بزرگنمايي:

آریا بانو - کاویاب / معمولاً فرزندان نیازهای خود، به‌ویژه نیازهای مرتبط با مسائل درسی را کم‌تر به زبان می‌آورند. ارتباط والدین با اولیای مدرسه و آگاهی والدین از وضعیت تحصیلی دانش‌آموز به دانش‌آموزان اطمینان خاصی می‌دهد. ارتباط والدین با اولیای مدرسه باعث شناسایی بهتر نقاط قوت و فرصت‌های بهبود دانش‌آموز می‌شود و بر همین اساس یاری رساندن به او معنای بهتری پیدا می‌کند. این ارتباط نشان می‌دهد موفقیت تحصیلی فرزند چه‌قدر برای والدین اهمیت دارد و این موضوع برای دانش‌آموز ایجاد تعهد می‌کند. فرزندان نیز انتظار دارند والدین با ارتقای سطح معلومات و آگاهی‌شان به نیازها، مشکلات و انتظارات آن‌ها پاسخ دهند تا آن‌ها نیز به‌راحتی بتوانند راه درست را بیابند. عوامل بسیاری در برقراری ارتباط مناسب بین فرزندان و والدین، والدین و اولیای مدرسه و به طور کلی هماهنگی و ارتباط بین خانه و مدرسه دخیل هستند که دلیل اصلی برقراری این ارتباط مناسب بین افراد خانواده، خانواده و اولیای مدرسه آموزش و پرورش صحیح فرزند و درنهایت موفقیت تحصیلی فرزند است. پروفسور جویس استین از دانشگاه جان‌ ها‌پکینز به نکاتی در این زمینه اشاره می‌کند:
تربیت فرزند:
والدین باید با مطالعه، حضور در کلاس‌های آموزشی، مشورت با والدین موفق و… به بهترین شیوه‌های آموزش و پرورش کودک مسلط شوند. حضور در مقاطع مختلف تحصیلی برای دانش‌آموز، با تحولاتی همراه است که باید با حمایت والدین این تحولات را بپذیرد و رفتار مناسبی در برخورد با این تحولات داشته باشد؛ بنابراین خانواده باید همپای تغییر و تحولات با او حرکت کند.
گفت‌وگو و برقراری ارتباط:
والدین موظف هستند ارتباطی مناسب بین فرزندشان و مدرسه برقرار کنند که این هماهنگی و ارتباط بی‌تردید اثرات مثبتی بر وضعیت رفتاری و تحصیلی فرزند خواهد داشت. آن‌ها باید همواره در جلسه‌های مدرسه حضور پیدا کنند و نیازهای فرزندشان را هنگام حضور در جلسه‌ها با مدیر، آموزگار یا مشاور در میان بگذارند. علاوه بر آن بر اساس یک جدول زمانی مشخص و جدا از دعوت مدرسه برای جلسه، به مدرسه‌ی فرزندشان مراجعه کنند و از وضعیت تحصیلی فرزندشان مطلع شوند.
متعهد بودن:
تعهد والدین در قبال فرزند، تعهدی است که تنها محدود به صرف هزینه برای او نمی‌شود. این تعهد باید با حضور مؤثر و مستمر والدین در عرصه‌های مختلف زندگی فرزند به‌ویژه در زندگی اجتماعی و تحصیلی او مشاهده شود؛ ازاین‌رو والدین باید به هر نحو ممکن در فعالیت‌ها و برنامه‌های مدرسه‌ی فرزندشان مشارکت کرده و در صورت موافقت اولیای مدرسه در برنامه‌های فوق برنامه نیز، حتی اگر در حد هم‌فکری و برنامه‌ریزی باشد، همکاری کنند. آن‌ها باید به تعهد خود به عنوان والدین پایبند باشند و هیچ‌گاه به بهانه‌ی کار و گرفتاری از مسئولیت پدر و مادر بودن شانه خالی نکنند. رفتار متعهد‌انه‌ی والدین، درسی عملی برای فرزند است.
تکمیل آموزش‌ها در منزل:
والدین باید بتوانند فرزندشان را در انجام تکالیف مدرسه کمک کنند. حتی اگر خودشان نمی‌توانند باید از افراد دیگر کمک بگیرند. کسب اطلاعات کامل درباره‌ی مباحث درسی، سیاست‌گذاری‌های آموزگار و اولیای مدرسه در آموزش و پرورش و… گامی مؤثر برای تکمیل آموخته‌های مدرسه است.
