بزرگنمايي:

آریا بانو - سیناپرس / گیــاه ســنبل الطیــب یــا علــف گربــه بــا نــام علمــی jatamansi Nardostachys متعلـق بـه خـانواده Valerianceae گیاهی علفی است.
این گیاه ساقه ای قوی دارد و به حالت خـودرو در جنگل های کم درخت، مخصوصا حاشیه آب های جـاری یـا گودال ها و در اغلب نواحی اروپا، آسیا و ایران می رویـد و قسمت مورد استفاده آن ریشه و ریـزوم اسـت.
ریشـه و ریــزوم این گیاه دارای آمیــدون، تــانن، گلــوکز، اســید فرمیــک، اسیداستیک و مقدار زیادی منگنز است. ریشه سنبل الطیب دارای اثر ضدتشنج قوی بـوده و نیـز در طـب سـنتی از آن در ناراحتی هایی با منشاء عصبی، هیستری، به عنوان کاهش دهنده مقدار دفع ادرار در مبتلایان به بیماری دیابت، رفع بـی خـوابی، دفع گاز معـده، ضـد اسپاسـم و آرام بخـش نیـز اسـتفاده مـی شود.
همچنین ریشه در درمان اختلالات عصـبی بـه ویـژه ســرگیجه، دردهــای عصــبی، ســردرد، میگــرن و اضــطراب و اختلالات زمان یائسگی، سکسکه های مداوم و درد معده کاربرد دارد اما آنچه قسمت اعظم اسـتفاده از ایـن گیـاه را در طـب امروز شامل مى شود مصرف آن به عنـوان آرام بخـش اسـت .
آثار آرام بخشی سنبل الطیب در کتب اطبای یونان باستان از جمله بقراط قید شده است و کارآزمایی های انجام شده ایـن اثر را تایید می کنند. در سال 1981 ، دل لوگیا بیـان کـرد که عصاره ریشه و ریزوم N.jatamansi دارای اثرات تضـعیفی روی مغز موش است. در سال 1982 هازل هاف نشـان داد کـه والرات و ایزووالرات موجود در جاتامانسی منجر به شل شـدن سلول های عضلانی می شوند. در سال 2001 ، کریستال در مقاله خود پیشنهاد کرد که N.jatamansi در پـی تجـویز درازمـدت عوارض جانبی کمتری از بنزودیازپین ها دارد.
طبـق مطالعـات اخیر انجام گرفته بر روی ایسکمی مغزی، این گیـاه بـه عنـوان اگونیست گیرنده های گاماآمینوبوتیریک GABA شـناخته شـده است. مطالعات بیوشیمی نشان می دهند که اسید والرنیـک آنزیمی را کـه مسـئول کاتابولیسـم گابـا اسـت، مهـار کرده و موجب افزایش غلظت گابا در نسوج مغزی می شـود.
افـزایش غلظت گابا در مغز، فعالیت هسته های مختلف مغزی را کـاهش داده و موجب بروز آثار آرام بخشی می شود. در مطالعات بالینی انجام شده با عصاره این گیاه هیچ گونـه عارضـه، اثـرات ناخواسته یا حساسیت گزارش نشده است. حتی در بـارداری و شیردهی بی خطر محسوب می شود. در استرالیا جـزء گـروه A شناخته شده است و از طرف FDA آمریکا ورود آن در مواد غذایی بلامانع اعلام شـده اسـت.
رضـایی و همکاران در پژوهش خود با موضوع (مطالعه اثرات تسـکینی و ضداضطرابی عصاره سنبل الطیب در مقایسه به دیازپام) به روی 36 موش نژاد ویستار ماده نشان دادند که عصاره سـنبل الطیـب دارای اثرات تسکینی و ضداضطرابی معنی داری در مقایسـه بـا دیازپام است. صولتی و همکاران هم در پژوهش خود با عنوان(اثرات ضداضـطرابی والپوتریـات هـای مشـتق از گیـاه سنبل الطیب در رت) نشان دادند که والپوتریات ها اثرات ضـد اضطرابی دارند و پس از بررسی بیشتر می تواننـد بـرای کنتـرل اضطراب استفاده شوند.
*مونا غیاثی یکتا، پژوهشگر پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی