بزرگنمايي:

آریا بانو - تسنیم / بیست و سوم دی ماه مصادف بود با سالروز وفات آیت الله مجتهدی تهرانی، از اساتید اخلاق و مدرسان حوزه علمیه تهران، ایشان پس از عمری مجاهدت در راه ترویج دین مبین اسلام و تربیت شاگردان در این زمینه سرانجام در سن 85 سالگی به دیدار حق شتافتند. متن زیر مختصری از زندگینامه ایشان است.
1- ولادت و خانواده
عالم ربّانی و معلّم اخلاق آیت الله حاج شیخ احمد، ملاّ محمد علی مجتهد، معروف به مجتهدی تهرانی از جمله علما و اساتید و مدرسان مشهورِ عصر حاضر است. ایشان در تهران ریاست علمی و مدیریت مدرسه علمیّه حاج ملاّ محمّد جعفر را که هم اکنون به نام حوزه علمیّه آیت الله مجتهدی معروف است به عهده داشتند، در این حوزه قریب به یک هزار طلبه صبح ‌ها و بعدازظهرها مشغول فراگیری علوم اسلامی هستند.
ایشان در نهم مهرماه سال 1302شمسی برابر با دوم رجب المرجب سال 1343 قمری در تهران چشم به جهان گشودند.
وی در خاندانی باتقوا و ورع و فضل و شرف پرورش یافتند، پدرشان مرحوم محمّد باقر از کسبه‌ های معروف و باتقوا و متدیّن تهران بوده و جدّ ایشان مرحوم میرزا احمد از تجّار مشهور و از مؤمنین و متدیّنین عصر خود بودند. بعد از این دو بزرگوار اجداد حضرت آیت الله مجتهدی همگی در کسوت روحانیت و از علمای جلیل القدر و مبلّغان اسلام و از ائمّه جماعات مشهورِ کاشان بودند.
از جمله اجداد ایشان آیات و حجج اسلام، حاج ملاّ محمّد علی مجتهد و حاج ملاّ محمّد باقر مجتهد و حاج ملاّ محمّد کاظم مجتهد کاشانی بودند.
صاحب کتاب لباب الالقاب تألیف آیت الله مرحوم آخوند ملاّ حبیب الله شریف کاشانی متوفّی 1340 قمری درباره یکی از اجداد ایشان یعنی حضرت آیت الله حاج شیخ محمّد علی مجتهد کاشانی می‌نویسد: «او فرزند حاج ملاّ محمّد باقر کاشانی است و آیت الله حاج محمّد علی مجتهد کاشانی عالمی فاضل و مدرّسی بزرگوار در علوم شرعی و عقلی بود، به حدّی که فضل و علم و زهدش بر دیگران مسلّم و آشکار بود، و آن مرحوم فرزندی داشت به نام حاج ملاّ ابوالقاسم که او هم حکیم و منجّمی زبردست بود و من آن فرزند را دیده بودم و او در تهران فوت(وفات) کرد (و در اطراف چهارراه مولوی که در آن زمان قبرستان بود دفن شد) و مرحوم آیت الله حاج محمّدعلی از شاگردان فقیه عالیقدر حضرت آیت الله سیّد محمّد تقی کاشانی بود و او از شاگردان عالم ربّانی و معلّم اخلاق حاج ملاّ احمد نراقی است و حاج ملاّ احمد نراقی استاد شیخ مرتضی انصاری بود و وقتی که ملاّ احمد نراقی از رحلت آیت الله سیّد محمّد تقی کاشانی باخبر شدند از شدّت حزن و اندوه و با صدای بلند شدیداً گریه کردند و از فقدان آن عالم بزرگوار تأسّف خوردند.».
حضرت آیت الله مجتهدی می‌فرمایند: مرحوم حاج ملاّ محمّدعلی مجتهد قبرش در قم است و جدّ من وقتی که وصیّت کرده بود که او را در قبر جدّش (یعنی حاج ملاّ محمّد علی مجتهد) دفن کنند، چون خواستند قبر او را بشکافند، دیدند که بدن ایشان صحیح و سالم است، لذا مجبور شدند که قبر را دوباره بپوشانند و قبر دیگری را برای ایشان در نظر بگیرند.