تصمیم‌گیری:
والدین موفق همواره درباره‌ی وضعیت تحصیلی و دیگر مسائل مرتبط با فرزندشان به‌درستی می‌اندیشند و تصمیم‌گیری می‌کنند. این والدین به والدین پیشگام یا رهبر معروف هستند. اگرچه نباید تصمیم‌گیری والدین جنبه‌ی تحمیل و اجبار به خود بگیرد، باید به ‌عنوان کلیدی برای حل مشکلات فرزند مطرح باشد. قاطعیت در تصمیم‌گیری نکته‌ی مهمی است که والدین باید به آن توجه کنند.
همکاری و مشارکت:
شناسایی نیازها و امکانات آموزشی مدرسه می‌تواند والدین را برای مشارکت و حضور بیش‌تر یاری دهد. آگاهی از وضعیت مدرسه‌، چه از جهت نیازهای آموزشی و چه از جهت نیازهای دیگر چون بهداشت مدرسه، برنامه‌های فوق‌برنامه و… برای والدین ضروری است. البته اولیای مدرسه هم باید از وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تک تک دانش‌آموزان آگاه باشند تا این مشارکت شکل مناسب‌تری به خود بگیرد.
درنهایت دانش‌آموزان برای رشد و موفقیت تحصیلی خود نیازمند مشارکت واقعی والدین و اولیای مدرسه هستند که این موضوع در مطالعه‌ی مصاحبه‌هایی که با والدین دانش‌آموزان برتر انجام و منتشر شده است به‌خوبی مشهود و نمایان است.
علل بی‌انگیزگی دانش‌آموزان چیست؟
برخی عوامل بی‌‌انگیزگی در مدرسه عبارتند از:
فشار یکسان
کمبود حس رقابت
ناسازگاری با معلمان
آموزش تعریف نشده
عدم‌شناسایی توانایی‌های کودک
رقابت بیش از حد یا کمتر از حد با سایر دانش‌آموزان
برخی عوامل نداشتن انگیزه و پشتکار در خانه عبارتند از: حمایت‌های بیش از حد خانواده، رقابت خواهر و برادر در تحصیل، ناسازگاری و عدم‌ توافق سطح انتظارات والدین از فرزندان، توجه بیش از حد یا کمتر از حد خانواده، تمایل به کار نکردن یا کارکردن بیش از حد و احساس فشار. ‌نداشتن انگیزه و پشتکار، یک عامل همه‌گیر بوده و در تمام مدارس و خانه‌ها یافت می‌شود. دانش‌آموزانی که کم‌کاری می‌کنند، معمولاً دوره پیش‌دبستانی خود را بسیار خوب و با انگیزه شروع می‌کنند اما ناگهان علاقه به یادگیری در آنها کم می‌شود و میزان عملکرد تحصیلی‌شان نیز رضایت‌بخش نخواهد بود.
از علایم و نشانه‌های از دست رفتن انگیزه در دانش‌آموز، می‌توان مشق‌های ناتمام او، انجام ندادن تکالیف منزل، بی‌نظمی، علاقه نداشتن به مدرسه، استفاده از جملاتی مانند «فراموش کردم»، مقصر دانستن دیگران در مشکلات و کاهش دادن سطح نمرات را نام برد. ‌‌نداشتن پشتکار و انگیزه در دانش‌آموز وقتی به‌ وجود می‌آید که اتفاقات بدی در محیط خانه یا مدرسه برای او می‌افتد. فرد بی‌انگیزه، فرصت‌های خود را برای ایجاد اعتماد‌به‌نفس رد می‌کند زیرا بیشترین انرژی خود را صرف می‌کند تا بین مراحل آموزشی و نتیجه آن فاصله بیندازد.
