بزرگنمايي:

آریا بانو - دانشمندان پس از مدت‌ها تلاش با استفاده از مجموعه‌ ای از تلسکوپ‌ها توانستند برای نخستین بار در تاریخ علم بشر از یک سیاهچاله تصویری واقعی ثبت کنند.


همه تصاویری که تاکنون در رسانه‌ها، نشریات و حتی فیلم‌های سینمایی از سیاهچاله‌ دیده‌ شده بود حاصل تخیل نسل بشر به‌حساب می‌آمد. برای نخستین بار در تاریخ، عکسی واقعی از سیاهچاله رونمایی شد که اتفاقی هیجان‌انگیز و بزرگ در تاریخ علم به‌حساب می‌آید. این عکس، سیاهچاله‌ای را در مرکز کهکشان مسیه 87 یا M87 نشان می‌دهد که در فاصله 55 میلیون سال نوری یا 500 میلیون تریلیون کیلومتر از زمین قرار دارد. به‌ خاطر ماهیت سیاهچاله که نور هم قابلیت فرار از آن را ندارد هر تصویری از آن در واقع یک ضد‌نور یا سایه‌نما به‌حساب می‌آید. گازها یا ستاره‌هایی که در اطراف یک سیاهچاله قرار دارند به دور این سیاهچاله می‌چرخند و قبل از آنکه به درون سیاهچاله بیفتند یا از افق رویداد آن عبور کنند از خود تابشی گسیل می‌کنند که قابل عکس گرفتن است
این سیاهچاله که توسط دانشمندان یک هیولا خوانده شده جرمی 6.5 میلیارد برابر خورشید دارد و وسعت آن معادل 40 میلیارد کیلومتر یا 3 میلیون برابر زمین تخمین زده شده است.
با وجود علاقه عموم مردم به ماجرای همیشه مرموز سیاهچاله‌ها و تئوری‌های مطرح شده درباره آن تاکنون هیچ عکس مستندی در این رابطه وجود نداشت. این عکس حاصل همکاری بین‌المللی در قالب پروژه تلسکوپ افق رویداد است. در واقع برای ثبت این تصویر از شبکه تلسکوپ‌های رادیویی در سطح جهان استفاده شده تا آنها روی هم رفته تبدیل به تلسکوپی به بزرگی کره زمین شده و قادر به رصد سیاهچاله‌ای بسیار سنگین شوند.
سیاه‌چاله به‌عنوان عجیب‌ترین جرم فضایی در واقع ناحیه‌ای از فضا-زمان است که آنقدر اثر گرانشی بالایی دارد که هیچ‌چیز، حتی ذرات و تابش‌های الکترومغناطیسی از جمله نور، توان گریز از آن را ندارند. نام سیاهچاله‌ برای خیلی از ما با تئوری نسبیت عام اینشتین گره می‌خورد.
چندی پیش بود که خبر اثبات وجود امواج گرانشی در تاسیسات لایگو و تأیید آنچه آلبرت اینشتین براساس تئوری نسبیت عام خود پیش‌بینی کرده بود همه را شگفت زده کرد. حالا هم نخستین تصویر واقعی از این موضوع مرموز و هیجان انگیز منتشر شده تا بشر گامی دیگر برای فهمیدن یک ناشناخته دیگر عالم بردارد.
چطور از سیاهچاله عکس گرفته شد؟
وجود سیاهچاله برای نخستین بار به‌صورتی که امروزه در مورد آن صحبت می‌کنیم با ارائه تئوری نسبیت عام آلبرت اینشتین، محتمل دانسته شد و بعدها دانشمندان بسیار زیادی که سرآمد آنها استفن هاوکینگ بود در مورد آن تحقیقات بسیار زیادی انجام دادند.
اما چطور می‌توان از سیاهچاله‌ای که حتی نور را هم به درون خود می‌کشد عکس گرفت؟
نقطه بی‌بازگشت سیاهچاله که «افق رویداد» نامیده می‌شود، رمز مهم رصد سیاهچاله‌هاست. با اینکه امکان رصد مستقیم سیاهچاله وجود ندارد، می‌توان از اثر افق رویداد آن عکسبرداری کرد. در واقع به‌ خاطر ماهیت سیاهچاله که نور هم قابلیت فرار از آن را ندارد هر تصویری از آن در واقع یک ضد‌نور یا سایه‌نما به‌حساب می‌آید. گازها یا ستاره‌هایی که در اطراف یک سیاهچاله قرار دارند به دور این سیاهچاله می‌چرخند و قبل از آنکه به درون سیاهچاله بیفتند یا از افق رویداد آن عبور کنند از خود تابشی گسیل می‌کنند که قابل عکس گرفتن است.
از میان ستاره‌ای تا تصویری واقعی
شاید فیلم میان‌ستاره‌ای ساخته‌ کریستوفر نولان (2014) به‌دلیل نمایش تصویری دقیق‌تر از سیاهچاله یک مورد خوب برای عامه مردم به‌حساب بیاید. هر چند این فیلم را هم بسیاری علمی نمی‌دانند. به‌صورت دقیق‌تر در عکس گرفتن از سیاهچاله آنچه ثبت شده گازهای داغ دارای تشعشع هستند که در حال چرخش در فاصله بسیار نزدیک به سیاهچاله بوده‌اند. افق رویداد در نسبیت عام، منطقه‌ای از فضازمان است که در آنجا تمام مرزهای فضا به‌شدت تحت‌تأثیر سیاهچاله است.
هر چند این تصاویر کمک بسیاری به دانشمندان برای درک بهتر سیاهچاله‌ها می‌کند اما هنوز هم خیلی مسائل درباره سیاهچاله‌ها وجود دارد که ما چیزی درباره آنها نمی‌دانیم. مثل خیلی دیگر از مسائل عالم هنوز هم سهم نادانسته‌های ما از سیاهچاله‌ها بسیار بیشتر از دانسته‌ها و تئوری‌هایمان است. منبع: همشهری