بزرگنمايي:

آریا بانو- روز دوم آوریل (14 فروردین) روز جهانی آگاهی‌بخشی درباره اوتیسم نامیده شده است. اوتیسم یا در‌خودماندگی نوعی اختلال است که در 5 سال اول زندگی فرد شروع و باعث درک متفاوت افراد از جهان اطراف می‌شود. نمود ظاهری این اختلال بیشتر در روابط اجتماعی افراد مبتلا به اوتیسم دیده می‌شود. اما این همه مواردی نیست که در اثر اوتیسم بروز می‌کند و افراد مبتلا به اوتیسم در بسیاری موارد استعداد‌های ویژه‌ای دارند.

در سال‌های اخیر، برای آگاهی‌رسانی در مورد اوتیسم، شناخت علائم، تشخیص آن به‌ویژه در کودکان و طیف عارضه‌هایی که در زیر‌مجموعه اوتیسم جای می‌گیرند، تلاش‌های بسیاری شده است. به‌مناسبت روز جهانی اوتیسم، در این مطلب به شرایط افراد مبتلا به اوتیسم در سایه شیوع جهانی کووید‌ـ‌19، مسائل شغلی و استعداد‌های ویژه آن‌ها خواهیم پرداخت، به این امید که با افزایش آگاهی عمومی، شرایط زندگی افراد مبتلا به این سندرم بهتر و طبیعی‌تر شود.

اوتیسم و کووید‌ـ‌19

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، در پیامی به‌مناسبت روز جهانی اوتیسم، با اشاره به حقوق طبیعی این افراد مانند تصمیم‌گیری، استقلال فردی و همچنین حق تحصیل و اشتغال برابر با دیگران و دشواری تحقق این موارد در شرایط غیر‌عادی پیش‌آمده، گفت: «اما از هم پاشیدن سامانه‌ها و شبکه‌های حمایتی ضروری در نتیجه شیوع کووید‌ـ‌19، موانعی را که افراد مبتلا به اوتیسم در برخورداری از این حقوق با آن روبه‌رو بوده‌اند تشدید کرده است.»

گوترش به مساله حقوق بشر و حقوق افراد دارای ناتوانی پرداخت و گفت این حقوق نباید تحت تاثیر شیوع جهانی کووید‌ـ‌19و شرایط دشوار اخیر نادیده گرفته شوند. او ضمن اشاره به شرایط ویژه تحصیلی و آموزشی و شغلی این افراد، گفت: «حقوق افراد مبتلا به اوتیسم باید در پاسخ‌ها به بحران کووید‌ـ‌19 گنجانده شود. در روز جهانی آگاهی‌بخشی درباره اوتیسم، باید کنار هم بایستیم، از یکدیگر حمایت کنیم و همبستگی خود را با افراد مبتلا به اوتیسم نشان دهیم.»

اهمیت این پیام در روز‌هایی که عالم‌گیری کووید‌ـ‌19 باعث بحران اقتصادی عمیق و از بین رفتن فرصت‌های شغلی بسیاری در سراسر جهان شده است، برای افراد مبتلا به اوتیسم بسیار زیاد است. آن‌ها پیش از این هم با نابرابری‌هایی در یافتن شغل روبه‌رو بوده‌اند که احتمالا در این شرایط تشدید شده یا آن‌ها را به گزینه‌های اول تعدیل نیرو تبدیل کرده است. اما واقعیت این است که چنین رویکردی در مورد این افراد علاوه بر نقض حقوق بشر، از لحاظ تخصصی هم نادرست است. ممکن است بسیاری از مردم آگاهی نداشته باشند، اما واقعیت این است که افراد مبتلا به اوتیسم استعداد‌های خاصی دارند که در برخی مشاغل، آن‌ها را در موقعیتی برتر از افراد عادی قرار می‌دهد.

اوتیسم و استعداد‌های ویژه

اوتیسم دارای طیف گسترده‌ای است و برخی از افراد مبتلا شرایطی دارند که قابل مدیریت است و روی زندگی اجتماعی‌شان تاثیر چندانی نمی‌گذارد. برای مثال گرتا تونبرگ، فعال اقلیمی سوئدی، به سندرم آسپرگر مبتلاست که در طیف اوتیسم خفیف جای می‌گیرد.

بسته به شدت علائم، افراد مبتلا به اوتیسم توانایی‌های ویژه‌ای دارند. برای مثال، برخی توانایی خاصی در برنامه‌نویسی و تشخیص خطا‌های کد‌های نرم‌افزاری دارند. به همین دلیل، برخی شرکت‌ها حتی برای استخدام این افراد اولویت‌هایی قائل می‌شوند.

به‌طور کلی، تصور می‌شود توانایی‌های ویژه در افراد مبتلا به اوتیسم بسیار رایج باشد و بسیاری از آن‌ها در هنر، ریاضیات، زبان‌آموزی، موسیقی، حافظه و توانایی تجسم فضایی دارای استعداد ویژه باشند، وضعیتی که با نام کلی سندرم ساوان شناخته می‌شود، یعنی فرد علی‌رغم ابتلا به نوعی ناتوانی ذهنی بارز، توانایی‌های ویژه‌ای دارد. تخمین زده می‌شود که از هر ده فرد مبتلا به اوتیسم، یک نفر توانایی‌هایی در حد نبوغ دارد.

البته سندرم ساوان یا مهارت‌های ساوان در سایر مشکلات ذهنی از جمله مشکلات ناشی از آسیب‌های مغزی در اثر حادثه هم دیده می‌شود. یافته‌های پژوهشی نشان داده است که برخی افراد مبتلا به اوتیسم توانایی حسی بالا، رفتار وسواسی، توانایی‌های فنی/فضایی و رویکرد متفاوتی نسبت به یادگیری وظایفشان دارند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که محققان مشاغل زیر را برای آن‌ها مناسب بدانند:

• مشاغل مربوط به نگهداری و تعلیم حیوانات و فناوری دامپزشکی
• برنامه‌نویس کامپیوتر و نرم‌افزار
• محقق، دانشمند و کارشناس فنی آزمایشگاه
• روزنامه‌نگار
• کار در خط تولید کارخانه

در روزگاری نه چندان دور، افراد مبتلا به اوتیسم درهم‌شکسته و نیازمند مراقبت تصور می‌شدند. اما پژوهش‌های متعدد نه تنها کار‌آمدی این افراد در عرصه‌های مختلف را اثبات کرده، بلکه نشان داده است در برخی زمینه‌ها از نبوغی منحصر‌به‌فرد برخوردارند. به همین دلیل، برخی شرکت‌های بزرگ فعال در زمینه فناوری مزایای ویژه‌ای برای استخدام این افراد قائل‌اند و برگزار‌کنندگان روز جهانی آگاهی‌بخشی درباره اوتیسم امیدوارند این مزایا به سایر عرصه‌های شغلی مناسب این افراد تسری یابد.