آریا بانو - دکتر سلام / سیستم ایمنی بدن با مقابله با عفونت و سایر مواردی که سلامتی را تهدید می کنند، شما را سالم نگه می دارد. واکنش آلرژی غذایی هنگامی رخ می دهد که سیستم ایمنی به یک ماده غذایی یا یک ماده در غذا بیش از حد عکس العمل نشان می دهد، آن را به عنوان یک خطر تلقی می کند و سبب بروز پاسخ محافظت کننده می شود.
اگر چه آلرژی در میان اعضای خانواده رایج است، اما امکان پیش بینی این که آیا یک کودک آن را پدر و مادرش به ارث می برد یا این که آیا خواهر و برادرهای او نیز چنین شرایطی را خواهند داشت، وجود ندارد. برخی از تحقیقات اظهار می کنند که خواهر و برادرهای کودکی که به بادام زمینی حساسیت دارد نیز به بادام زمینی حساسیت نشان خواهند داد. علائم آلرژی غذایی می توانند خفیف تا شدید باشند.
فقط به علت این که یک عکس العمل ابتدایی سبب بروز مشکلات متعددی شده به این معنا نیست که تمام عکس العمل های آلرژیک مشابه هستند. گاهی یک ماده غذایی که در یک موقعیت سبب بروز علائم خفیف شده در شرایط دیگر سبب بروز علائم شدیدتری می شود. شدیدترین عکس العمل آلرژیک آنافیلاکسی است.
آنافیلاکسی یک عکس العمل آلرژیک است که می تواند به تنفس آسیب بزند و سبب کاهش چشمگیر فشار خون شود و روی ضربان قلب تان تاثیر بگذارد. آنافیلاکسی می تواند چندین دقیقه بعد از قرار گرفتن در برابر ماده غذایی محرک رخ دهد. آنافیلاکسی می تواند مهلک باشد و باید فورا با تزریق اپی نفرین (آدرنالین) درمان شود. اگر چه هر ماده غذایی ای می تواند سبب بروز عکس العمل غذایی شود، اما 8 ماده غذایی که مسئول 90% از موارد آلرژی هستند شامل این مواردند:
تخم مرغ
شیر
بادام زمینی
مغزیجات درختی
ماهی
صدف
گندم
سویا
برخی از دانه ها نظیر دانه کنجد و دانه خردل (ماده اصلی در چاشنی خردل) مواد غذایی رایجی هستند که سبب تحریک آلرژی می شوند و در برخی از کشورها جزو آلرژن های اصلی محسوب می شوند.
علائم عکس العمل آلرژیک می توانند روی پوست، مجرای معده و روده، سیستم قلبی عروقی و مجرای تنفسی تاثیر بگذارند. این علائم می توانند به یک یا چند مورد از روش های زیر نمایان شوند:
ا ستفراغ و گرفتگی عضلات شکم
کهیر
تنگی نفس
خس خس سینه
سرفه مکرر
شوک گردش خون
سفت و خشن شدن گلو، مشکلات بلع
ورم زبان، که روی توانایی صحبت کردن یا تنفس تاثیر می گذارد
نبض ضعیف
کبود شدن یا رنگ پریدگی پوست
سرگیجه یا احساس ضعف
آنافیلاکسی یک عکس العمل مهلک است که می تواند به تنفس آسیب بزند و بدن را به حالت شوک بفرستد. عکس العمل غذایی می تواند همزمان روی قسمت های مختلفی از بدن تاثیر بگذارد (برای مثال دل درد همراه با دانه های پوستی) بیشتر علائم مربوط به مواد غذایی 2 ساعت پس از هضم ماده غذایی رخ می دهند. گاهی نیز علائم چند دقیقه بعد از هضم رخ می دهند.
در موارد خیلی نادر، این عکس العمل 4 تا 6 ساعت و حتی بیشتر به تاخیر می افتد. عکس العمل های تاخیری اغلب در کودکانی دیده می شوند که به عنوان علائم آلرژی غذایی ، اگزما دارند. نوع دیگر از عکس العمل آلرژی غذایی که تاخیر دارد سندرم انتروکولیت ناشی از پروتئین مواد غذایی (FPIES) است؛ یک عکس العمل شدید مربوط به معده و روده که 2 تا 6 ساعت پس از مصرف شیر، سویا، غلات خاص و سایر مواد غذایی جامد رخ می دهد.
