بزرگنمايي:

آریا بانو -
اگر مرد طلاق ندهد تکلیف چیست؟
٢٨٨
١
هدانا/ بى شک فشار آوردن به زن براى بخشیدن مهریه و یا بلاتکلیف گذاشتن او به منظور راضى کردن همسر به دادن وجه در عوض طلاق و… امرى است غیرشرعى و غیراخلاقى که در آیات و روایات متعدد از آن به شدّت نهى شده است.
آیه 19 سوره نسا در این باره مى گوید:
«… وَ لا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ ما آتَیْتُمُوهُنَّ…» «و آنان را تحت فشار قرار ندهید که قسمتى از آنچه را به آنها داده اید (از مهر)، تملک کنید»
و در آیه 129 همین سوره به مناسبتى به مردان امر مى کند که همسران خود را بلاتکلیف رها نکنید که نه مانند شوهردار باشند و نه بى شوهر.
در صورتى که مردى بدون دلیل و از طرق آزار و اذیت و یا عدم انجام تکالیف زناشویى، همسر خویش را تحت فشار قرار دهد، زن مى تواند با ارائه دادخواست به دادگاه خانواده الزام مرد به انجام وظایف زناشویى را درخواست و در صورت استنکاف مرد تقاضاى طلاق قضایى از سوى دادگاه بنماید.
مواردى را که زن مى تواند درخواست طلاق نماید عبارت است از:
1 براساس ماده 1129 قانون مدنى: «در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجراى حکم محکمه و الزام او به دادن نفقه، زن مى تواند براى طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم، شوهر او را اجبار به طلاق مى نماید. همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه».
2 براساس ماده 1130 قانون مدنى: «در صورتى که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد وى مى تواند به حاکم شرع مراجعه کرده و تقاضاى طلاق کند، چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود دادگاه مى تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتى که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده مى شود»(1).
طلاق دادگاهى
پرسش 240 . دخترى بعد از گذشت چند هفته از ازدواج، به جهت اختلاف فکرى و عقیدتى به هیچ وجه حاضر به زندگى با شوهر نیست و به منزل پدرش رفته است، شوهر نیز از روى عناد حاضر به طلاق نیست، آیا حاکم شرع مى تواند براى نجات زندگى دختر، صیغه طلاق را اجرا کند؟
آیات عظام امام، بهجت، تبریزى و سیستانى: اگر به فرض هم احراز شود که ادامه زندگى با شوهر یاد شده، با عسر و حرج فراوان همراه است، باز براى حاکم شرع ولایت بر طلاق ایجاد نمى کند، بلکه اختیار طلاق با شوهر است.
آیات عظام خامنه اى، صافى، فاضل، مکارم، نورى و وحید: اگر احراز شود که ادامه زندگى با شوهر یاد شده، با عسر و حرج فراوان همراه است و او نیز از طلاق زن امتناع مى ورزد (هر چند با اجبار او به طلاق)، حاکم شرع یا نماینده اش مى تواند طلاق بدهد؛ ولى صرف عدم تمایل به زندگى و ناسازگارى با شوهر از موارد عسر و حرج نیست.
امتناع از طلاق
پرسش 241 . چنانچه شوهر همسر خود را اذیت کند و نفقه اش را ندهد و از دادن طلاق نیز امتناع ورزد، آیا دادگاه مى تواند طلاق دهد؟
همه مراجع (به جز امام): اگر احراز شود که شوهر نفقه زن را نمى دهد، حاکم شرع یا نماینده اش او را بین پرداخت نفقه یا طلاق مخیر مى کند. چنانچه از هر دو امتناع ورزد (و امکان پرداخت نفقه از مال او نباشد) مى تواند به تقاضاى زن وى را طلاق دهد.[3]
امام: اختیار طلاق با شوهر است ولى زن مى تواند با مراجعه به دادگاه او را وادار کند که نفقه اش را بدهد.[4]
تنفر زن و طلاق
پرسش 243 . شوهرى به تمام وظایف و حقوق زناشویى عمل مى کند ولى زن از ادامه زندگى با او نفرت و کراهت دارد و مى خواهد با بذل مهریه تقاضاى طلاق کند؛ آیا با فرض امتناع مرد از طلاق، حاکم شرع مى تواند طلاق بدهد؟
همه مراجع: خیر، در فرض یاد شده، حاکم شرع نمى تواند مرد را وادار به طلاق کند و این طلاق صحیح نیست.[5]
[1]. تبریزى، استفتائات، س 1704 و صراط النجاه، ج 2، س 1215؛ امام، استفتائات، ج 3، احکام طلاق، س 23 و 43؛ سیستانى، سایت، طلاق و دفتر: بهجت.