وابستگی و خودباوری در دانش آموزان
روش والدین در ایجاد انگیزه و پشتکار و موفقیت تحصیلی فرزند بسیار مؤثر است. کودک، وابستگی غیرطبیعی یا خودباوری و گاه هر دو را بسیار سنتی می‌آموزد. این وابستگی یا خودباوری در کودک به‌طور طبیعی رشد می‌کند و والدین از این بابت خوشحال هستند. والدین اغلب بر این باورند که معلم‌ها و گروه آموزشی مدرسه باید مشکلات فرزندانشان را حل کنند یا کودکان خودشان به تنهایی از عهده حل این مسائل برآیند. این کودکان وابسته و دچار خودباوری، اغلب الگوی رفتاری خود را در ارتباط با بزرگسالان در سال‌های قبل از ورود به مدرسه تمرین می‌کنند. به‌نظر می‌رسد که این الگوها برایشان بسیار مناسب است و الگوهای دیگر را نمی‌شناسند. این کودکان اغلب با این شیوه آموزشی از محیط خانه به کلاس درس رهنمون می‌شوند. کودک این الگوها را ادامه می‌دهد تا از اعتمادبه‌نفس خود محافظت کند. ‌
‌وابستگی معمولاً به‌دلیل احساس ناامنی، خردسالی، عدم‌فعالیت یا ناتوانی‌های آموزشی به وجود می‌آید. دانش‌آموزانی که انگیزه و پشتکار ندارند خصوصیت وابستگی در آنها شکل می‌گیرد، اغلب از اطرافیان خود بیش از حد لزوم تقاضای کمک می‌کنند. این قبیل دانش‌آموزان اصرار دارند که والدینشان کنار آنها بنشینند تا آنها بتوانند تکالیف منزل خود را انجام دهند و دانش‌آموزان بی‌انگیزه و کم‌کاری که دارای خودباوری هستند همیشه در مورد دلایل انجام ندادن تکالیفشان با دیگران بحث می‌کنند و دوست دارند معلم‌ها و والدین خود را در کم‌کاری‌هایشان مقصر جلوه دهند. آنها می‌خواهند همیشه تکالیفی را که خودشان به آن علاقه‌مندند انجام دهند.
ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان
همیشه تفکر مثبت و توقع بجا از دانش‌آموز می‌تواند تأثیر بسزایی در میزان موفقیت تحصیلی فرزند چه در محیط خانه و چه در مدرسه داشته باشد. اگر والدین از کودک خود توقع بالا داشته باشند، مثبت فکر کنند و همواره انتظار رفتارهای سازنده داشته باشند؛ این مسئله ملکه‌ ذهن او می‌شود، به علاوه والدین باید در نقطه نظرات مثبت و معقول کودکشان شریک باشند. این خود فرزند را در مسیر خلاقیت قرار می‌دهد تا بتواند به درستی کارهایی را انجام دهد که تا پیش از مشورت با والدینش از انجام آن عاجز بود.
دستیابی به موفقیت
سخت کارکردن یا سختکوشی به تنهایی برای موفقیت تحصیلی فرزند کافی نیست. والدینی که دائماً در حال کار هستند و از میزان کار خود شکایت می‌کنند، الگوی مناسبی برای فرزندانشان نیستند. کودکان باید همواره از والدین خود بشنوند که از نتیجه کارشان راضی و خشنود هستند. تقلید و پیروی از نحوه سختکوشی متعادل در بهبود دانش‌آموزانی که انگیزه تحصیل ندارند، بسیار مهم و ضروری است. فرزندان باید همیشه از والدینشان در مورد رضایت از انجام کارهای خود، سخن بشنوند. شکوه و شکایت والدین از سختی کارهایشان تاثیر منفی بر کودک می‌گذارد.
‌نسبت به آموزگاران و مؤسسه‌ای که فرزند شما در آن تحصیل می‌کند، احترام خاصی قائل باشید؛ سعی کنید حتی‌المقدور کاستی‌های آموزگار فرزند خود را نزد او بازگو نکنید؛ نهایتا اگر نسبت به سطح سواد یا شیوه انتقال آموزگار فرزندتان ناراضی هستید موضوع را با مدیر مدرسه یا مؤسسه در میان بگذارید.‌ کودک از فعالیت و یادگیری از آموزگاری که توسط والدینش مورد بی‌احترامی قرار می‌گیرد، اجتناب می‌ورزد؛ پس حتی‌المقدور سعی کنید که با معلمان فرزند خود برنامه‌های منظمی را برای مذاکرات رسمی تنظیم کنید.
