا را صادر کرد اما در ابتدا شواهد علمی کافی برای ممنوع کردن مصرف رانیتیدین نداشت.
پس از چند ماه، سازمان غذا و داروی ایالات متحده به این نتیجه رسید که نگهداری رانیتیدین در دماهای بالا و طولانی‌شدن مدت‌زمان نگهداری دارو، می‌تواند باعث افزایش میزان NDMA در آن شود و در ابتدای ماه آوریل سال 2020 میلادی(13 فروردین سال جاری) این سازمان تمامی شکل‌های داروی رانیتیدین را به‌دلیل احتمال وجود آلودگی در آن از بازار جمع‌آوری کرد.
در پی اقدام این سازمان، مدیرکل دفتر نظارت و پایش مصرف فراورده‌های سلامت سازمان غذا و داروی ایران نیز اظهار کرد که با طرح موضوع وجود ناخالصی در فرآورده‌های رانیتیدین، سازمان غذا و دارو طی ماه‌های گذشته، اقدامات لازم برای آزمایش تمامی نمونه‌های این دارو در بازار دارویی کشور را انجام داده است و پس از اعلام نتیجه آزمایش‌ها، داروهایی که میزان ناخالصی نیتروزآمین موجود در آن بیشتر از حد مجاز باشد، ریکال خواهند شد.
اکنون سازمان غذا و داروی ایران با ابلاغ نامه‌ای به شرکت‌های دارویی، خواستار توقف تولید و توزیع اشکال دارویی رانیتیدین در کشور شده است؛ این سازمان در این نامه اعلام کرده است که با توجه به بررسی‌های صورت گرفته و اطلاعیه اخیر مراجعی نظیر FDA ایالات متحده آمریکا و TGA استرالیا در خصوص ایجاد ناخالصی نیتروزامین از انواع NDMA در فرآورده‌های دارویی رانیتیدین، لازم است کلیه محصولات رانیتیدین از اشکال دارویی قرص و آمپول تزریقی از تاریخ صدور این نامه به طور کامل متوقف و از توزیع محصولات تولید شده موجود در کارخانه به شرکت‌های پخش خودداری شود.
این سازمان در ادامه نوشته است که مطالعات و بررسی‌های لازم با حضور متخصصین امر در این خصوص در حال انجام است و سایر تصمیمات اتخاذشده در این زمینه متعاقباً اعلام خواهد شد.

ویروس کرونا
گفتنی است FDA اعلام کرده است که افرادی که برای درمان بیماری خود از این دارو استفاده می‌کنند و مجبور به ادامه درمان خود هستند باید مصرف رانیتیدین را متوقف کنند و با توصیه پزشک از داروهای جایگزین با مکانیسم اثر مشابه استفاده کنند.
در چنین شرایطی که بیرون رفتن از خانه و بالاخص مراجعه به مراکز درمانی با افزایش خطر ابتلا به بیماری کرونا همراه است، جای خالی زیرساخت ساده‌ای مانند نسخه‌نویسی و نسخه‌پیچی الکترونیک به شدت احساس می‌شود؛ زیرساختی که می‌توانست روابط بین پزشک و بیمار و ارائه خدمات درمانی را تسهیل کند اما سال‌هاست که از دید وزارت بهداشت مغفول مانده است. حال این سوال مطرح می‌شود که تکلیف بیمارانی که شرایط مراجعه به پزشک معالج خود را ندارند و تاکنون از داروی رانیتیدین استفاده می‌کردند چه خواهد شد؟
و آیا وقت آن نرسیده است که از طریق ارائه خدمات مشاوره تغذیه‌ای و اصلاح سبک زندگی افراد جامعه از ایجاد بیماری‌های گوارشی به آسانی پیشگیری کرد تا نیازی به استفاده از داروهای درمان مشکلات گوارشی (جز در موارد خاص و استثناء) نباشد؟