بزرگنمايي:

آریا بانو -
رازهای طراحی یک شخصیت منفی ایده‌آل
٩٦
٠
جام جم / چطور می‌شود از یک شخصیت منفی یک شخصیت خوب و جذاب از آب درآورد که مخاطب به خوبی بتواند با آن ارتباط برقرار کرده و به این باور برسد چنین شخصی توانسته به خوبی از پس شخصیتی که به او محول شده برآید؟ کاری که البته به نظر کار ساده‌ای نمی‌آید. چون باید این نقش منفی به گونه‌ای باورپذیر باشد که مخاطب آن را پذیرفته و داستان را با وجود چنین شخصیت‌های منفی تا انتها باور کند. به همین دلیل هم مسؤولیتی که یک شخصیت منفی دارد مسؤولیت کمی نبوده و باید برای رسیدن به بازیگری درست که بتواند از پس نقش برآید، عیارهای بسیاری را سنجید تا به گزینه مورد نظر دست یافت.
انتخاب بازیگر
اولین ویژگی ای که باید مدنظر قرار گیرد، این است که شخصیت منفی متناسب با شخصیت انتخاب شود. چون انتخاب شخصیت درست به عنوان ویترین کار محسوب شده و مخاطب ابتدا جذب ویترین می‌شود و بعد از آن است که درگیر محتوا و شخصیت‌پردازی‌ها شده و به همین دلیل نیز اگر قدم اول به درستی برداشته شود می‌توان امیدوار بود باقی قدم‌ها نیز در مسیر درست خود
قرار گیرد. به عنوان مثال لازم است شخصیت‌های منفی در فیلم‌های تاریخی و مذهبی چون معمولا در حال جنگ و جدال هستند چهره و ظاهری ورزیده داشته باشند و این تناسب چهره و اندام با نوع شخصیت بسیار مهم است تا با گریم، شخصیت منفی ورزیده‌ای خلق گردد. همچنین معمولا برخی از شخصیت‌های منفی باید ظاهری مکار و حیله‌گر نیز داشته باشند. برای همین یک‌کارگردان، فیلمنامه‌نویس و بازیگردان باید در بین چهره شخصیت‌ها به دنبال چهره‌هایی باشند که مکار بودن در آن تبلور کند. برای همین است که به طور معمول شاهد آن هستیم برخی بازیگران به‌دلیل چهره، نوع اندام و تیپ شخصیتی بازیگری‌شان به سمتی گرایش دارند که معمولا در انتخاب نقش‌های منفی در فهرست کارگردان‌ها و نویسنده‌ها
قرار می‌گیرند.
ضد قهرمان قدرتمند
داشتن شخصیت قوی نکته دیگری است که باید در زمان انتخاب شخصیت منفی مدنظر داشت. چون باید در مقابل شخصیت مثبتی که در فیلم‌های تاریخی و مذهبی وجود دارد شخصیت منفی قوی قرار گیرد تا مخاطب بر این تصور نباشد که آن شخصیت به دلیل ابله بودن، نادانی و... از شخصیت مثبت شکست می‌خورد یا هر سرانجام دیگری در نهایت نصیب‌اش می‌شود. چون قوی بودن شخصیت منفی باعث می‌شود تا قدرت و جذابیت شخصیت مثبت بیشتر خود را نشان دهد. به همین دلیل لازم است شخصیت منفی به‌گونه‌ای انتخاب شود که مخاطب متوجه آن شده و بداند این شخصیت کاملا قوی و باهوش و همه چیز تمام است. بر همین اساس فیلم‌های تاریخی و مذهبی موفق بوده‌ و در یادها مانده‌اند که شخصیت منفی آنها کاملا قوی بوده و علت شکست به دلیل ضعف نبوده، بلکه به‌دلیل قدرت بالای نهفته در شخصیت مثبت داستان است.
راز دیالوگ و قدرت تکلم
در فیلم‌های تاریخی و مذهبی نقش نویسنده، دیالوگ‌ها و خطابه‌هایی که برای شخصیت منفی درنظر می‌گیرند بسیار مهم است. چون معمولا در فیلم‌ها سریال‌های تاریخی شخصیت‌ها یا در حال حرف زدن یا در حال جنگیدن هستند. لذا یک‌شخصیت منفی علاوه بر داشتن اندامی ورزیده به عنوان جنگنده باید دارای قدرت بیان بالا نیز باشد. شخصیت بد باید در دیالوگ‌هایی که دارد توانایی، قدرت، قابلیت، جسور بودن، اهل تدبیر در جنگ بودن، اهل مکر، حیله و نیرنگ بودن و... را به‌خوبی در معرض نمایش قرار دهد. بنابراین داشتن دیالوگ‌های درست و تاثیرگذار برای شخصیت‌های منفی بسیار مهم و کلیدی است. از همین روست که بسیاری از دیالوگ‌های ماندگار سریال‌ها و فیلم‌های تاریخی از زبان شخصیت‌های منفور و منفی در یادها مانده است.
به‌عنوان مثال یکی از ماندگارترین دیالوگ‌های سریال امام علی(ع) از زبان حجاج ابن یوسف ثقفی زمانی که به کوفه می‌رسد بیان می‌شود. او زمانی که پا به کوفه می‌گذارد، می‌گوید: «ای مردم من همان نفرین علی هستم.» این جمله در تاریخ هیچ وقت از زبان این شخصیت گفته نشده است؛ اما این جمله به نفرینی برمی‌گردد که امام علی(ع) مردم عراق را به آن خطاب قرار دادند، پیش‌بینی کردند و فرمودند: «خداوندا، جوانی را بر آنها مسلط کن که در خون و مال آنها تحکم کند و مانند زمان جاهلیت رفتار نماید.» این دیالوگ از زبان این شخصیت در سریال گفته شد تا مخاطب متوجه شود با چه شخصیتی طرف و چقدر این شخصیت منفی است.
نقاط سیاه
وجود صفات منفی در شخصیت منفی فیلم و سریال تاریخی و مذهبی نکته آخری است که نمی‌توان آن را دست‌کم گرفت. یعنی صفات منفی در فیلم باید به گونه‌ای پردازش شود که هیچ وقت شخصیت منفی خود به صورت غلو شده آنها را نشان دهد که بد، منفور و مورد غضب است. بلکه لازم است درک این صفات منفی بر عهده مخاطب قرار گیرد و آن را از طریق شخصیت‌پردازی، معرفی و نوع روایت متوجه شوند. چون معمولا تمام شخصیت‌های منفی تاریخی مذهبی در زمان خودشان بر این باور بودند بهترین کار را کرده و حتی براساس دین و اسلام پیش رفته‌اند و اگر جنگ و قتل و غارت انجام می‌دهند به این دلیل است که از اسلام و دین دفاع کنند.
توجه به این موضوع نیز باعث می‌شود تا آن شخصیت هرچه بیشتر باورپذیرتر باشد و مخاطب بتواند با این شخصیت‌ها نیز ارتباط برقرار کند. در غیر این صورت اگر خود شخصیت به صورت مشخص و مبرهن بگوید آدم بدی است هیچ وقت نمی‌تواند تاثیر درستی روی مخاطب بگذارد و هرگز به‌عنوان سریال و مجموعه‌ای ماندگار از آن یاد نمی‌شود.
همان‌طور که در حال حاضر نیز شاهد هستیم سریال‌ها و فیلم‌های تاریخی و مذهبی ماندگار شده‌اند که این اصول و قواعد را در انتخاب و پردازش شخصیت‌های منفی خود اجرا و رعایت کرده‌اند.