کودک خود را به برنامه‌های روزمره مطالعه عادت دهید
لازم نیست هنگامی که فرزند شما در حال مطالعه است، کنار او بنشینید، اما خود را علاقه‌مند نشان دهید و کارهای او را مرور کنید. بی‌نظمی یکی از نشانه‌های همیشگی افرادی است که انگیزه و پشتکار ندارند. ساختار منطقی و سازمان‌یافته در انجام کارها و ایجاد حس مسئولیت‌پذیری برای کودک شما لازم است. اگر یکی از والدین، راه بهتری نسبت به سایرین پیشنهاد کند، دانش‌آموز تمایل دارد که راه ساده‌تر و بهتر را انتخاب کند. هیچ‌وقت سعی نکنید در مخالفت با سایر اولیا با فرزندتان همدستی کنید.
ایجاد رقابت سالم بین دانش‌آموزان
برایشان توضیح دهید اینکه بیشترین تلاش خود را برای موفقیت تحصیلی فرزند انجام دهد، خیلی مهم‌تر از بهترین بودن است و برد و باخت یک مسئله موقتی است. بحث در مورد سعی و تلاش، راهکارهای مبارزه با مشکلات، فرایند موفقیت تحصیلی فرزند راه‌های مبارزه با ناتوانی‌ها و ضعف‌ها و افکار جادویی که به موفقیت فرد از روی شانس و بدون تلاش تأکید دارد مشکلاتی را برای کودک پدید می‌آورد. کودکی که به راحتی کارش را انجام دهد یا با حداقل تلاش خود به نتیجه برسد، اعتماد به‌ نفس کمی در توانایی‌های خود به دست می‌آورد، در واقع اعتماد به‌ نفس در کودکان امری اکتسابی است. ‌کودکتان را تشویق کنید تا وابستگی خود را نسبت به دیگران قطع کند اما به او اجازه ندهید کاری را که در حد توان او نیست انجام بدهد. والدین همواره باید در حال کنترل و نظارت روی فرزند خود باشند، گرچه کودک باید خودش حق انتخاب و تصمیم‌گیری داشته باشد، توانایی‌ها و علاقه‌مندی‌های خود را همواره تشویق کنید.
‌کودکتان را تشویق کنید تا وابستگی خود را نسبت به دیگران قطع کند اما به او اجازه ندهید کاری را که در حد توان او نیست انجام بدهد. به فعالیت‌های مثبت او اهمیت دهید و برنامه‌های تفریحی کودکتان را در برنامه‌های جانبی خانواده در نظر بگیرید، حتی اگر زمان خانواده محدود باشد. از کودکان خود با کلمات قدردانی کنید تا به آنها قدرت بدهید حتی واژگانی همچون «خوب است»، «چه فکر خوبی»، «تو کودک مهربانی هستی» و یا با جملات قوی‌تر «عالیه»، «تو نابغه‌ای»و «باهوش‌ترینی» کودکان را به حال خود رها نکنید. کودک شما به توجه و حمایت‌تان نیاز مبرم دارد. بسیاری از کودکان از نشان‌‌دادن این نیاز طفره می‌روند این شما هستید که باید مسیر نیازهای وی را شناسایی کرده و در همان مسیر به وی مشورت و دلگرمی دهید و درست در همین زمان است که فرزندتان روی کمک شما حساب باز می‌کند و در سختی‌ها به این فکر می‌کند که کسی هست که بتواند مشکلش را با او در میان بگذارد.
انجام ندادن تکلیف مدرسه را شخصی نگیرید
وقتی کودکان تکالیفشان را انجام نمی‌دهند برخی والدین آن‌ را شخصی تلقی کرده و به شدت عصبانی و ناراحت می‌شوند، در حالی که اصلا چنین نیست. کودک مایل نیست این کار را بکند و برای آن دلایل مختلفی دارد نه این که از شما خوشش نمی‌آید یا با شما لج بازی می کند؛ لجبازی حاصل از کشمکش‌های زیاد و طولانی والدین، در اثر شیوه تربیتی نادرست و در تعامل والدین با کودک بوجود می‌آید. بنابراین والدینی که معتقد به لجبازی فرزندشان هستند به سابقه ارتباط خود با فرزندتان حتی قبل از سنین مدرسه نگاه کنند.
