بزرگنمايي:

آریا بانو - خراسان / دختری 12ساله‌ام. مدت‌هاست که تلفن همراهم، همه‌ زندگی‌ام شده. دیگر نمی‌توانم از آن دل بکنم و در جمع‌های خانوادگی حضور ندارم، کمکم کنید.
در مغز ما برای هر نوع رفتار مربوط به روابط، هیجان‌ها و تفریح و لذت قسمت‎هایی وجود دارد؛ از این قسمت‎های مشخص، عصب‎ها دستورات لازم برای پردازش را به سمت عصب‎های انجام‏دهنده می‎برند. درواقع برای هر رفتاری، می‎توانیم خطی بین این نقاط بکشیم که سریع محو می‏شود؛ خطی شبیه یک تار موی باریک. وقتی یک رفتار خاص را چندبار در فاصله های نزدیک انجام بدهیم، این خط دیگر باریک نیست. وقتی رفتاری 10بار انجام شود، شبیه نخ کاموا و در دفعات بیشتر یک طناب خیلی قوی و کلفت می‎شود. این زمانی است که می‌گوییم یک رفتار، خودکار یا اتومات شده‎است یعنی برای انجام آن به اندازه دفعه اول، زحمت و یادگیری و آگاهی لازم نیست. درست مثل یک راننده که بعد از بارها تمرین، کلاج و دنده و ترمز را به طور خودکار کنترل می‎کند. خب حالا اگر رفتاری، روی نقاطِ لذتِ مغز ما قرار گرفته‎باشد احتمال کلفت شدن این طناب فرضی، بیشتر می‎شود چون با هربار انجام دادن آن رفتار، ماده لذت‎بخشی به نام دوپامین ترشح می‎شود و رفتار ما را تقویت می‎کند.
طناب کلفتِ عادت را توی مشتت بگیر!
برای کم کردن قطر طناب عادت‎های‎مان چه کارهایی می‎توانیم انجام دهیم؟
اندازه بگیر| قطر طنابت چقدر زیاد است؟ برای فهمیدنش، دفعات و مدت زمان استفاده از تلفن همراه را یادداشت کن. مثلا من در روز پنج بار، هربار به مدت یک ساعت به سراغ تلفن همراه می‌روم.
چه موقعیت‎هایی طناب بیشتر صدایت می کند| چه موقع‎هایی در روز از تلفن همراه بیشتر استفاده می‎کنی؟ برای ارتباط برقرارکردن با کدام دوستانت، بیشتر سراغ تلفن همراه می‎روی؟ کدام حالت درونی تو را مجاب به استفاده از تلفن همراه می‎کند؟ مثلا وقتی دلت می‎گیرد یا حوصله‏ات سر می‎رود؟
برای برنامه‌ریزی آماده شو| حالا برای کم کردن قطر طناب، باید عمل کنی. طبق جدولی که تهیه کردی، می‎توانی موقعیت‎ها و زمان‎هایی را که زیاد از تلفن همراه استفاده می‎کنی، کم‎کم کاهش بدهی.
تغییر در کوتاه‎مدت اتفاق نمی‌افتد| در گزینه قبلی واژه کم‌کم را جدی بگیر! قرار نیست یکهو از روزی پنج ساعت و 20موقعیت استفاده از تلفن همراه، این میزان را به دو بار در روز و در مجموع یک ساعت برسانی. روز اول یک نوبت را حذف کن، بعد از چند روز یک نوبت دیگر و همین‎طور به تلاش آهسته ولی مداومت ادامه بده.
جایگزین پیدا کن| وقتی تلفن همراه تو را فرامی‌خواند، طبق اطلاعاتی که در جدولت نوشته‎ای، جایگزین‌هایی به خودت بده. مثلا برای ارتباط با دوستانت راه دیگری پیدا کن. برای دلتنگی و حوصله سررفته و هر چیز دیگری که به‏‎خاطرش سراغِ تلفن همراه می‎روی هم، همین‎طور. پیداکردن این جایگزین‎ها شاید اولش کار راحتی نباشد، به ویژه برای موقعیت‎هایی که طناب قویِ کلفت، با صدای بلند صدایت می‎کند. یادت باشد این جایگزین‎ها باید با چیزی که حذف می‎کنی، متناسب باشند؛ مثلا اگر بازی موبایلی را حذف می‎کنی، یک موقعیت بازیِ غیرمجازی جایگزین کن.
اگر احساس کردی برای این راه طولانی لازم است یک نفر کنارت باشد، از یک روان‎شناس یا مشاور کمک بگیر.
نویسنده : رضا شم‎آبادی | روان‎شناس بالینی کودک و نوجوان