این سندرم اغلب در اطفال نوپا که برای اولین بار در معرض این مواد غذایی قرار گرفته اند یا کودکانی که از شیر گرفته شده اند رخ می دهد. FPIES اغلب شامل استفراغ مکرر است و می تواند منجر به دهیدراسیون شود. در برخی موارد، کودکان اسهال خونی خواهند داشت. از آن جایی که علائم این سندرم شبیه عفونت باکتریایی و بیماری های ویروسی هستند تشخیص FPIES می تواند به تاخیر بیفتد. FPIES یک اختلال اورژانسی است که می تواند با رهیدراسیون IV درمان شود.

البته افرادی که بعد از خوردن مواد غذایی خاص علائمی را تجربه می کنند، نباید همیشه از مصرف آن ماده غذایی بپرهیزند. برای مثال برخی از افرادی که پس از مصرف میوه و سبزیجات خام خارش دهان را حس می کنند نباید همیشه از مصرف این موارد بپرهیزید. گاهی این علائم می توانند نشان دهنده سندرم آلرژی دهانی باشد. سندرم آلرژی دهانی عکس العملی به دانه گرده است و نه به خود مواد غذایی.
سیستم ایمنی، دانه گرده و پروتئین های مشابه در مواد غذایی را تشخیص می دهد و سبب تحریک پاسخ آلرژیک نسبت به آن ها می شود. آلرژن با گرما دادن به غذا از بین می رود و بعد از گرما دادن، این ماده غذایی می تواند بدون هیچ مشکلی مصرف شود.
عوامل مخاطره آمیز در آلرژی غذایی
سابقه خانوادگی
اگر آسم، اگزما، کهیر یا آلرژی هایی نظیر تب یونجه در خانواده تان رایج هستند، در معرض آلرژی غذایی قرار دارید.
سایر انواع آلرژی
اگر نسبت به یک ماده غذایی آلرژی دارید، در خطر آلرژی به مواد غذایی دیگر نیز قرار دارید. به علاوه اگر سایر انواع عکس العمل های آلرژیک را دارید (همچون تب یونجه یا اگزما) بیشتر در خطر داشتن آلرژی غذایی قرار دارید.
سن
آلرژی غذایی در میان کودکان (خصوصا کودکان نوپا) رایج تر است. با بزرگ تر شدن، سیستم گوارش نیز بالغ می شود و بدن کمتر در معرض جذب مواد غذایی یا ترکیبات مواد غذایی قرار دارد که سبب تحریک آلرژی می شوند. خوشبختانه کودکان اغلب نسبت به شیر، سویا، گندم و تخم مرغ آلرژی نشان می دهند. آلرژی شدید و آلرژی به مغزیجات و صدف معمولا تا تمام عمر همراه فرد خواهند بود.
آسم
آسم و آلرژی غذایی اغلب با همدیگر رخ می دهند. هنگامی که این اتفاق رخ می دهد، آلرژی غذایی و علائم آسم خیلی شدید خواهند بود.
عواملی که خطر بروز عکس العمل آنافیلاکتیک را افزایش می دهند عبارتند از:
داشتن سابقه آسم
نوجوان یا جوان بودن
به تاخیر انداختن استفاده از اپی نفرین برای درمان علائم آلرژی غذایی
نداشتن کهیر و سایر علائم پوستی
تشخیص آلرژی غذایی
آلرژی غذایی معمولا هر زمانی که یک ماده غذایی خاص مصرف می شود سبب بروز عکس العمل می شود. علائم آلرژی می توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند و ممکن است در طول هر عکس العمل علائم یکسانی را تجربه نکنید. عکس العمل آلرژی نسبت به مواد غذایی می تواند روی پوست، سیستم تنفسی، مجرای معده و روده و سیستم قلبی عروقی تاثیر بگذارد.
پیش بینی شدت عکس العمل بعدی غیر ممکن است و تمام بیماران دچار آلرژی غذایی باید از خطرات آنافیلاکسی آگاه باشند. آنافیلاکسی یک عکس العمل مهلک است که با اپی نفرین ‌(آدرنالین) درمان می شود. در حالی که آلرژی غذایی می تواند در هر سنی رخ دهد، اما اغلب در کودکی ظاهر می شود.
اگر به وجود آلرژی غذایی شک کردید حتما به یک آلرژیست مراجعه کنید تا سابقه شخصی و خانوادگی را بررسی کند، تصمیم بگیرد که چه آزمایشی انجام دهد و از این اطلاعات برای تشخیص وجود آلرژی غذایی استفاده کند. برای تشخیص، آلرژیست سوالات جزئی دربار سابقه بیماری و علائم تان می پرسد. آماده باشید که این سوالات را پاسخ دهید:
_ چه چیزهای و به چه میزان خوردید
_ رشد علائم تان چه میزان طول کشید
_ چه علائمی را تجربه می کنید و چه مدت دوام دارند.
بعد از بررسی سابقه، آلرژیست آزمایش پوست و آزمایش خون را پیشنهاد می دهد تا تشخیص دهد که آیا آنتی بادی ایمونوگلوبین (E (lgE در بدن تان وجود دارد یا نه:
آزمایش پوستی پریک ‌(Skin-prick tests)
یک مایع که حاوی میزان کمی آلرژن مواد غذایی است روی پوست بازو یا کمر قرار داده می شود. پوست تان با یک میله کوچک و استریل تحریک می شود و به مایعات این امکان را می دهد که زیر پوست نفوذ کنند. این آزمایش دردناک نیست اما می تواند اذیت کننده باشد.
اگر دمل (شبیه برآمدگی ناشی از نیش پشه) در محلی که آلرژن مشکوک قرار داده شد رشد کند، نتیجه این آزمایش مثبت تلقی می شود. برای کنترل، می توانید با مایعی که شامل آلرژن نیست آزمایش پوستی پریک انجام دهید، این امر منجر به تحریک عکس العمل نمی شود و امکان مقایسه میان دو محل مورد آزمایش را فراهم می کند.
آزمایش خون
که نسبت به آزمایش پوستی خیلی دقیق نیست میزان آنتی بادی lgE مواد غذایی مورد آزمایش را اندازه می گیرد. نتایج این آزمایش حدود یک هفته بعد از انجام آن فراهم می شوند و به صورت اعداد گزارش می شوند. آلرژیست از نتایج این آزمایش ها برای تشخیص استفاده می کند. نتیجه مثبت لزوما به این معنا نیست که آلرژی وجود دارد اما نتیجه منفی در رد کردن احتمال وجود آلرژی موثر است.
در برخی موارد آلرژیست چالش غذایی دهانی را پیشنهاد می دهد که دقیق ترین راه برای تشخیص آلرژی غذایی است. در طول چالش غذایی دهانی که تحت نظارت پزشکی صورت می گیرد، به بیمار میزان کمی از غذایی که حدس زده می شود محرک است داده می شود و این دوز با گذر زمان بالا می رود، سپس معاینه صورت می گیرد تا وقوع عکس العمل آلرژیک بررسی شود.
هنگامی که سابقه بیماری فرد مشخص نیست یا اگر آزمایش خون و پوست موثر نبودند این آزمایش می تواند موثر باشد. این آزمایش می تواند برای بررسی رشد آلرژی نیز مورد استفاده قرار بگیرد. به علت این که امکان عکس العمل شدید وجود دارد، چالش غذایی دهانی باید تنها توسط یک آلرژیست باتجربه و توسط ابزار و داروهای ضروری انجام شود.
درمان آلرژی غذایی

تنها راه برای پرهیز از عکس العمل آلرژیک دوری از مواد غذایی است که سبب بروز علائم می شوند. اما با وجود تلاش تان برای دوری از این مواد غذایی ممکن است در تماس با آن ها قرار بگیرید و دچار عکس العمل آلرژیک شوید. برای آلرژی غذایی جزئی، آنتی هیستامین تجویزی یا بدون نیاز به تجویز به کاهش علائم کمک می کند.
این داروها می توانند پس از قرار گرفتن در معرض ماده غذایی مسبب آلرژی مصرف شوند تا به رهایی از کهیر و خارش کمک کنند. اما آنتی هیستامین نمی تواند عکس العمل آلرژیک شدید را درمان کند. برای آلرژی غذایی شدید ممکن است به تزریق فوری اپی نفرین و مراجعه به اورژانس نیاز داشته باشید. بسیاری از افرادی که آلرژی دارند اپی نفرین قابل تزریق به خود را با خود حمل می کنند.