بهترین زمان انجام تکالیف مدرسه و مدت زمان لازم برای انجام تکالیف توسط فرزندتان را بشناسید
مهمترین مطلبی که والدین باید بدانند مدت زمان مفیدی است که برای انجام تکالیف لازم است. این زمان برای سنین مختلف و بسته به شرایط دانش آموز متفاوت است. والدین هم باید شرایط سنی کودک را در نظر داشته باشند؛ بطوری که کودکان و دانش آموزان پایه‌های ابتدایی را برای مدت زیادی وادار به انجام تکالیف نکنند و هم شرایط دیگر مربوط به دانش آموز را در نظر بگیرند.
صاحب‌نظران تعلیم و تربیت مدت زمات لازم برای انجام تکالیف را برای بچه‌های کودکستان تا پایه دوم ابتدایی 10 تا 20 دقیقه در هر روز و برای پایه‌های بعدی دوره ابتدایی 30 تا 60 دقیقه پیشنهاد کرده‌اند. بنابراین والدین نباید جهت یادگیری بهتر دانش آموز و با این تصور که هر چه زمان بیشتری صرف مطالعه دانش آموز شود یادگیری او نیز بیشتر خواهد شد مدت زیادی کودک خود را وادار به درس خواندن کنند. مسلما کودک در این مدت زمان اضافی به کارهای دیگری مثل خیالبافی‌های ذهنی مشغول می‌شود.
به روش انجام تکالیف توسط فرزندتان دقت کنید
هر کودکی ممکن است تفاوت‌هایی در روش انجام تکالیف خود داشته باشد. قبل از اینکه روش خاصی را به آن‌ها القا کنید یا بخواهید آن‌ها را کمک و راهنمایی کنید به روش آن‌ها توجه کنید. ببینید در چه مدت زمان بدون کمک شما می‌تواند تکالیفش را انجام دهد؟ چه اشکالاتی دارد؟ آیا خیال‌بافی در حین انجام تکالیف دارد؟ آیا مرتبا جای خود را عوض می‌کند؟ آیا در حین انجام تکالیف به کارهای دیگری هم می‌پردازد؟ یا اینکه حواس او به انجام تکالیفش است؟ پاسخ به این سوال‌ها به شما کمک می‌کند.
کودک را تشویق زبانی کنید
نمی‌توان کودک را وادار به انجام تکالیف مدرسه کرد. اما از آن جایی که نوشتن تکالیف ضروری است والدین با آگاهی و صبر پیشه کردن می‌توانند این را از کودک خود بخواهند. آن‌ها می‌توانند با تمجیدهای کلامی به او برای انجام این کار انگیزه کافی بدهند و در حصول موفقیت تحصیلی فرزند موثر باشند.
چقدر کلمات را خوب روی خط نوشتی
حالا دیگه می‌تونی حروف را به اندزه مناسبش بنویسی، آفرین
خوشحال می‌شم می‌بینم که تکلیفتو مرتب و تمیز می‌نویسی
به کودک امکان انتخاب بدهید
بهتر است کودک بداند بعد از آمدن از مدرسه چه بکند. اگر مایل است اول تلویزیون ببینید و بعد به تکالیف خود بپردازد این را تعیین کنید و با هم به توافق برسید یا این که بهتر است بداند که از او انتظار می‌رود بعد از یک چرت کوتاه باید شروع به انجام تکالیفش کند. سعی کنید انجام اولین تکلیف مدرسه را برای یک کودک کلاس اولی به یک خاطره خوب و جذاب و توام با نشاط تبدیل کنید. وقتی به بچه‌ها امکان انتخاب داده می‌شود، بهتر عمل می‌کنند، چرا که احساس می‌کنند کنترل بیشتری بر زندگی خود دارند. بهتر است انتخاب‌های محدود به فرزند خود پیشنهاد کنید. او در معرض انتخاب بین انجام و عدم انجام تکلیف مدرسه نیست ولی می‌تواند در مورد زمان آن دست به انتخاب بزند:
اول بازی بعد تکلیف مدرسه
یا تکلیف مدرسه بعد خوردن خوراکی و تماشای تلویزیون
به تدریج کودک می‌فهمد هدف انجام کار است.