بزرگنمايي:

آریا بانو - آموزک / هنگامی‌که چهار یا پنج کودک پیش‌دبستانی با برنامه از پیش تعیین شده در خانه یکی از کودکان جمع می‌شوند و هر بار یکی از مادران سرپرستی آنان را به عهده می‌گیرد، یک کودکستان خانگی تشکیل می‌شود.
هدف از تشکیل کودکستان خانگی تنها نگه‌داری کودکان نیست، بلکه سازمان کوچکی است برای سرگرمی و پرورش فکری آنان که به وسیله مادران اداره می‌شود. بدون شک این وظیفه‌ای است آموزنده که نیاز به وقت، حوصله و نیروی کافی دارد.
آنچه کودکستان به کودک ارائه می‌دهد:
امکان به سر بردن با سایر کودکان
کودک در این سن دیگر از این که تنها و مانند نوزادان در اتاق خود بازی کند لذت نمی‌برد و نمی‌توان او را به این کار وادار نمود. او دوست دارد با سایر کودکان باشد. بازی آن‌ها حتی اگر به تنهایی هم صورت گیرد در جمع مفهوم دیگری پیدا می‌کند.
یادگیری سازش با سایر کودکان
هنگامی‌که کودکستان در منزل کودک تشکیل می‌شود او مشارکت با دیگران را می‌آموزد. داشتن شریک برای اسباب‌بازی و مشکل‌تر از آن داشتن شریک برای مادری که کودکان دیگر نیز به محبت و توجه او نیاز دارند. کودک در این مرحله می‌آموزد که چگونه احساسات خود را مهار کرده و خود را با مقررات تعیین شده در گروه سازگار کند. کودکان مهم‌ترین درس‌ها را از یکدیگر می‌آموزند. وقتی یکی از کودکان به جای ابراز خشم و اعتراض با حوصله منتظر فرصت خود برای کاری می‌شود، به احتمال زیاد سایر کودکان نیز از او پیروی می‌کنند. در این سنین کودکان بیشتر مایل به تقلید از یکدیگر هستند تا پیروی از دستورات بزرگترها.
احساس وابستگی به یک گروه
«کودکستان من» ـ «دوستان کودکستان من»، عباراتی است که پس از یکی دو هفته در گفت‌وگوهای کودکان می‌توان شنید. کودک از عضویت در گروهی ویژه که با عضویت در خانواده متفاوت است احساس غرور و امنیت می‌کند. شرکت در کودکستان پس از مدتی بر رفتار اجتماعی کودکان تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود کودک به تدریج (کم‌کم) رفتار خود را، نه تنها به خاطر خواسته‌های شخصی بلکه در مسیر برنامه‌های گروه تغییر دهد. هنگامی‌که کودک می‌بیند که سایر کودکان پس از انجام وظایف خود برای صرف غذا منتظر او می‌مانند، او هم وسایل بازی را در جای خود قرار می‌دهد. در حالی که پیش از آن در برابر دستور مادرش برای انجام این کار با لجاجت مخالفت می‌کرد. حال کودک خود را عضو گروه ویژه‌ای می‌داند که برای او بیش از ارضای خواسته‌های شخصی اهمیت دارد.
در اوایل تشکیل کودکستان بسیاری از کودکان به تنهایی بازی می‌کنند. ولی دیر یا زود، فعالیت‌های جمعی مانند صرف غذا ـ گوش دادن به داستان ـ موسیقی و یا انجام بازی‌های دسته‌جمعی آن‌ها را گرد هم جمع می‌کند. به تدریج کودکان از فعالیت‌های جمعی لذت بیشتری می‌برند و بیش از پیش خود را جزئی از گروه احساس می‌کنند. در این مرحله کودک می‌آموزد که لذت بازی و کار دسته‌جمعی به مراتب بیشتر است و در نتیجه تلاش می‌کند تاآن‌جا که ممکن است خود را با وضعیت گروه سازگار کند.