2 - داستان طلبه شدن آیت ‌الله مجتهدی
حضرت آیت الله مجتهدی در سال 1362 قمری و در سن 19 سالگی به کسوت روحانیت در آمدند و قبل از آن در بازار تهران مشغول به کار بودند و پدر ایشان یعنی مرحوم محمّد باقر راضی نبودند که فرزندشان طلبه شود ولی بر اثر عشق و علاقه زیادی که جناب استاد به علم و دانش داشتند به سوی طلبگی روی آوردند. با توجّه به مخالفت پدر، سال ها با عُسرت و سختی زیادی، در لباس روحانیت به تحصیل علم پرداختند. (زیرا در آن زمان حضرت آیت الله مجتهدی از مرحوم آیت الله العظمی سیّد ابوالحسن اصفهانی ـ رحمه الله ـ تقلید می‌کردند و ایشان رضایت پدر را در ادامه تحصیل شرط نمی‌دانستند) و بعد از سال ها نه تنها پدر راضی شدند، بلکه بر وجود چنین فرزندی در نزد خویشان و نزدیکان و در اجتماع افتخار می‌کردند.
ایشان درباره طلبه شدن خود گفته است: یادم می‌آید وقتی تازه طلبه شده بودم موهای سرم را کوتاه کرده بودم و محاسنم را گذاشته بودم. وقتی که به خانه رفتم، دایی من، لب و لوچه‌ اش را آویزان کرد و با اشاره به من گفت: این چه قیافه‌ای است که برای خودت درست کرده‌ ای؟ و پدرم به من گفت: من ندارم خرج تو را بدهم و حتّی دیگران می‌گفتند از خر شیطان بیا پایین و طلبگی را رها کن و چون دوست داشتم طلبگی را، لذا رها نکردم و روی همین اصل بود که پدرم مدّتی با من قهر کرد. ولی این موارد ذرّه‌ ای در من اثر نکرد و استقامت می‌کردم. مهم این است که استقامت داشته باشی اگر استقامت کنی ملائکه هم بر تو نازل می‌شوند: «انّ ‌الّذین قالوا ربّنا الله ثمّ استقاموا تتنزّل علیهم الملائکه ان لاتخافوا و لاتحزنوا».
بعضی اصلاً نمی‌گذارند فرزندشان طلبه شود. آیت الله حاج شیخ محمّدتقی بروجردی وقتی که پدرشان فوت کرد او را در خواب دیدند، پدرشان گفت: ما هنوز در این عالم گرفتاریم، زیرا در اوایل طلبگی تو نمی‌گذاشتم به حوزه بروی و سخت می‌گرفتیم و این در حالی بود که ایشان مجتهد شده بود. چرا بعضی پدر و مادرها این طورند. نقل می‌کنند که اهل علمی، به فرزندش گفته بود اگر طلبه شوی تو را عاق می‌کنم. این ها جواب خدا و پیغمبر را چه می‌دهند این وقایع و روایت ‌ها را برای این پدر و مادرها بگویید تا قدری بیدار شوند و شما به خاطر این سخت ‌گیری ‌ها و توهین‌ ها هیچ ناراحت نباشید و بدانید که برترین اعمال سخت ‌ترین آن هاست.دروس مقدّماتی و ادبیات عرب: در تهران و نزد مرحوم آیت الله حاج شیخ علی اکبر برهان
کتاب مُطَوّل: نزد مرحوم آیت الله محمّد جواد خندق آبادی و مرحوم آیت الله سیّد مرتضی علوی فریدونی
4 – ازدواج
پنج سال بعد یعنی در سال 1367 قمری و در سن 24 سالگی ازدواج کردند و در همین سال دروس رسائل و مکاسب را نزد آیات و حجج اسلام آقایان فاضل (پدر حضرت آیت الله فاضل لنکرانی) و سیّد حسین قاضی و آقا شیخ قاسم نحوی امتحان دادند و با موفّقیّت به اتمام رساندند. بعد از قریب دو سال در سنّ 26 سالگی و در سال 1369 قمری امتحان کفایه و قسمتی از درس خارج را با موّفقیّت گذراندند.