[2]. فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1586 ؛ صافى، جامع الاحکام، ج 2، س 1449 و 1450؛ مکارم، استفتائات، ج 1، س 932 ؛ خامنه اى، استفتاء، س 888 ؛ نورى، استفتائات، ج 2، س 695.
[3]. تبریزى، استفتائات، س 1672؛ خامنه اى، استفتاء، س 933؛ وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م 1406؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج 3، م 356؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1594 ؛ مکارم، استفتائات، ج 1، س 937 و 939؛ صافى، جامع الاحکام، ج 2، س 1344 ؛ دفتر:بهجت و نورى.
[4]. امام، استفتائات، ج 3،احکام طلاق، س 12 و 23.
[5]. خامنه اى، استفتاء، س 913؛ مکارم، استفتائات، ج 2، س 1145 و 1147 و دفتر: همه مراجع.(احکام ازدواج،پرسمان).
مطابق نظر آیت الله سیستانی
مسئله409ـ اگر شوهری بدون دلیل شرعی ، همسرش را اذیت و آزار کند او می تواند به حاکم شرع مراجعه کند تا شوهر، ملزم به حسن رفتار گرددو اگر سودمند واقع نشد به هر گونه که حاکم صلاح بداند او را تنبیه می نماید و اگر آن هم فایده نبخشید، زن می تواند درخواست طلاق کند و اگر شوهر، اورا طلاق نداد واجبار به حسن معاشرت، میسر نشد، حاکم شرع آن زن را طلاق می دهد.
مسئله423ـ چه زمانی ، زن می تواند از حاکم شرع، در خواست طلاق کند؟
آیا زنی که شوهرش دائم با او بدرفتاری می کند و یا نیاز جنسی اورا ارضاء نمی کند به طوری که بیم آن می رود که به او نگاه افتد، می تواند پیشنهاد طلاق دهد و آیا در چنین صورت، طلاق داده می شود؟
جواب: اگر شوهری از انجام حقوق همسرش خود داری کندو پس از اجبارحاکم شرع به رعایت یکی از دو امر (طلاق و یا حسن معاشرت)، نتیجه گرفته نشود زن می تواند از حاکم شرع در خواست طلاق کند و مواردی که زن می تواند از حاکم شرع در خواست طلاق کند به قرار ذیل است:
1ـ موقعی که شوهر،نفقه و هزینه زندگی همسرش را نپردازدو حاضر به طلاق دادن هم نشود و همچنین اگر شوهری قادر به پرداخت هزینه نباشد و ازدیگر سو،طلاق هم ندهد.
2ـاگر شوهری همسرش را بیازارد و برابر دستور خدا با وی رفتار نیکو کند.
3ـ هرگاه مردی همسرش را رها کرده و او بلا تکلیف گذاردطوری که گویا شوهر ندارد.
و اما درصورتی که مرد فقط نیاز جنسی همسرش را نمی تواند بطور کامل برآورده سازد و بیم آن رود که زن به گناه افتد هر چند که بنابر احتیاط واجب شوهر هر طور که شده از نظر مسائل جنسی همسرش را ارضاء کند و یا او را طلاق دهد با این وجود اگر چنین نکرد بهتر ان است که زن شیوه صبر و انتظار پیشه کند.
مسئله443ـ یک زن و شوهر در کشور غیر اسلامی برابر مقرارت آن کشور طلاق قانونی گرفته اند اما مرد،حق قانونی و شرعی همسرش را نمی دهد و حرف واسطه ها را نمی پذیرد تکلیف چنین زنی چیست با علم به این که صبر و شکیبایی بر این وضع برای او فوق العاده طاقت فرسا می باشد؟
جواب: آن زن به حاکم شرع و یا نماینده او مراجعه می کند و آنان شوهر را به رعایت یکی از دو کار الزام می کنند یا هزینه بپردازدو یا طلاق شرعی دهد هر چند با وکالت دادن به یک شخص ثالث. و هر گاه شوهر از هر دو کار خود درای کرد و پرداخت نفقه، از دارایی شوهر امکان نداشت حاکم شرع و یا نماینده او، وی را طلاق می دهند.