گام‌های اولیه کودک به سوی استقلال
بیشتر کودکان در این سنین آمادگی جدایی از مادر و محیط خانواده را پیدا می‌کنند. این آمادگی می‌تواند زمینه ورود آن‌ها به مهدکودک و کودکستان را فراهم آورد. فضای غیررسمی کودکستان خانگی که در چهارچوب محیط خانه محدود شده است، می‌تواند اولین جدایی را آسان‌تر و با آرامش بیشتری به کودکان بیاموزد. گاهی اوقات کودک آن‌قدر از همبازی‌شدن با سایر کودکان غرق لذت می‌گردد که ناراحتی و طعم تلخی جدایی از مادر را از یاد می‌برد. هر چه وابستگی کودک به مادر بیشتر و در پذیرش گروه مشکل داشته باشد، شرکت وی در چنین برنامه‌هایی لازم است. در غیر این صورت این مشکلات به صورتی پیچیده‌تر در فضای بزرگ و رسمی دبستان بروز خواهند کرد. اگر کودک بتواند با این گروه کوچک کنار بیاید، بدون شک بهتر می‌تواند خود را با وضعیت دبستان سازگار کند.
آشنایی با سایر مادران
سایر مادران گروه بخش مهمی از زندگی کودک شما را تشکیل می‌دهند. توجه دوستانه آن‌ها به فعالیت‌های کودک، پذیرفتن کودک همان‌گونه که هست (که گاه به مراتب راحت‌تر و آسان‌تر از شما انجام می‌دهند) و حمایت و جانبداری آن‌ها در موقعیت‌های ضروری می‌تواند در شکل‌گیری روابط آن‌ها با بزرگسالان در آینده تأثیر بسیاری داشته باشد.
هر یک از مادران به گونه‌ای متفاوت در رویارویی با مسائل واکنش نشان می‌دهند. کودک ضمن پذیرش این تفاوت‌ها کم‌کم به این واقعیت پی می‌برد که روش‌های دیگری نیز وجود دارند. روش‌های با آنچه در خانه به کار می‌رود، تفاوت دارند. کودک در ارتباط با مادران دیگر رفتار و اندیشه آن‌ها را تجربه کرده و از آن تأثیر می‌گیرد. مهم‌تر از همه این که می‌آموزد به جز والدین خود به سایر بزرگترها اعتماد کرده و آن‌ها را دوست بدارد.
تفریح با وسایل هنری
کودک در این سنین دارای احساسات عمیق است، ولی نمی‌تواند احساسات خود را در قالب واژه‌ها به زبان آورد. فراهم بودن وسایل هنری، آزادی در استفاده از آن‌ها، بدون تعیین محدودیت از جانب بزرگترها؛ این فرصت را به کودک می‌دهد تا احساسات خود را همرا ه با بازی و تفریح ابراز کند. البته این بدان معنی نیست که کودکستان خانگی راهی برای درمان کودکان بیمار است، به ویژه مادران نباید خود را در این برنامه در نقش روان‌شناسان تازه‌کار ببینند. دسترسی کودکان سالم و طبیعی به سرگرمی‌های هنری وسیله‌ای است برای ابراز احساسات طبیعی آنان و مهم‌تر از آن، احساس لذت و غروری است که از بازی و سرگرمی‌های هنری نصیب کودک می‌شود.
کاهش یافتن خود محوری کودک
در خانواده، عشق و علاقه فراوانی نصیب کودک می‌گردد. او چه موفق به انجام کاری بشود و چه نشود مورد توجه قرار می‌گیرد. اما در میان گروهی از کودکان هم‌سن خود به زودی درمی‌یابد که موقعیت او به خودی خود مطمئن نبوده و برای جلب توجه و احترام باید تلاش کند. موقعیت کودک در گروه بستگی به رفتار او با سایر کودکان، توانایی، تردستی و آنچه او از خود ارائه می‌دهد، دارد. او به زودی متوجه می‌شود که واکنش سایر کودکان نسبت به رفتار او واقع‌بینانه‌تر از واکنش افراد خانواده است. از این رو تلاش می‌کند رفتار خودمحورانه‌ای را که در پیش گرفته است با بده‌بستان‌های لازم در گروه جایگزین کند
افزایش اعتماد به نفس کودک
موقعیت کودک در مقابل شما و سایر بزرگترها موقعیتی ضعیف و وابسته است. کودک با همه مراقبتی که از او می‌شود، هنوز احساس می‌کند که والدینش بزرگ‌تر، قوی‌تر و داناتر از وی می‌باشند. وابستگی به گروهی از کودکان همسن خود برای او پادزهری است که به وسیله آن بر احساس کوچکی و ناتوانی خود غلبه می‌کند. کشف این حقیقت که او نیز مانند سایر کودکان بوده و مسائلی نظیر آنان دارد، و این‌که می‌تواند بسیاری از کارها را به خوبی و حتی بهتر از آن‌ها انجام دهد؛ به کودک اعتماد به نفس می‌دهد. اعتماد به نفسی که برای کشف دنیای خود به آن نیاز دارد.