5 - هجرت به تهران و آشنایی با مرحوم حاج شیخ محمّد حسین زاهد رحمه الله
آیت الله مجتهدی در ضمن تحصیل به تدریس کتب حوزوی هم می‌پرداختند و وقتی از قم به تهران آمدند، شب ها در مسجد امین الدّوله که مرحوم حاج شیخ محمّد حسین زاهد در آن جا مشغول به تدریس و اقامه نماز بودند، استاد هم، صبح و عصر به امر تدریس اشتغال داشتند و چون مرحوم حاج شیخ محمّد حسین زاهد در اواخر عمر و با وجود کهولت سن به سختی مشغول تعلیم و تربیت طلاّب بودند، لذا از حضرت استاد تقاضا کردند که علاوه بر تدریس، شب ها هم منبر بروند و جناب استاد در طول دو سال، شش جزء اوّل قرآن را با استفاده از تفسیر برهان که مبنای تفسیری ایشان بود، برای مستمعین آیات قرآن تفسیر می‌کردند.
حضرت استاد صبح ها در مسجد مرحوم حاج سیّد عزیزالله بازار، برای طلاّب به تدریس کتب ادبیات و فقه مشغول بودند و بعدازظهرها هم برای کسانی که روزها شاغل بودند و بعدازظهرها درس می‌خواندند، به تدریس کتب حوزوی از قبیل مُطَوَّل، سُیوطی، مُغنی، منطق و غیره می ‌پرداختند.
آیت الله صدر و دیگر علما در قم، شب پنجشنبه و شب جمعه درس را تعطیل می‌کردند، ولی مرحوم شیخ محمّد حسین زاهد (رحمه الله) شب جمعه و شب شنبه را تعطیل می‌کردند، ما هم چون حوزه ایشان را اداره می‌کنیم، تأسّی به ایشان می‌کنیم.
دو سال به آخر عمر ایشان مانده بود که بعد از نماز مغرب و عشا، جناب استاد مجتهدی (رحمه الله) منبر می‌رفتند و تفسیر قرآن داشتند. جناب استاد می‌فرمایند: شب اوّلی که بعد از نماز منبر رفتم، بعد از منبر به من طیّب الله گفتند. آیت الله حق شناس (رحمه الله) به من فرمودند: ایشان به احدی طیّب الله نمی‌گوید، مرحوم زاهد از اوّل منبر تا آخر منبر می‌نشستند و گوش می‌دادند و این برای من مایه افتخار بود. شب اوّل ماه رجب بعد از نماز، منبر رفتم، ایشان از درون محراب فرمودند: داداش جون، مسائل ماه رمضان را شروع کن. (به خاطر این که قبل از ورود به ماه رمضان باید در این ماه مردم با مسائل کاملاً آشنا باشند.)
دو سال بعد یعنی در 21 محرم سال 1372 قمری، ثُلمه ‌ای در اسلام به وجود آمد و آن رحلت عارف زاهد و معلّم اخلاق حاج شیخ محمّد حسین زاهد ـ رحمه الله ـ بود.
حضرت آیت الله مجتهدی می‌فرمایند: شبی که در مسجد امین الدّوله برای مرحوم شیخ محمّد حسین زاهد (رحمه الله) ختم گرفته بودند و علما را دعوت کرده بودند، جمعیّت زیادی آمده بود، به طوری که مسجد و حیاط پر شده بود، ناگهان آمدند به من گفتند: بفرمایید منبر. من آماده نبودم، منبری هم نبودم (ولی چون مجلس ختم مرحوم حاج شیخ محمّد حسین زاهد بود) لذا قبول کردم.
از محلّی که نشسته بودم چند قدم فاصله بود تا به منبر برسم، لذا شروع به تفکّر کردم که چه بگویم، ناگهان تصمیم گرفتم که درباره این آیه شریفه صحبت کنم: «إنَّ الَّذینَ آمَنوا وَ عَمِلُوا الصّالحاتِ سَیَجعَلَ لَهُمُ الرَّحمنُ وُدّاً» (سوره مریم - آیه 96) پس از ترجمه آیه، عنوان کردم که علّت این همه محبّت و ارادت مردم، به شیخ محمّد حسین زاهد، تقوا و ساده زیستی و بی توجّهی ایشان به دنیا بود.
