بزرگنمايي:

آریا بانو - صبح نو / از بیرون این‌طور به نظر می‌رسد که در بهترین فصل اکران با حضور سه فیلم کودک‌و‌نوجوان روی پرده مواجهیم. اما کمی عمیق‌تر بشویم، ناامیدانه پی خواهیم برد که این اتفاق، محصول فقدان برنامه‌ریزی در اکران است و مخاطب مجبور است ظرف یک ماه، بین سه فیلم انتخاب سخت داشته باشد و در تمام طول ماه‌های بعد، بدون هیچ گزینه‌ای، سالن‌های سینما را خالی بگذارد. این‌ها را کارگردان انیمیشن «بنیامین» به ما گفته است؛ محسن عنایتی، صاحب یکی از این سه اثر روی پرده است و مساعد شدن شرایط مدیریتی سینما را مهم‌ترین راه برای رونق تولید در سینمای کودک‌و‌نوجوان می‌داند.
به چه دلیل سراغ فضای تاریخی آن هم در مصر رفتید؟
ما چند فیلم کوتاه قبلاً ساخته بودیم که با همین فضا بود. از طرفی برای ساخت انیمیشن هم دست سازنده برای انتخاب لوکیشن‌ها باز است. از طرف دیگر هم جذابیت‌های تاریخی و این جذابیت که می‌توانیم به مصر باستان سفر کنیم باعث می‌شد که سراغ این داستان برویم. برای خودمان هم هیجان‌انگیز بود.
اول تصمیم گرفتید که داستانی در فضای مصر باستان بنویسید یا داستانی به دست‌تان رسید که فضایش این بود و استقبال کردید؟
داستان از اول به همین شکل بود و چون چند فیلم کوتاه هم کار کرده بودیم، ذهن‌مان حول همان محور بود و در همان فضاها سیر می‌کردیم. چون بچه‌ها با آن فیلم‌های کوتاه ارتباط برقرار کرده بودند و دوست‌شان داشتند تصمیم داشتیم که فضای تاریخی را ادامه دهیم.
واکنش بچه‌ها چطور بود؟ قادر به درک این فضا هستند؟
اصل چیزی که باعث می‌شود بچه‌ها با اثر ارتباط بگیرند، شخصیت داستان است. در واقع داستان را از طریق دنبال کردن شخصیت و قهرمان پیگیری می‌کنند و موانعی که شخصیت داستان با آن‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کند و تصمیماتی که در قبال این موانع می‌گیرد برایشان جذاب است. بازخوردهای ما همه این مسأله را تأیید می‌کند. حتی شخصیت‌های جانبی هم برایشان جذاب بوده‌اند و یکی‌یکی می‌گفتند که از چه کسی خوش‌شان آمده است.
فکر نمی‌کردید که پرداختن به داستانی در فضای تاریخی ناآشنا مانع درک‌شان شود؟
نه اصلاً! چون سابقه زیادی هم در سینمای انیمیشن دارد و خارجی‌ها، فیلم‌های زیادی را در این فضا برای کودکان ساخته‌اند. همین که انیمیشن تاریخی است و زمان و مکان‌های شدیداً تخیلی دارد، کودکان را با خودش همراه می‌کند.
به نظر خودتان پیام اثر برای بچه‌ها چیست؟
شخصاً خیلی مخالفم که سینما را مساوی پیام بگیریم. معتقدم سینما داستان‌پردازی است و مخاطب باید با شخصیت‌ها و قهرمان‌ها همراه شود و حسی را که شخصیت دارد دریافت کند و درگیرش شود و رویش تأثیر بگذارد. به همین دلیل واقعاً دنبال پیام دادن نیستم اما به هر صورت هر فیلمی در لایه‌هایش و در نقاط اوج و عطفش، محتوا و پیامی را منتقل می‌کند که از قضا رسانه‌ها هم به این بخش‌ها اهمیت می‌دهند اما من شخصاً پیام برایم در اولویت نیست.
از فروش راضی بودید؟
سابقه فروش انیمیشن‌ها در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که همان اتفاقی که برای شاهزاده روم و فیلشاه افتاد، دارد برای ما هم می‌افتد؛ یعنی در هفته اول فروش بالا نیست اما به مرور استقبال بیشتر می‌شود. علتش این است که انیمیشن‌ها بازیگر ندارند؛ فیلم‌های دیگر با تبلیغ بازیگرهایشان، فیلم را به مخاطب می‌شناسانند و مخاطب بزرگسال هم قدرت انتخاب مستقل دارد. اما ما باید در درجه اول طوری تبلیغ کنیم که مردم متوجه شوند اصلاً چنین فیلمی روی پرده آمده است! بعد تازه بگوییم برای مخاطب کودک است و بعد به مرور نقاط جذابش را به او بفهمانیم تا علاقه‌مند شود و انتخابش کند. بنابراین این پروسه زمان‌بر می‌شود و من فکر می‌کنم هفته آینده شرایط خیلی بهتر شود. کما این که در این یکی دو روز اخیر هم خیلی بهتر از 6-5 روز گذشته بوده است.
بیشتر استقبال از فیلم‌تان از طریق اکران‌های گروهی مدارس بوده است یا خانواده‌ها؟
همان‌طور که گفتم در روزهای اول بیشتر اکران‌های مدارس، سانس‌های فیلم را پر می‌کردند اما به مرور شاهدیم سانس‌های بعداز ظهر که دیگر ارتباطی با مدارس ندارد را خانواده‌ها با کودکان‌شان پر می‌کنند و استقبال در حال افزایش است.