این ابزار یک سرنگ همراه با یک سوزن است که هنگامی که مقابل ران فشار داده شود، دوز کمی از دارو را تزریق میکند. اگر پزشک اپی نفرین قابل تزریق به خود را تجویز کرد این نکات را به خاطر بسپارید:
اطمینان حاصل کنید که نحوه استفاده از آن را می دانید. به علاوه اطمینان حاصل کنید که افراد نزدیک تان می دانند که چگونه باید دارو را استعمال کنند. چون ممکن است نیاز باشد که این افراد، زندگی تان را نجات دهند. آن را مدام با خود حمل کنید. نگه داشتن ابزار تزریق به خود در ماشین یا روی میز کار ایده خوبی است. اپی نفرین را قبل از اتمام تاریخ انقضاء تعویض کنید چون در غیر این صورت عملکرد مناسبی نخواهد داشت.
درمان آزمایشگاهی
اگر چه تحقیقات ادامه داری برای پیدا کردن درمان بهتر در حال جریان هستند تا علائم آلرژی غذایی را کاهش دهد و از حملات آلرژی پیشگیری کند، اما هیچ درمان اثبات شده ای وجود ندارد که به پیشگیری یا رهایی کامل از علائم کمک کند.
درمان های تحت مطالعه عبارتند از:
ایمونوتراپی خوراکی
تحقیقات استفاده از ایمونوتراپی خوراکی را به عنوان درمانی برای آلرژی غذایی بررسی می کنند. در این شرایط دوز کوچکی از مواد غذایی که به آن آلرژی دارید را می بلعید یا آن را زیر زبان قرار می دهید (زیر زبانی). سپس دوز ماده غذایی محرک آلرژی به تدریج افزایش پیدا می کند. نتایج حاصل از این روش معمولا موثر بودن آن را نشان داده اند حتی در افرادی که به بادام زمینی، تخم مرغ و شیر آلرژی دارند.
قرار گرفتن اولیه
در گذشته پیشنهاد داده می شد که کودکان از ماده غذایی محرک آلرژی دوری کنند تا احتمال بروز آلرژی را کاهش دهند. اما در یک مطالعه اخیر، اطفالی که در خطر بالای آلرژی قرار داشتند (همچون درماتیت آتوپیک و حساسیت به تخمه مرغ یا هر دو) انتخاب شدند تا از 4-11 ماهگی تا 5 سالگی، محصولات بادام زمینی را مصرف کنند یا از مصرف آن ها بپرهیزند.
تحقیقات به این نتیجه رسیدند که کودکانی که در معرض آلرژی قرار داشتند و به طور مرتب پروتئین بادام زمینی (همچون کره بادام زمینی) مصرف کردند حدود 70% تا 86% کمتر در معرض آلرژی به بادام زمینی قرار داشتند.
آنافیلاکسی
علائم ایجاد شده توسط آلرژی غذایی از خفیف تا مهلک متفاوتند. شدت هر عکس العمل غیر قابل پیش بینی است. افرادی که در گذشته تنها علائم خفیف داشتند ممکن است به طور ناگهانی عکس العمل مهلکی به نام آنافیلاکسی را تجربه کنند که می تواند به تنفس آسیب بزند و سبب افت ناگهانی فشار خون شود.
به همین خاطر است که آلرژیست ها کسی را در دسته بندی آلرژی “خفیف” یا “شدید” قرار نمی دهند زیرا نمی توان گفت که در عکس العمل بعدی چه اتفاقی رخ می دهد. در ایالات متحده آمریکا، آلرژی غذایی اصلی ترین دلیل آنافیلاکسی بیرون از محیط بیمارستان است.
اپی نفرین (آدرنالین) اولین درمان برای آنافیلاکسی در نظر گرفته می شود. آنافیلاکسی هنگامی رخ می دهد که قرار گرفتن در معرض یک آلرژن سبب جریان یافتن مواد شیمیایی ای می شود که می توانند بدن را به حالت شوک بفرستند. آنافیلاکسی می تواند چندین ثانیه یا دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض آلرژن رخ دهد؛ به علاوه می تواند به سرعت تشدید شود و مهلک باشد. هنگامی که تشخیص داده شد که آلرژی غذایی دارید، پزشک یک اپی نفرین قابل تزریق به خود را تجویز می کند و به شما می آموزد که چگونه از آن استفاده کنید.