پرورش توانایی‌های ذهنی کودک
با برگزیدن وسایل مناسب آموزشی و راهنمایی مادر مسئول، کودک به سرعت به سوی درک دنیای خارج از خود پیش می‌رود. بدین ترتیب پایه و اساس پدیده‌های علمی در ذهن او شکل گرفته و در آغاز دبستان از موقعیت برتری برای فراگیری برخوردار می‌شود. بازی با مکعب مقدمه‌ای است برای فراگیری ریاضیات ـ واژه‌های نوشته شده بر روی وسائل بازی به کودک می‌آموزد که کلمات سمبل اشیاء واقعی هستند ـ بازی‌هایی که همراه با لمس کردن، شنیدن یا مشاهده کردن هستند، قوه ادراک کودک را تقویت می‌کنند ـ رفتن دسته‌جمعی کودکان به سوپر مارکت می‌تواند اولین درس اقتصاد برای آن‌ها باشد. در سنین سه و چهار سالگی بیشترین میزان علاقه و اشتیاق برای فراگیری در کودک به وجود می‌آید.
پژوهش‌هایی که در این زمینه انجام شده نشان می‌دهد که کودک سه ساله به مراتب بیش از آنچه پیش از آن تصور می‌کردند توانایی یادگیری ودریافت دارد. گروه سرگرمی می‌تواند فرصت‌های بی‌شماری برای پرورش فکری کودک فراهم کند. مادر مسئول برای توضیح و تفسیر و تصحیح مطالب همواره آماده است. در صورتی که کودک آمادگی بیشتری برای یادگیری از خود نشان دهد مادر می‌تواند امکانات پیشرفته‌تری در اختیار او بگذارد.یک نکته مهم این است که مادر باید به نظرات کودک گوش داده و در مورد آن‌ها با وی صحبت کند.
در عین حال کودکان در این سنین از طریق گفت‌وگو و نمایش‌های ساده دانسته‌های خود را در اختیار یکدیگر گذاشته و دانش یکدیگر را می‌آزمایند.
تفریح
تفریح نخستین و یکی از مهم‌ترین اهداف تشکیل گروه است است. تفریح کودک در گروه سرگرمی بیشتر از تفریح او در منزل است. او در گجروه واژه‌های گوناگونی را می‌آموزد و ساعت‌های خوشی را می‌گذراند. این می‌تواند بهترین دلیل برای شرکت در گروه باشد.
آنچه گروه سرگرمی به مادران ارائه می‌دهد
وقت آزاد
یکی از فایده‌های گروه سرگرمی آن است که مادران در ازای به عهده گرفتن یک روز مسئولیت گروه هر صبح سه تا چهار روز وقت آزاد به دست می‌آورند. این وقت برای مادرانی که کسی را ندارند تا آن‌ها را در انجام امور خانه یاری کند، بسیار با ارزش است. حتی مادرانی که بیش از یک فرزند دارند دست‌کم چند روز در هفته از نگهداری یکی از فرزندان خود معاف می‌شوند.
بینش
پس از تماشای بازی گروهی کودکان، بینش دقیق‌تری نسبت به رفتار آن‌ها در سنین پیش‌دبستانی به دست می‌آورید. بینشی که ویژه مربی‌های مهدکودک و سایر کارشناسان این رشته است. شما ویژگی‌های رفتاری این سنین را دریافته و بیش از هر چیز شاهد پرورش و یادگیری شگفت‌انگیز کودکان خواهید بود.
نکته مهم این که پس از هفته‌ها مشاهده بازی فرزند خود با سایر کودکان ابعاد جدیدی از رفتار و شخصیت کودک برای شما آشکار می‌شود. شما می‌توانید بر اساس مشاهدات خود انتظارات خود را با واقعیت‌ها همساز کنید. گزارش‌های مادران مسئول در مورد فرزند شما و نکات منفی و مثبت رفتار او دریچه‌های جدیدی از شخصیت کودک را به روی شما می‌گشاید.
نویسنده: میری وین
مترجم: افسانه اشرفی