بزرگنمايي:

آریا بانو - مجله پزشکین / در شهر رن فرانسه درسال 2005کودکی متولد شد که دچار کندی رشد درون رحمی بود. 9 ماه بعد از تولد او، جواب آزمایش‌‌ها نشان داد کم‌خونی شدیدی دارد که از کمبود ویتامین 12‌B ناشی می‌شد. ام‌آرآی مغزی نوزاد نیز از آتروفی مغز حکایت داشت. متخصصان معتقد بودند دلیل این مشکل رژیم مادر در دوران بارداری است. والدین این نوزاد هر 2 گیاهخوار بودند. بعد از منتشر شدن این خبر، بسیاری از زنانی که گیاهخوار بودند، یا از باردارشدن منصرف شدند یا در رژیم خود تغییراتی ایجاد کردند.
آیا گیاهخواری مادر واقعا برای جنین خطرناک است؟
تحقیقات نشان داده هیچ تناقضی بین داشتن رژیم گیاهخواری و بارداری و شیردهی سالم وجود ندارد، به شرطی که مرتب زیرنظر پزشک باشید و برنامه غذایی متعادل و صحیحی را دنبال کنید. رژیم متعادل یعنی رژیمی که شامل 50 تا 60 درصد قند یا کربوهیدرات، 30تا35 درصد چربی و 10 تا 15 درصد پروتئین باشد. در رژیم کلاسیک گیاهخواری مصرف گوشت سفید و قرمز ممنوع است اما سایر محصولات حیوانی مثل شیر، تخم‌مرغ، پنیر و کره را می‌توان مصرف کرد. در نوع دیگری از رژیم گیاهخواری فرد از خوردن هرگونه محصولات حیوانی و دریایی حتی مصرف عسل خودداری می‌کند. در نوع دیگری که به آن گیاهخواری سبک جدید می‌گویند، افراد گاهی ماهی یا گوشت پرندگان مصرف می‌کنند اما از گوشت پستانداران استفاده نمی‌کنند. در رژیم گیاهخواری، بسیار مهم است مادر باردار زیرنظر متخصص زنان باشد که هر از گاهی آزمایش‌ خون تجویز کند و مطمئن شود نیاز به مصرف مکمل آهن و کلسیم وجود دارد یا نه و اینکه رشد جنین خوب است یا نه.
خانم باردار گیاهخوار به جای گوشت باید چه بخورد؟
گوشت، منبع خوب پروتئین و عناصر معدنی به‌خصوص آهن است. پروتئین گوشت برخلاف پروتئین‌های گیاهی بسیار کامل است و تمام اسیدهای آمینه ضروری برای ماهیچه‌ها و کارکرد ارگانیسم را تامین می‌کند. خانم بارداری که رژیم گیاهخواری دارد، برای پیشگیری از بروز هرگونه کمبودی باید به جای گوشت از تخم‌مرغ، غلات (برنج، گندم)، انواع سبزی (لوبیا، نخود و…) و محصولات لبنی استفاده کند. اگر خانمی اصلا محصولات حیوانی (حتی لبنیات، تخم‌مرغ و عسل) نخورد، احتمال بروز کمبود پروتئین و موادمعدنی در او بیشتر است. برای پیشگیری از بروز این مشکل، لازم است در هر وعده غذایی غلات و سبزی‌ها با هم مصرف شوند تا اسیدآمینه‌های همدیگر را کامل کنند و اسیدآمینه‌های ضروری به بدن برسد. مثلا حبوبات (عدس، لپه، نخود، سویا، لوبیاقرمز و لوبیاسفید…) هر چند غنی از لیزین هستند، اما اسیدهای آمینه گوگردی مانند سیستئین در آنها به مقدار کافی وجود ندارد.
آیا می‌توان به جای گوشت، سویا یا مشتقات آن را مصرف کرد؟
می‌توان سویا یا محصولات مشتق‌شده از آن (توفو یا شیر سویا) را یک وعده در روز مصرف کرد اما سویا حاوی فیتواستروژن‌هایی است که از جفت عبور می‌کنند. تحقیقات انجام‌شده روی حیوانات نشان داده مصرف زیاد سویا می‌تواند باعث بروز نقص‌هایی در جنین شود. گرچه این موضوع در رابطه با انسان تایید نشده اما بهتر است خانم‌های باردار پروتئین موردنیاز خود را از تخم‌مرغ، لبنیات، غلات کامل و سبزی‌ها تامین کنند.
