بزرگنمايي:

آریا بانو - جام جم / برنج همراه نان یکی از غذاهای اصلی در کشور ما است و خانواده‌های ایرانی معمولا چند بار در طول هفته از برنج برای وعده‌های شام یا ناهار استفاده می‌کنند. خیساندن برنج قبل از پخت یکی از مراحلی است که بسیاری از ما آن را انجام می‌دهیم و در اغلب مواقع به دلیل کمبود وقت ممکن است از این مرحله آماده‌سازی صرف نظر کنیم.
1- حذف آلودگی به فلزات سنگین
متاسفانه امروزه به دلیل استفاده از آب‌های دارای آلودگی به فلزات سنگین و پساب‌های صنعتی در شالیزارها، نگرانی‌های زیادی پیرامون آلودگی برنج به این مواد پر خطر نظیر آرسنیک، کادمیم و جیوه وجود دارد. مطالعات انجام شده حاکی است با خیساندن برنج یک شب یا حداقل سه تا چهار ساعت قبل از پخت (با نسبت یک پیمانه برنج به شش پیمانه آب)، دور ریختن آب سپس آبکشی مجدد می‌توان آلودگی به آرسنیک را تا حدود 80 درصد در برنج کاهش داد. در صورتی که فرصت کافی برای خیساندن ندارید، شست و شوی برنج را چند بار انجام دهید و آب شست‌و‌شو را دور بریزید. همچنین می‌توانید با دور ریختن آب در خلال خیساندن و جایگزینی با آب تازه، میزان حذف این ترکیبات را تا حد زیادی افزایش دهید.
2- حذف آفت‌کش‌ها
امروزه به دلیل استفاده گسترده از آفت‌کش‌ها و پایداری بالای آنها در طبیعت، امکان انتقال آنها از خاک به گیاهان نظیر برنج وجود دارد. نوع آفت کش‌های مورد استفاده و ویژگی‌های شیمیایی آنها ثباتشان را در طبیعت و نیز در حین فرآیند آماده‌سازی مواد غذایی تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین نمی‌توان یک قانون کلی برای حذف تمام آفت کش‌ها داشته باشیم. مطالعه انجام شده در ایران نشان داد 12تا88 درصد سموم مختلف مورد استفاده در کشت برنج، با شست و شوی مناسب قابل حذف هستند. قسمت اعظم این حذف مربوط به سمومی است که به صورت ضعیفی به سطح برنج چسبیده‌اند. خیساندن برنج، یک شب قبل از پخت نیز با کاهش قابل توجه بسیاری از سموم همراه بوده است و این اثرات حتی در سه تا چهار ساعت خیساندن نیز گزارش شده است.
3- ترکیبات ضد تغذیه‌ای برنج
تمامی حبوبات و غلات دارای ترکیبات ضد تغذیه‌ای از قبیل فیتیک اسید یا بازدارنده‌های آنزیمی هستند. برنج‌های قهوه‌ای به دلیل داشتن سبوس مقدار بیشتری فیتیک اسید دارند. اسید فیتیک ترکیبی است که از جذب املاح مفید به‌خصوص آهن جلوگیری می‌کند. بازدارنده‌های آنزیمی نیز ترکیباتی هستند که روی آنزیم‌های گوارشی نظیر تریپسین اثرات بازدارندگی دارند. مطالعات زیادی روی حذف یا کاهش قابل توجه این ترکیبات پس از خیساندن برنج گزارش شده است. این ترکیبات محلول در آب بوده و به‌راحتی در حین خیساندن از برنج جدا می‌شوند. خیساندن همچنین سبب حذف نشاسته سطحی در دانه‌های برنج می‌شود که هم کیفیت پخت را تحت تاثیر قرار می‌دهد و هم با کاهش میزان نشاسته، از بعد تغذیه‌ای حائز اهمیت خواهد بود.