علاوه بر این یک برنامه درمانی دریافت می کنید که به شما می گوید چه داروهایی را برای چه زمانی مصرف کنید. تاریخ انقضای داروی اپی نفرین قابل تزریق به خود را بررسی کنید و این تاریخ را روی تقویم علامت گذاری کنید. هر کسی با آلرژی غذایی باید اپی نفرین قابل تزریق را همیشه در دسترس نگه دارد. اطمینان حاصل کنید که دو دوز از این ابزار را در دسترس داشته باشید، زیرا عکس العمل شدید می تواند در 20% از افراد رخ دهد.
هیچ اطلاعاتی نیست که به پیش بینی این که چه کسی به دوز دوم اپی نفرین نیاز دارد کمک کند، در نتیجه این توصیه که دو دوز دارو باید در دسترس باشد برای تمام بیماران دچار آلرژی غذایی صدق می کند. اگر علائم شدیدی همچون تنگی نفس، سرفه مکرر، نبض ضعیف، کهیر، فشار در گلو، مشکلات نفس کشیدن و بلعیدن یا ترکیبی از علائم در قسمت های مختلف بدن (همچون کهیر، دانه پوستی و ورم پوست همراه با استفراغ، اسهال و دل درد) را تجربه می کنید فورا از اپی نفرین استفاده کنید.
در این شرایط ممکن است به دوز مکرر دارو نیاز باشد. به آمبولانس زنگ بزنید (یا از کسی بخواهید این کار را انجام دهد) و به مسئولین آمبولانس بگویید که اپی نفرین استعمال شده و به میزان بیشتری نیاز است. در این شرایط ممکن است شما را به اورژانس بفرستند و تحت نظر باشید. اگر مطمئن نیستید که این عکس العمل به اپی نفرین نیاز دارد یا نه فورا از اپی نفرین استفاده کنید؛ زیرا مزایای اپی نفرین نسبت به خطرات استفاده از دوز غیر ضروری آن بیشتر هستند.
عوارض جانبی رایج اپی نفرین شامل اضطراب، بی قراری، گیجی و لرز هستند. در موارد خیلی نادر این دارو می تواند منجر به ضربان نامنظم قلب، حمله قلبی، افزایش فشار خون و تجمع مایعات در ریه شود. اگر اختلالی دارید که از قبل وجود دارد (همچون بیماری قلبی یا دیابت) بیشتر در معرض عوارض جانبی اپی نفرین قرار دارید. البته هنوز هم اپی نفرین بی خطر تلقی می شود و موثرترین دارو برای درمان عکس العمل آلرژیک شدید است.
ممکن است سایر داروها برای درمان علائم آلرژی غذایی استفاده شوند اما باید خاطر نشان کرد که جانشینی برای اپی نفرین وجود ندارد. اپی نفرین تنها دارویی است که می تواند علائم مهلک آنافیلاکسی را کاهش دهد.
کنترل آلرژی غذایی در کودکان
هیچ والدینی نمی خواهند که اذیت شدن و رنج کشیدن فرزندشان را ببینند. از آن جایی که عکس العمل آلرژی غذایی ‌(چه به صورت مهلک و چه غیر مهلک) می تواند در مدرسه و هر جایی بیرون از خانه هم رخ دهد، والدین این کودکان باید اطمینان حاصل کنند که مدرسه فرزندشان قوانین و برنامه ای در خصوص اقدامات اورژانسی دارد.
این برنامه باید دستورالعمل هایی درباره پیشگیری، تشخیص و کنترل آلرژی غذایی فراهم کند و در طول مدرسه یا مسابقات ورزشی و اردوها که خارج از مدرسه هستند نیز در دسترس باشد. اگر برای فرزندتان داروی قابل تزریق به خود تجویز شده، مطمئن باشید که خودتان یا سایر افرادی که قرار است مراقب فرزندتان باشند، نحوه استفاده از آن را بلدند.