6 - تأسیس حوزه علمیّه
آیت‌ الله احمد مجتهدی تهرانی پس از گذشت سه سال از رحلت آن عالم بزرگوار، هم چنان به امر تدریس در مسجد مرحوم حاج سیّد عزیزالله واقع در بازار تهران مشغول بودند تا آن که، عدّه ‌ای از علما و مردم متدیّن، از حضرت استاد تقاضا کردند که حوزه علمیّه را به مسجد مرحوم حاج ملاّ محمّد جعفر منتقل کنند که در آن زمان مسجد، انبار خاک ذغال و خمره ترشی کسبه محل بود.
هنگام درخواست انتقال حوزه علمیّه از مسجد حاج سیّد عزیزالله بازار به مسجد مرحوم حاج ملا ّمحمّد جعفر، تجّار و مردم متدیّن با علما مشورت کردند و به این نتیجه رسیدند که حضرت آیت الله مجتهدی به دلایلی نسبت به علمای دیگر برای ادامه راه مرحوم حاج شیخ محمّد حسین زاهد ارجحیّت دارد. بنابراین با همّت تجّار و مردم متدیّن، آیت‌الله مجتهدی توانست حوزه علمیّه فعلی را که در خیابان 15 خرداد واقع است، تأسیس کند.
7 - دلایل انتخاب آیت الله مجتهدی برای مسئولیت حوزه؛
دلیل اوّل:
ایشان خود شاگردانی دارند و با جمعیّتی قابل ذکر می‌توانند به این مسجد مخروبه سر و سامانی بدهند.
دلیل دوم:
ایشان حقّ ‌الزّحمه یا پول برای این امر نمی‌خواهند (چون در آن زمان هر دو بزرگوار یعنی مرحوم حاج شیخ محمّد حسین زاهد و حضرت استاد، منبع درآمدی داشتند و از سهم امام استفاده نمی‌کردند).
دلیل سوم:
ایشان جوان هستند و تا سنّ پیری و کهولت و رحلت، علی الظّاهر فاصله زیادی دارند.
دلیل چهارم:
قدرت تدریس، پشتکار، شهرت و آوازه استاد بود که باعث شد از میان علما و معمّمین، ایشان انتخاب شوند. چه بسا کسانی که از اهل علم و دانش هستند، امّا قدرت تدریس و فنّ بیان و حوصله اداره طلاّب جوان را ندارند.
دلیل پنجم:
رضایت مرحوم حاج شیخ محمّد حسین زاهد به عنوان مؤسّس حوزه از حضرت استاد بود. زیرا آن بزرگوار در زمان حیات خویش سخنرانی و پشتکار و درایت و محبوبیّت و علم و دانش و تقوای استاد را دیده و پسندیده بود و چون مرحوم حاج شیخ محمّد حسین زاهد قبل از حضرت استاد، حوزه علمیّه را اداره می‌کردند، طبیعتاً دوست داشتند که بعد از رحلت خود، این حوزه هم چنان باقی بماند به همین دلیل وصیّت کردند که حوزه درس ایشان را حضرت استاد اداره کنند. لذا شاگردان آن مرحوم پس از شنیدن این وصیّت و هم چنین قدرت جاذبه‌ ای که در وجود حضرت استاد بود به ایشان مراجعه کردند.
مرحوم شیخ محمّد حسین زاهد (رحمه الله) را در خواب دیدند که فرمودند: هیچ کس در این عالم به اندازه احمد (استاد مجتهدی) به من کمک نکرد و این به خاطر این بود که کار ایشان را ادامه دادم و حوزه ایشان تعطیل نشد، در تمام مراسم و جلسات و زیارت ها که می ‌روم ایشان را دعا می‌کنم. بر روی سنگ قبر ایشان این شعر نوشته شده است:
وَفَدتُ عَلَی الکَریمِ بِغَیرِ زادٍ مِنَ الحَسَناتِ وَ القَلبِ السَّلیمِ
وَ حَملُ الزّادِ اَقبَحُ کُلِّ شَیءٍ إذا کانَ الوُفُودُ عَلَی الکَریمِ
یعنی وارد بر خداوند کریم شدم بدون زاد و توشه و حسنه و قلب سالم، و زشت است بر انسان که بر شخص کریمی با زاد و توشه وارد شود. لذا من هم این شعر را گفتم روی سنگ قبر پدرم نوشتند.
