بزرگنمايي:

آریا بانو - جام جم / ژانر و لوکیشن، دو مقوله و مبحث مهم در فرآیند فیلمسازی و شکل‌گیری یک اثر هنری- صنعتی به نام فیلم هستند. در مورد اول بحث گونه و نوع فیلم مطرح است که روشی مهم و اساسی برای دسته‌بندی فیلم‌های سینمایی به حساب می‌آید. فیلم‌ها به دلیل مشترکاتی چون بستر داستانی، حس و حال، فرم و قالب و مخاطب هدف، در ژانرها و گونه‌ها و زیرگونه‌های سینمایی چون جنایی، نوآر (درام‌های جنایی تیره و تار و سبک‌پردازی شده)، وسترن، علمی تخیلی، جنگی، اکشن، ماجراجویانه، کمدی، درام، ملودرام، فانتزی، ترسناک، تریلر (مهیج و ملتهب با مایه‌های جنایی)، انیمیشن، مستند، موزیکال، کودک و نوجوان، خانوادگی و ... تقسیم می‌شوند. در این زمینه اگر دنبال منبع مهم و آموزنده‌ای می‌گردید، شما را ارجاع می‌دهیم به کتاب «راهنمای ژانر؛ معرفی و بررسی ده گونه سینمایی» (یحیی نطنزی). لوکیشن یا مکان فیلمبرداری هم مورد مهم و تعیین‌کننده‌ای در سرنوشت و روند فیلم‌هاست و محصولات سینمایی و تلویزیونی، مطابق با اقتضائات فیلمنامه در محل‌های مختلفی فیلمبرداری می‌شوند. لوکیشن‌ها و اقلیم و جغرافیای فیلم‌ها، به هرحال ذهنیتی به مخاطب می‌دهند و او را به لحاظ بصری نیز با قصه‌ها همراه می‌کنند. سینمای ایران، در هر دو زمینه ژانر و لوکیشن، به دلایل مختلف دست به عصا حرکت می‌کند و چندان اهل ماجراجویی و تجربیات مهیج جدید نیست. چه در بحث ژانر و گونه‌های سینمایی که خیلی به ژانرهای متنوع موجود و محبوب در سینمای جهان اعتنا نمی‌کند و به‌ویژه در سال‌های اخیر بیشتر در خدمت سینمای اجتماعی است و از فیلمسازی در دیگر گونه‌های سینمایی تقریبا و به جز موارد معدودی در سال، می‌گریزد و چه در بحث لوکیشن که معمولا کارگردان‌ها و بیشتر تهیه‌کننده‌ها ترجیح می‌دهند برای کاهش هزینه‌های تولید، پا را از پایتخت بیرون نگذارند و صرفا قصه‌های طهرانی (تهرانی) تعریف کنند. با این حال آن قدر هم اوضاع بد نیست و گاهی تجربه‌های متفاوت و خارق عادتی در زمینه ژانر و لوکیشن، ما را همچنان امیدوار نگه می‌دارد و نوید روزهای بهتری را می‌دهد. ما در این دو صفحه پیش رو و به بهانه نزدیک شدن به سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر، سراغ فیلم‌های سودای سیمرغ این دوره رفته‌ایم تا ببینیم در چه لوکیشن و شهری ساخته شده‌اند و قصه‌شان در چه گونه‌ای روایت می‌شود. همچنین نیم‌نگاهی هم انداخته‌ایم به برندگان سیمرغ بلورین بهترین فیلم در 37 دوره گذشته جشنواره فیلم فجر تا ببینیم از همین منظر ژانر و لوکیشن، چه وضعیتی دارند.
آبادان یازده 60 / دفاع مقدس
کارگردان: مهرداد خوشبخت
ژانر: خوشبخت پیش از این در سینما در ژانرهای ملودرام (جای او دیگر خالی نیست و صدای پای من) و تاریخی (عقاب صحرا) فیلم ساخته بود و البته تدوین و کارگردانی واحد دوم فیلم جنگی و دفاع مقدسی به وقت شام را به عهده داشت.
لوکیشن: آنطور که از اخبار برمی‌آید پیش تولید آن در لوکیشنی در بوستان ولایت کلید خورده و ظاهرا مثل تمام فیلم‌های حوزه دفاع مقدس، شهرک دفاع مقدس سهم عمده‌ای در لوکیشن آن دارد.
خروج / درام اجتماعی
کارگردان: ابراهیم حاتمی‌کیا
ژانر: ابراهیم حاتمی‌کیا را بیشتر به عنوان کارگردان فیلم‌های دفاع مقدسی یا در بستر جنگی می‌شناسیم، اما او هر از گاهی سراغ فیلمسازی در گونه‌های دیگر هم می‌رود.
لوکیشن: «خروج» در گچساران و تهران فیلمبرداری شده است. البته کارنامه حاتمی‌کیا نشانگر آن است که او برای تصویربرداری فیلم‌هایش بسیار متنوع عمل کرده و از موقعیت ژئوپلتیک صحراها گرفته تا بیابان‌های سوریه همه را یکی یکی در نوردیده.
آن شب / معمایی
کارگردان: کوروش آهاری
ژانر: این اولین فیلم سینمایی کارگردان است و قصه زوجی را روایت می‌کند که در هتلی حبس می‌شوند.
لوکیشن: «آن شب» در آمریکا ساخته شده و اولین فیلمی است که دفتر شهاب حسینی در آمریکا آن را تولید کرده است و جالب است بدانید که خود شهاب هم نقش اول فیلم را بازی می‌کند.
ابر بارانش گرفته / درام
کارگردان: مجید برزگر
ژانر: این فیلم برزگر که نامش یادآور شعری از نیما یوشیج و داستانی از شمیم بهار است (ابر بارانش گرفته است)، هم همچون آثار فصل باران‌های موسمی، پرویز و یک شهروند کاملا معمولی، در بستر درام اجتماعی متفاوتی روایت می‌شود.
لوکیشن: این فیلم ظاهرا در سکوت خبری در تهران و شمال ایران فیلمبرداری شده است.
پوست / ترسناک
کارگردان: بهمن و بهرام ارک
ژانر: ترسناک البته شاید تعریف درست و دقیقی برای نخستین فیلم سینمایی برادران ارک نباشد و پوست، به جز این فضایی وهم‌آلود و خیالی و عشقی هم دارد!
لوکیشن: دوقلوهای ارک تبریزی هستند و برای اولین‌بار توانستند نخستین فیلم ترکی سینمای ایران را بسازند. فیلمبرداری این فیلم، در روستای باویل شهرستان اسکو انجام شده و بازیگران آن همه ترک‌زبان هستند.
تومان / درام اجتماعی
کارگردان: مرتضی فرشباف
ژانر: فیلم‌های قبلی فرشباف، بهمن و سوگ هم به ترتیب درامی در فضای اجتماعی و فیلمی جاده‌ای بودند، اما تومان باوجود روایت در بستری اجتماعی، رویکرد جوان پسندانه تری دارد.
لوکیشن: فرشباف در دومین اثر سینمایی‌اش به بندر ترکمن و گنبد کاووس رفته و طی 80 روز فیلمبرداری آن را به اتمام رسانده. جالب است بدانید پخش‌کننده‌ فیلم هم یک شرکت تازه‌کار فرانسوی است.
دوزیست / درام اجتماعی
کارگردان: برزو نیک نژاد
ژانر: نیک‌نژاد را بیشتر با ساخت فیلم و سریال‌های کمدی و مفرح می‌شناسیم، آثاری همچون پنچری، دردسرهای عظیم، زاپاس و لونه زنبور. اما او درام اجتماعی «ناخواسته» را هم در کارنامه دارد.
لوکیشن: «دو زیست» دومین همکاری سعید خانی و برزو نیک‌نژاد به عنوان تهیه‌کننده و کارگردان بعد از فیلم «لونه زنبور» است. فیلمی پرستاره که از جزئیات آن اطلاعاتی در دست نیست، اما پیش‌بینی می‌شود تهران لوکیشن اصلی این فیلم است.
خوب، بد، جلف 2: ارتش سری / کمدی
کارگردان: پیمان قاسم‌خانی
ژانر: تنها فیلم جشنواره امسال که فضایی کاملا کمدی و خنده‌آور دارد؛ به عنوان نویسنده و کارگردان، جز این هم از قاسم خانی انتظار نمی‌رود.
لوکیشن: «خوب، بد، جلف 2: ارتش سری» در ادامه قسمت اول این فیلم و با حضور زوج قدیمی آن یعنی پژمان جمشیدی و سام درخشانی در تهران جلوی دوربین رفته است.
خورشید / درام اجتماعی
کارگردان: مجید مجیدی
ژانر: مجید مجیدی بیشتر درام‌ها و ملودرام‌هایی اجتماعی را با زبانی شاعرانه روایت کرده است و البته در این میان گونه‌های دیگری را هم تجربه کرده؛ بچه‌های آسمان (کودک و نوجوان با مایه‌های اجتماعی) و محمد رسول‌ا... (ص) (تاریخی و دینی).
لوکیشن: مجید مجیدی بعد از فیلمسازی در خارج دوباره به ایران بازگشت و در جنوب تهران «خورشید» را فیلمبرداری کرد.
خون شد / درام اجتماعی
کارگردان: مسعود کیمیایی
ژانر: مسعود کیمیایی، سبک و سیاق خودش در فیلمسازی و فیلمنامه‌نویسی را دارد و صاحب امضاست. با این وجود می‌توان گفت آثار او ترکیبی از درام‌های اجتماعی و فیلم‌های نوآر (درام‌های جنایی تیره و تار و سبک‌پردازی شده) هستند.
لوکیشن: بازارچه‌ها، خانه‌های قدیمی، حمام نواب و هر آنچه بوی قدمت می‌دهد را کیمیایی برای فیلمبرداری آثارش می‌پسندد و این بار باز هم از یکی از همین خیابان‌های طهران «خون شد»اش را کلید می‌زند.
درخت گردو / درام اجتماعی
کارگردان: محمدحسین مهدویان
ژانر: مهدویان علاقه خاصی به روایت آثار تاریخ معاصر به‌ویژه دوران انقلاب و دفاع مقدس دارد که فیلم‌های خوبی چون ماجرای نیمروز (تریلر سیاسی) و ایستاده در غبار ماحصل این گرایش و توانایی است. لاتاری او هم درامی اجتماعی بود.
لوکیشن: مهدویان فیلمبرداری فیلمش را در کردستان و شهرستان بانه کلید زده. بانه از شهرستان‌هایی است که در دوران دفاع مقدس بمباران شیمیایی شد و مردم این منطقه هنوز هم از تبعات این جنایت رنج می‌برند.
آتابای / عاشقانه
کارگردان: نیکی کریمی
ژانر: فیلم‌های قبلی نیکی کریمی به عنوان کارگردان (یک شب، چند روز بعد، سوت پایان و شیفت شب)، در فضای درام اجتماعی روایت شده بود.
لوکیشن: کریمی در مقام کارگردان امسال فیلمش را نه در تهران بلکه در خوی ساخته است نکته‌ جالب توجه این‌که فیلمنامه کار بازیگر اول فیلم یعنی هادی حجازی‌فر است.
روز بلوا / درام اجتماعی
کارگردان: بهروز شعیبی
ژانر: بهروز شعیبی، پیشتر در دارکوب، در ژانر ملودرام اجتماعی کار کرده بود و در سیانور در گونه سیاسی با مایه‌های عاشقانه و در دهلیز هم درامی اجتماعی را تجربه کرد.
لوکیشن: شعیبی فیلم جدیدش «روز بلوا» را در تهران فیلمبرداری کرد و بابک حمیدیان اولین بازیگری بود که در این فیلم جلوی دوربین بهروز شعیبی رفت.
روز صفر/ تریلر زندگینامه‌ای
کارگردان: سعید ملکان
ژانر: ظاهرا اولین فیلم سینمایی ملکان به عنوان کارگردان، قصه دستگیری عبدالمالک ریگی است و در گونه تریلر (مهیج و ملتهب) روایت می‌شود.
لوکیشن: درباره‌ فیلم اخبار چندانی منتشر نشده و فقط گفته می‌شود فیلمبرداری آن را در تهران آغاز کردند و در ادامه کار به چند کشور خارجی هم سری زدند.
سه کام حبس / ملودرام اجتماعی
کارگردان: سامان سالور
ژانر: سالور به‌جز سیزده 59 که درامی جنگی و دفاع مقدسی بود، بیشتر فیلم‌هایش را در گونه‌های ملودرام و درام‌های اجتماعی ساخته است؛ تمشک، آمین خواهیم گفت، ترانه تنهایی تهران و ...
لوکیشن: شش سال از آخرین حضور سامان سالور در جشنواره‌ فیلم فجر با فیلم «تمشک» گذشته است و سالور این بار برخلاف فیلم گذشته‌اش که در شمال می‌گذشت، در تهران فیلمبرداری فیلم جدیدش را آغاز کرده است.