چگونه باید آهن بدن را تامین کرد؟
در بارداری، خانم‌ها به آهن بیشتری نیاز دارند و در صورت مصرف نکردن گوشت، ممکن است خانم باردار دچار فقرآهن شود و این مساله روی رشد جنین تاثیر منفی می‌گذارد. برای پیشگیری، به خانم‌های باردار گیاهخوار توصیه می‌شود تخم‌مرغ و سبزی‌های خشک به‌خصوص جعفری و اسفناج استفاده کنند. سبزی‌ها، لوبیای‌سفید، نخود و عدس به مقدار بسیار کم حاوی آهن هستند. مشکل اینجاست که جذب آهن انواع سبزی 2 برابر کمتر از گوشت ‌قرمز یا سفید است. بیشتر پزشکان به همین دلیل توصیه می‌کنند مادران از رژیم‌ گیاهخواری در بارداری دوری کنند. با این حال چون در دوران بارداری جذب آهن به‌طور طبیعی بیشتر است، می‌توان از سبزی‌ها هم کمک گرفت. برای افزایش جذب آهن توصیه می‌شود همراه سبزی‌ها از موادغذایی حاوی ویتامین C مثل جعفری و آبلیموی تازه استفاده کنید.
آیا ممکن است به‌خاطر گیاهخواری دچار کمبود سایر ویتامین‌ها شویم؟
از آنجا که گیاهخواران سبزی زیادی مصرف می‌کنند، در مقایسه با سایر افراد کمتر دچار کمبود بیشتر ویتامین‌ها به‌خصوص ویتامین 9B یا اسیدفولیک می‌شوند. گرچه اسیدفولیک برای رشد مغزی جنین مهم است اما مادر باید ویتامین 21B نیز به اندازه دریافت کند زیرا این ویتامین نیز برای ایجاد سلول‌ها، بافت‌ها و سیستم مغزی -عصبی جنین مهم است. مطالعه‌هایی که در سال 2004 روی زنان باردار گیاهخوار و معمولی انجام شد، نشان داد میزان ویتامین 21B در زنان گیاهخوار و گروهی از زنان که گاهی اوقات گوشت مصرف می‌کردند کمتر از زنانی بود که رژیم‌های متعادل داشتند. به عبارت دیگر، احتمال کمبود ویتامین 21B در زنان گیاهخوار بیشتر است و می‌تواند باعث توقف رشد جنین در رحم شود.
برای تامین کلسیم چه می‌توان خورد؟
لبنیات بهترین منبع تامین‌کننده کلسیم هستند. در دوران بارداری مصرف 4 وعده در روز لبنیات اجباری است اما در صورتی که خانمی‌ تمایل به مصرف شیر ندارد، می‌تواند ماست و پنیر را جایگزین آن کند. با اینکه بیشتر دانه‌های گیاهی و روغنی مثل گردو و بادام حاوی کلسیم هستند (100گرم بادام 250 میلی‌گرم کلسیم دارد و یک‌چهارم نیازهای روزانه خانم باردار به کلسیم را رفع می‌کند)، اما نکته‌ای که نباید فراموش کرد این است که بادام، غنی از چربی است و انرژی بالایی دارد. 100 گرم بادام 576 کیلوکالری انرژی دارد و 30 درصد از انرژی روزانه خانم باردار را تامین می‌کند. یعنی معادل یک وعده غذایی است پس نمی‌توان بیش از حد دانه‌های روغنی استفاده کرد.
مصرف مکمل‌های غذایی اجباری است؟
همه‌چیز به نوع تغذیه بستگی دارد. اگر ماهی جزو برنامه غذایی باشد، احتمال بروز کمبود آهن، ویتامینD و زینک کمتر است. اگر خانم گیاهخواری لبنیات بخورد، کمتر دچار کمبود کلسیم و ید می‌شود. به هر حال پزشک باید بعد از مشاهده آزمایش خون در این رابطه تصمیم بگیرد.
آیا گیاهخواران بیشتر دختردار می‌شوند؟
تحقیقی انگلیسی نشان داده است زنان گیاهخوار بیشتر دختردار می‌شوند. پیش از این نیز تحقیقات دیگری نشان داده بود زنانی که محصولات لبنی بیشتر و موادغذایی کم‌نمک‌تر می‌خورند، احتمال اینکه فرزندشان دختر باشد بیشتر است.با این حال تحقیقات معدودی نیز علیه نتایج این تحقیق‌ها هستند.