دلیل ششم:
از همه مهم تر، بلکه اصل و ریشه همه کارهاست، انتخاب خداوند است، چه بسا بزرگانی از علم و دانش و مجتهدان والامقامی هستند که خداوند از میان همه آنان عدّه ای خاص را به عنوان مراجع تقلید مثل شیخ انصاری‌ ها، عبدالکریم حائری یزدی ‌ها، ابوالحسن اصفهانی ‌ها، بروجردی ‌ها، امام خمینی ‌ها ـ رحمه الله علیهم ـ را انتخاب می‌کند. زیرا نیابت امام زمان ـ عجّل الله تعالی فرجه الشّریف ـ را خداوند نصیب هر کس نمی‌کند. (حضرت امام حسن عسکری ـ علیه السّلام ـ فرمودند: فَأَمّا مَن کانَ مِنَ الفُقَهاءِ صائناً لِنَفسِهِ، حافِظاً لِدینِه، مُخالِفاً علی هَواهُ، مُطیعاً لِأمرِمولاه، فَلِلعوامِ أن یُقَلِّدوه، و ذلک لا یَکونُ إلّا بَعضَ فُقَهاءِ الشّیعَهِ لا کُلُّهُم: از میان فقها، هر کس خویشتن دار و نگهبان دینش باشد، و با هوای نفس خود مخالفت کند، و فرمان مولایش را اطاعت کند، بر عموم مردم لازم است که از او تقلید کنند، و این دسته برخی از فقهای شیعه هستند نه همه آن ها (وسائل الشّیعه ج 18 ص 95)). و حتّی در موارد پایین تر هم همین طور است. یعنی تأسیس حوزه علمیّه یا اداره حوزه، آثار باقیات الصّالحات، تألیفات سودمند و به جای ماندنی و غیره در صورت داشتن اخلاص و شرایط دیگری که مدّ نظر خداوند متعال است محقق می‌شود، و انجام این گونه امور نصیب افراد خاصّی می‌شود. چه بسا خداوند نعمتی را در اختیار کسی قرار می‌دهد ولی به دلیل عدم صلاحیت او، آن نعمت را از او می‌گیرد. (حضرت امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: ما أنعَمَ اللهُ علی عبدٍ بِنِعمَهٍ فَسَلَبَها إیّاه حتّی یُذنِبَ ذَنباً یَستَحِقُّ بِذلکَ السَّلب: خداوند هیچ نعمتی را به کسی نمی‌دهد که از او بگیرد، مگر این که گناهی مرتکب می‌شود که مستحقّ گرفتن آن نعمت می‌شود.(اصول کافی ج3 ص276)).
11 - تألیفات
حضرت آیت ‌الله مجتهدی با وجود مشغله فراوان از قبیل تدریس، منبر، نظارت بر طلاّب و اداره امور حوزه علمیّه، هیچ گاه از امر تألیف غافل نشد. رساله محرم و نامحرم، رساله گناهان کبیره، رساله احکام الغیبه و کتاب ارث از جمله تألیفات ایشان است که به زیور طبع ‌آراسته شده است.
کتاب احادیث اهل بیت علیهم السّلام و کتاب زندگی نامه مرحوم حاج شیخ محمّد‌ حسین زاهد نیز توسّط ایشان تألیف شده که هنوز چاپ نشده است.
هم چنین کتاب آداب الطّلاّب تألیف حجّت الاسلام و المسلمین شاکر برخوردار فرید، حاوی زندگی نامه و سخنان ایشان است.
اِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیهِ رَاجِعُون؛
12 – وفات
سرانجام این عالم ربّانی به علّت عفونت ریه در سن 85 سالگی در تاریخ 23 دی ماه 1386 برابر با چهارم محرّم ‌الحرام 1429 قمری در بیمارستان بازرگانان تهران دارفانی را وداع گفت. پیکر مطهّر این روحانی وارسته پس از تشییعی باشکوه از مدرسه عالی شهید مطهّری تا حوزه علمیّه ایشان و اقامه نماز توسّط آیت‌ الله محمّدرضا مهدوی کنی در حوزه علمیّه مجتهدی به خاک سپرده شد.