سینما شهر قصه / درام اجتماعی
کارگردان: کیوان علی محمدی و علی‌اکبر حیدری
ژانر: علی محمدی پیش‌تر همراه امید بنکدار درام‌های تجربی و نامتعارفی می‌ساخت و حالا در اولین تجربه تازه فیلمسازی‌اش، همراه علی‌اکبر حیدری، درامی اجتماعی با مایه‌های کمدی ساخته که پر است از ابراز ارادت‌های سینمایی.
لوکیشن: «سینما شهر قصه» گذری تاریخی دارد و در سکوت خبری ساخته شد ولی آنطور که از اخبار برمی‌آید ظاهرا فیلمبرداری آن در تهران انجام شده است.
شنای پروانه / درام اجتماعی
کارگردان: محمد کارت
ژانر: محمد کارت که در مستندهایش نیز نگاهی خوش ذوق به موضوعات داشت و درام‌های واقعی اجتماعی را خلاقانه روایت می‌کرد، در اولین فیلم سینمایی‌اش هم قصه‌اش را در چنین فضایی به تصویر می‌کشد.
لوکیشن: او به فرهنگ لاتی و خشونت غالب در مناطق جنوب شهرها علاقه‌مند است. کارت در اولین فیلم بلند داستانی خود و در ادامه علاقه‌مندی‌اش به جنوب تهران می‌رود.
عامه پسند / درام اجتماعی
کارگردان: سهیل بیرقی
ژانر: بیرقی که در دو فیلم قبلی‌اش، «من» و «عرق سرد» درام‌های اجتماعی زن محوری ساخته بود، در عامه‌پسند هم در همین فضا کار کرده است.
لوکیشن: سومین فیلم سهیل بیرقی در شهرضا (استان اصفهان) مقابل دوربین رفت و در تهران به پایان رسید. جالب است بدانید خود بیرقی هم متولد شهرضاست.
قصیده گاو سفید / درام اجتماعی
کارگردان: بهتاش صناعی‌ها
ژانر: صناعی‌ها در فیلم‌های قبلی داستانی و مستندش، احتمال باران اسیدی و دیپلماسی شکست‌ناپذیر آقای نادری، درام‌های اجتماعی خاص و متفاوتی ساخته بود و فیلم تازه او هم همین روند را دنبال می‌کند.
لوکیشن: بهتاش صناعی‌ها که با فیلم «احتمال باران اسیدی» در فضای شهری تهران مورد توجه قرار گرفت، دومین اثرش «قصیده گاو سفید» را باز هم در تهران کلید زد.
مردن در آب مطهر / عاشقانه
کارگردان: نوید محمودی
ژانر: برادران محمودی (نوید و جمشید) که معمولا در آثار سینمایی شان روایتگر بحث مهاجران افغان هستند، در فیلم تازه‌شان باز در همین فضا قصه عاشقانه‌ای را روایت می‌کنند. آنها در فیلم تاثیرگذار «چند متر مکعب عشق» هم چنین حال و هوایی را به تصویر کشیده بودند.
لوکیشن: برادران محمودی دوباره سراغ مهاجران افغان رفته‌اند و آنطور که در اخبار آمده بخشی از فیلمبرداری شان را در جاده خاوران و اطراف تهران انجام داده‌اند.
مغز استخوان / درام اجتماعی
کارگردان: حمیدرضا قربانی
ژانر: حمیدرضا قربانی پیش تر در اولین فیلمش «خانه‌ای در خیابان چهل و یکم» درامی اجتماعی را روایت می‌کرد که به ملودرام پهلو می‌زد. او در مغز استخوان هم درامی تلخ و اجتماعی را به تصویر می‌کشد.
لوکیشن: حمیدرضا قربانی دستیار اصغر فرهادی بود و فیلم اولش «خانه‌ای در خیابان چهل و یکم» را در تهران ساخت. او فیلم دومش «مغز استخوان» را هم در تهران جلوی دوربین مرتضی قیدی برده است.
من می‌ترسم / درام اجتماعی
کارگردان: بهنام بهزادی
ژانر: بهزادی را با ساخت درام‌های اجتماعی متفاوت و قابل تامل می‌شناسیم؛ تنها دو بار زندگی می‌کنیم (که روایتی عاشقانه دارد) و قاعده تصادف و وارونگی (که به دلیل زنانه محوربودن و برجستگی مسائل خانوادگی، یادآور ملودرام‌ها هم هست).
لوکیشن: بهزادی آخرین بار با فیلم «وارونگی» در جشنواره فجر حضور داشت و این بار در حال و هوایی متفاوت «من می‌ترسم» را در تهران کلید زده است.