با توجه به اظهارات مسوولان درباره حمایت از آثار کودکان و انیمیشن‌ها، از جایی مثل نهادهای دولتی یا سایر اهالی انیمیشن مورد حمایت قرار گرفته‌اید؟
بچه‌های انیمیشن که کار را دیده‌اند و آن‌هایی که انیمیشن را به‌طور مخاطب‌پسند می‌سازند و این فضا را درک می‌کنند و دوست دارند، فیلم را دیده‌اند و دارند تبلیغش می‌کنند. سازمان سینمایی هم علاقه‌مند است و خصوصاً فارابی و سازمان توسعه فیلم‌های کودک زیرمجموعه آن کارهایی انجام داده‌اند.
الان همزمان سه فیلم کودک‌و‌نوجوان در حال اکران است. این به نفع هریک است یا به ضررشان؟
این تداخل در مجموع به نفع مخاطب نیست. البته نمی‌دانم که سینمای کودک کشور تا به حال چنین شرایطی را تجربه کرده یا نه و نتیجه‌اش چه بوده است اما از ظواهر امر پیداست که این اتفاق چیز جالبی نیست. چون انتخاب‌های مخاطب در کشور ما برای این سینما محدود است و خصوصاً اکران‌های گروهی مدارس در یک سال شاید یک یا دو انتخاب بیشتر نداشته باشند؛ اما با این شکل از تداخل در برنامه‌ریزی، چندماه هیچ گزینه‌ای نخواهند داشت درحالی که شاید یکی دوماه، مجبور شوند بین چند گزینه فقط یکی را انتخاب کنند. بهتر است این اتفاق را برنامه‌ریزی می‌کردند و فکر نمی‌کنم توقع زیادی باشد یا این خیلی کار سختی باشد!
اعتراض کردید؟
ما اعتراض کردیم اما به هرحال اتفاقی است که افتاده و کاریش هم نمی‌شود کرد. حالا نمی‌دانم می‌شود این تهدید را تبدیل به فرصت کرد و بچه‌ها را با تبلیغات گسترده برای همه آثار به سینما آورد؟ اما در این چند سال که ما از نزدیک مشغول کار سینما بوده‌ایم، به این نتیجه رسیده‌ایم که وضع اکران کل سینمای ایران اصلاً قابل پیش‌بینی نیست دیگر چه برسد به انیمیشن کودک!
از چه نظر؟
مثلاً اینکه در همین مقطع در سال گذشته و سال قبل از آن، فروش فیلم‌ها بسیار بالا بوده است درحالی که امسال، این فروش خیلی افت داشته است.
یعنی رفتار مخاطب، قابل قضاوت و برنامه‌ریزی بر اساس آن نیست؟
اگر این رفتار هدف‌دار و برنامه‌ریزی‌شده نباشد بله می‌توان این‌طور گفت.
والدین نسبت به داستان شما واکنشی داشتند؟
انیمیشن بنیامین، هم در جشنواره فجر اکران داشته، هم جشنواره کودک و هم اکران‌های خصوصی؛ به جرات می‌توانم بگویم که بالای 95درصد مخاطبان، رضایت داشتند. چون هدف‌گذاری گروه ما و شعار خود من هم، جلب مخاطب است یعنی معتقدیم اگر قرار باشد فیلم برای مخاطب ساخته نشود، اصلاً فیلم هیچ ارزشی ندارد و شخصاً به شدت با فیلم‌های جشنواره‌ای مخالفم و الان هم بازخوردهای انیمیشن را می‌گیرم و هر جا فیلم نمایش داده شده، واکنش‌ها را گرفته‌ایم و اکثریت قریب به اتفاق راضی از سینما خارج شده‌اند. این البته برای خود ما خیلی لذت‌بخش و هیجان‌انگیز است. بنابراین اگر شرایط اکران به شکلی باشد که پای مخاطب به سینما برسد، ما مطمئنیم که کار خودمان را برای رضایت مخاطب انجام داده‌ایم.
بنیامین را از لحاظ فنی قابل مقایسه با سایر انیمیشن‌های ایرانی سال‌های اخیر می‌دانید؟
اگر مسأله فنی را شامل داستان‌پردازی و شخصیت‌پردازی هم بدانیم، ادعای ما این است که بله، کار حتی یک سروگردن بالاتر است. البته در سایر ابعاد گرافیک و رندرینگ و امثالهم، طبیعتاً محدودیت‌هایی برای انیمیشن‌سازی وجود دارد اما اصلی‌ترین چیزی که مخاطب را جذب می‌کند این‌ها نیست. حتی در فیلم زنده هم به شکلی است که اگر قصه جذاب و پرکشش باشد، مخاطب آن را دنبال می‌کند و از ابعاد فنی چشم می‌پوشد.
تولید انیمیشن برای کودکان را ادامه خواهید داد؟
انیمیشن که جذاب است و باید ساخته شود و الان هم نیاز روز است اما اگر شرایط تولید و اکران و شرایط مدیریتی سینمای ایران، مساعدتر از این باشد، مسیر برای تولید انیمیشن هموارتر خواهد شد.